Lögmannablaðið - 15.09.1996, Page 6

Þorvaldur Jóhannesson, hdl.
Tafabætur í verksamningum
Tafabætur (dagsektir, févíti) í
verksamningum hafa mikið
verið til umræðu að undan-
förnu og talsvert borið á því, í um-
fjöllun um dóm Hæstaréttar í
svokölluðu Kleppsvegarmáli, að
margir virðast hafa misskilið og
mistúlkað niðurstöðu dómsins.
Þetta dómsmál var að mörgu
leyti mjög athyglisvert, en þó eink-
um af tveimur ástæðum. I fyrsta
lagi var tekin afstaða til réttarstöðu
verktaka og verkkaupa við uppgjör
vegna magnaukningar í verkinu og
í öðru lagi var tekin afstaða til rétt-
ar verkkaupa til greiðslu tafabóta,
en það er sá þáttur málsins, sem
hér verður tekinn til umfjöllunar
vegna þess misskilnings, sem virð-
ist vera orðinn útbreiddur um gild-
andi rétt um tafabætur.
Dómur Héraðsdóms Reykjavík-
ur, frá 3. febrúar 1993, í máli, sem
Verk hf. höfðaði gegn Húsfélögun-
um Kleppsvegi 136, 138 og 140 í
Reykjavík, vakti óneitanlega mikla
athygli á sviði verktakaréttar. Hér-
aðsdómur, sem skipaður var emb-
ættisdómara auk tveggja sérfróðra
meðdómenda, komst að þeirri nið-
urstöðu að sýkna bæri húsfélögin
af kröfu verktakans um greiðslu,
sem krafist var vegna mikillar
magnaukningar í verkinu. Töldu
menn þá að með þessum dómi
væri til orðin ný regla í verktaka-
rétti. Þessi regla gerði réttarstöðu
aðila í verkum, þar sem samið væri
um uppgjör verka á gmndvelli ein-
ingarverða, aðra en þá, sem unnið
hefði verið eftir urn langt skeið.
Samtök iðnaðarins sáu ástæðu til
að gefa út sérstaka tilkynningu til
félagsmanna sinna varðandi þessa
nýju túlkun. í þessu sama máli var
af hálfu stefndu gerð gagnkrafa um
tafabætur vegna meints dráttar á
verklokum af hálfu verktakans.
Vegna þeirrar niðurstöðu dómsins
að sýkna stefndu var ekki í héraðs-
Þorvaldur
Jóhannesson,
hdl
dóminum tekin efnisleg afstaða til
gagnkröfunnar urn tafabætur.
Stefnandi áfrýjaði málinu og var
niðurstöðu Hæstaréttar eðlilega
beðið með mikilli eftirvæntingu,
þar sem niðurstaða héraðsdóms
þótti nokkuð sérstök.
Með þessari niðurstöðu
Hœstaréttar var nú aftur
komið á jafnvœgi ...
Hæstiréttur kvað upp dóm sinn
2. mars 1995. Rétturinn komst að
annarri niðurstöðu en héraðsdóm-
ur og taldi að stefndu bæri að
greiða áfrýjanda að verulegu leyti
kröfur hans vegna magnaukningar
í verkinu. Með þessari niðurstöðu
Hæstaréttar var nú aftur komið á
jafnvægi og búið að skerpa þær
reglur verktakaréttar, er lúta að
magnaukningu í verkum og upp-
gjöri vegna þess. Hæstiréttur tók
hins vegar í dómi sínum efnislega
afstöðu til gagnkröfu stefndu (hús-
félaganna), um greiðslu á tafabót-
um vegna dráttar á skilurn verks-
ins. Niðurstaðan varð sú að krafa
stefndu um greiðslu tafabóta var
ekki tekin til greina. Var það sama
niðurstaða og fram hafði komið hjá
dómkvöddum matsmönnum í
matsgerð sem lögð var fram í
Hæstarétti. Dómurinn virðist í
þessu efni byggja á niðurstöðu
matsgerðar hinna dómkvöddu
matsmanna. í forsendum dómsins
segir m.a.:
„Áður er lýst drætti, er varð í
upphafi verksins afhálfu Verks hf.
Sá dráttur er pó ekki verulegur í
samanburði við tafir, sem urðu af
ástœðum sem Verk hf. bar ekki
ábyrgð á. Seinkunin á verkinu
leiddi ekki til pess að verkið yrði
dýrara fyrir stefnda, par sem verk-
launin réðust af einingafjölda.
Þegar litið er til pessa og pess jafn-
framt gœtt, að stefndu hafa ekki
sýnt fram á að peir hafi að öðru
leyti orðið fyrir tjóni vegna drátt-
arins, sem rekja megi til Verks hf,
þykir ekki vera grundvöllur til að
beita dagsektum. “
Um leið og þessi niðurstaða lá
fyrir var fjallað um hana í fréttum
og fjölmiðlamenn lögðu strax fram
þá túlkun dómsins að nú stoðaði
ekki lengur fyrir verkkaupa að
setja fram kröfur um greiðslu dag-
sekta eða tafabóta skv. ákvæðum í
verksamningum nema að geta
sannað tjón sitt. Skilja mátti þessa
framsetningu fjölmiðla svo, að nú
væri Hæstiréttur búinn með dómi
sínum að setja nýja reglu um tafa-
bætur á sviði verktakaréttar. Máttur
fjölmiðla varð reyndar svo mikill
að þessari kenningu var síðan
haldið fram af mörgum lögmönn-
um og jafnvel dómurum í héraði,
undir meðferð mála, þar sem tafa-
bætur voru meðal krafna. Þetta
hafði jafnframt þau áhrif, að þeir,
sem hagsmuna áttu að gæta sem
aðilar verksamninga, töldu réttar-
stöðu sína byggjast á öðrum
grundvelli en áður var. Þessi
mistúlkun á dórni Hæstaréttar hef-
ur vafalaust markað afstöðu manna
í samningum og uppgjöri verka og
hugsanlega valdið tjóni. Ég er ekki
grunlaus um að einhverjir kunni af
þeim sökum að hafa fallið frá rétt-
mætum kröfum sínum um tafabæt-
ur í uppgjöri verka.
6
Lögmannablaðið