Bæjarins besta - 13.03.1996, Qupperneq 9

Tveir mexíkanskir rækjutogarar við iegufæri á Kaliforníuflóa.
áherslu á að vita hvað við erum
að gera. En við erum líka í
bransa þar sem hver stelur frá
öðrurn og engin vernd er á
framleiðslunni. Allt sem gert
er. flýtur á milli fyrirtækja og
það er afskaplega erfitt að
vernda framleiðsluna með
einkaleyfi. Þó er komið norskt
einkaleyfi á seiðaskiljur og það
er, held ég, fyrsta dæmið sem
eitthvað reynir á. Það hafa
engar þær grundvallarbreyt-
ingar orðið að það sé forsenda
til að sækja um einkaleyfis-
vernd á þessum breytingum
sem menn hafa verið að gera á
veiðarfærum. Það kernur
kannski ef ntenn fara að krukka
meira í grundvallaratriðin.
Stundum er það sárt að hafa
ekki þessa vörn sem einka-
leyfin veita, en ef hún er til
staðar, þarf maður að vera til-
búinn í málaferli og það fer
mikið púður í að passa uppá
sitt. Menn hafa komið sér
saman unt að hafa þetta bara
eins og hjá villimönnum," segir
Einar og glottir við.
Fiskimennirnir svolítið
oeggjaðir eins og við
Á síðasta vetri bauðst Einari
fágætt tækifæri er hann var
beðinn að aðstoða stóran út-
gerðaraðila í Mexíkó við þróun
á veiðarfærum til rækjuveiða.
,,Það barst erindi frá fyrirtæki
í Mexíkó sem á fjörutíu rækju-
báta og rækjuverksmiðju, um
aðstoð við að gera úttekt á
veiðarfærunt og búnaði við
veiðarnar. Hantpiðjan tók
verkið að sér, og það bárust
böndin að okkur hér fyrir vestan
til að vinna verkið. Við á-
kváðum að taka verkið að
okkur og ég fór til Mexíkó og
var þar í eina þrjá mánuði,”
segir Einar.
I fyrstu fór hann einn utan,
en kom svo heim og sótti
fjölskylduna, enda var þá
kennaraverkfall í algleymingi
og tilvalið að eyða svartasta
skammdeginu í sólinni í Mexí-
kó. Einar segist hafa farið út án
þess að hafa hugmynd utn að
hverju hann var að ganga. „Eg
vissi ekkert um Mexíkó og
Mexíkana annað en það sent
maður sér í amerískum bíó-
myndum og vissi að það hlaut
að vera eitthvað bogið við þá
mynd. Miðað við amerískar
bíómyndir er ekki til neitt
venjulegt fólk í heiminum. Svo
hafði maður þessar sögur, að
suðurlandabúar væru latir og
drullusokkar, allt gangi hægt
og annað í þá veru.
Vissulega gengur margt
hægt hjá þeim, en það sent
kom mér mest á óvart þegar ég
hitti kollega mína og fiski-
mennina var að þrátt fyrir ó-
líkar aðstæður, var þetta í raun
og veru kúltúr sem er mjög
líkur því sem við þekkjum.
Fólk á þessum slóðurn er
indíánablandað og það er
einhver skrattinn í þessari
indíánamenningu sem passar
vel við okkur. Mér fannst ekki
vera nokkur munur á að vinna
með sjómönnum þarna eða hér
heima. Öll samskipti við inn-
fædda gengu vel og það kom
mér á óvart hversu mikilir sjó-
menn og veiðimenn þeir voru.
Fiskimennirnir voru alls ekki
latir, heldur hörkuduglegir og
snöggir upp á lagið, svolítið
geggjaðir eins og við.”
Blæs á kjaftæði um
samkeppni
Urn margt minntu aðstæður
á það sem algengt var hér við
land um 1960. Skipin voru lítt
tækjum búin, lítið annað en
stýri, kompás og kannski
dýptarmælir að auki. Verkefni
Einars var að skoða hvað betur
mætti fara í þeim veiðarfærum
sem Mexíkanar nota, og m.a.
setti hann upp og prófaði rækju-
vörpur fyrir heimamenn. „Eg
gerði tillögur um franthaldið
hjá þeirn og þær fólust m.a. í
því að heimamenn færu og
skoðuðu önnur veiðisamfélög,
því þeir hafa verið einangraðir
og vantar að fá myndir í
hausinn. Þeir eru fullfærir um
að moða úr hugmyndum sjálfir
og hafa fjármagn til að hrinda
þeim í framkvæmd.” Mexíkó á
200 mílna efnahagslögsögu og
Mexíkönum hefur tekist að
hrekja aðrar þjóðir út úr henni,
en eru sjálfir lítið farnir að
nýta þá stofna sem þar eru.
Hefðbundnar veiðar eru rækju-
túnfisk- og sardínuveiðar og
stefna Mexíkana er að þróa
sjávarútveg landsins í nútíma-
legra horf á sínum eigin for-
sendurn. „Mexíkanarhafafarið
víða til að leita sér að sam-
starfsaðilum, og hafa staldrað
nokkuð við Island vegna þess
að við erum litlir og myndum
ekki éta þá. Þeir hafa lýst því
yfir að þeir telji okkur geta
starfað með þeim á jafnréttis-
grundvelli,” segir Einar. Hann
segir alltaf vera einhvern
markað fyrir íslenska þekkingu
og fjármagn í Mexíkó, en fá
markaðstækifæri skapist fyrir
íslenska veiðarfæraframleiðslu
á þessum slóðuni.
