Bæjarins besta - 24.02.1999, Blaðsíða 7

gðisstofnunar isafjarðarbæjar skrifar
iknir innviðir
og félagsmála í málefnum barna og unglinga
þjónustan verið aðkeypt á
staðnum eða frá Reykjavík,
þótt nægjanleg fagþekking í
flestum tilvikum sé fyrir hendi
á staðnum. Þetta er bagalegt,
þegar haft er í huga að þeir
sem veita þessa þjónustu að
sunnan hverfa á braut og
fy lgja ekki málunum eftir eins
og best væri á kosið. Það er
álitamál hvort slíkt verklag er
í anda laganna um sérfræði-
þjónustu við leikskóla.
Mikilvægi þess að greina
vanda barna og unglinga
snemma, hvort sem um er að
ræða þroskafrávik ellegar til-
finningaleg vandamál, hlýtur
öllum að vera ljóst. Það er
ekki bara að þ ví fyrr sem vand-
inn er meðhöndlaður, því
meiri líkur eru á því að við-
komandi einstaklingur aðlagi
sig þjóðfélaginu og kröfum
þess, heldur kemur það oft í
veg fyrir mikla þrautagöngu
og vanlíðan, bæði foreldranna
og barnanna sem í hlut eiga
sem út af fyrir sig getur orðið
orsakavaldur í verra heilsufari.
Ekki þarf að minnast á þá fjár-
muni sem sparast við það að
greina vandann snemma, helst
á leikskólastigi, í stað þess að
láta hann feta einstigið alla
leið upp í grunnskóla eða
lengra, þar sem oft er þá erfitt
eða i 11 mögulegt að taka á hon-
um.
Hlutverk
skólaskrifstufu
Skólaskrifstofa Vestfjarða
hefur m.a. það verk með hönd-
um að sinna ráðgjöf og sál-
fræðiþjónustu í skólum sbr.
lög um grunnskóla nr. 66/
1995 og reglugerð nr. 709/
1996, 1. gr., um sérfræðiþjón-
ustu við grunnskóla. Sérstak-
Iega er tekið fram að þjónustan
eigi að miðast við að aðstoða
kennara við að sinna nem-
endum sem eiga við náms-
vandamál að stríða. Ekki er
gert ráð fyrir að þjónusta og
ráðgjöf sé veitt til foreldra
barnanna en leitast skal við
að veita þjónustuna eftir því
sem aðstæður leyfa til for-
eldra.
Ekki ætlar undirritaður að
halda því fram að þar sé ekki
vel unnið miðað við þann
skipulagsramma sem þessari
stofnun er settur, en vandinn
felst e.t.v í því að greiningar-
vinnan skilar sér illa og það
sem verraer: Hún erekki þver-
fagleg nema að litlu leyti sem
óneitanlega rýrir gildi hennar.
Þegar vandinn hefur verið
greindur að einhverju leyti,
eru ráðgjöf og tillögur um
lausn vandans fram settar við
viðkomandi skóla. Nokkur
vandamál blasa þá þegar við:
I fyrsta lagi virðist sem
skólarnir hati