„Nálægðin skiptir miklu
máli í veiðarfæragerð og ef við
ætlum að sinna Mexíkönum
eitthvað, yrðum við að setja
upp verkstæði þar. Efnahags-
lega gengur það heldur ekki
upp að framleiða vöru hér og
selja þeint, þar er allt annað
verðlag. Það væri nær að láta
þá framleiða og selja hér með
tvöhundruð prósent gróða.”
Einar segir litla hættu vera á að
Mexíkanar veiti Islendingum
harða samkeppni á rækju-
markaði, eða fiskmarkaði
yfirleitt. „Það væri helst í fisk-
eldi, því það eru miklir eldis-
möguleikar þar. En ég blæs á
allt þetta kjaftæði um sam-
keppni áþessari kúlu. Við erum
alltaf með þessa grýlu uppi,
það eru alltaf einhverjir vondir
strákar, Norðmenn eða aðrir, á
markaðnum að skemma fyrir
okkur. Þetta er óttalegt heima-
alningstal, það er allt fljótandi
íbullandi samkeppni ájörðinni
og einn á þetta í dag og hinn á
morgun. Menn eiga ekki að
festast í þessu og búa sér til
svona grýlur, við ættum heldur
að taka þátt í því þegar er gósen-
tíð einhvers staðar og vera þá
með. Við erum svolítið að fara
inn á þá braut að koma okkur
fyrir hér og þar í heiminum, en
það skapar ekki handavinnu
héma heima.”
Einar segir að það sé vissu-
lega bæði kitlandi og lærdóms-
ríkt að halda til annarra landa
með þá þekkingu sem Is-
lendingar búa yfir. Hann segist
nú samt ekki vera tilbúinn til
að flytja stóra fjölskyldu til
langdvalar í öðrum heims-
hornum. „Auðvitað hugsar
maður um þetta, að skipta um
umhverfi og skipta um vinnu-
stað. Þetta er allt í lagi í eitt
eða tvö ár og vissulega kitlar
þetta. En með nýrri samskipta-
tækni er ekki eins mikil þörf á
að senda fólk á staðinn, það er
hægt að dæla þekkingu hvert
sem er,” segir Einar og hann
heldur áfram, „í veiðiskap er
allt of lítið gert af því að blanda
saman ólíkurn menningum.
Það er svo mikil tilhneiging til
einangrunar að það verða til
lokaðir kúltúrblettir. Islend-
ingar gera allir sama hlutinn á
sama máta, og óljóst hvernig
aðrir gera hann, í besta falli
heyrist ein og ein saga. Við
erum alveg skuggalegir heima-
alningar, og erum sífellt að
finna upp hjólið. Á vísinda-
sviðinu öpum við upp það sem
aðrir hafa verið að gera, kann-
ski af því að við eigum ekki
neina rannsóknarmenningu.
Við höfum bara bolmagn til að
fylgjast með og geruni það oft
illa.”
Yrðum að endur-
skipuleggja hreiðrið heima
Umræðan um þá möguleika
sem íslenskum fyrirtækjum
opnast í Evrópu með tilkomu
EESsamningsins hefur á stund-
um á sér nokkurn gullgrafara-
blæ, og Einar segir að forsvars-
menn Netagerðarinnar hafi
ekki mikið velt því fyrir sér að
þrengja sér leið inn á þann
markað. „Við erum af þeirri
stærðargráðu að ef fyrirtækið
ætlar að sinna slíkri markaðs-
sókn, verðum við að fara yfir
þröskuldinn, eins og við höfum
orðað það. Þá verðum við að
endurskipuleggja hreiðrið
heirna, setja okkur önnur mark-
mið. Við getum svo sem gert
þetta og það getur vel verið að
við höfum eitthvað upp úr því
en þá verðum við að flytja
menn með þekkinguna okkar
og koma þeim fyrir annars
staðar, eða búa þá til annars
staðar. Búskapurinn hérna
gengur sæmilega og menn hafa
nóg að gera, það er því enginn
sérstakur hvati til þess að fara
út í slíka vinnu. Það stoppar á
þessunt þröskuldi. Fiskveiðar
í Evrópu eru í rúst enda lítill
fiskur eftir. Menn hafa meira
svermað fyrir blettum eins og
Suðurameríku og Afríku, þar
er fyrirséð að miklar fiskveiðar
eru að fara af stað. Löndin eiga
vannýtta stofna og eru að
byggja upp veiðarnar. Þar eiga
íslendingar leik en við höfum
ekki skoðað þetta fyrir okkar
fyrirtæki.”
Þegar Einar er að lokum
spurður um afkontu Neta-
gerðarinnar, sem hefur starfað
í á fimmta áratug, grettir hann
sig örlítið og segir að Neta-
gerðin fljóti á sömu spýtu og
útgerðin í kringum þá. „Við
erum það beintengdir útgerð-
inni, þegar hún á pening fáunt
við greitt, annars ekki. Við
dönsum alveg sama taktinn og
útgerðin."
Rækjusjómenn við Mexíkó hausslíta rækju á hafi úti.
MIÐVIKUDAGUR 13. MARS 1996
9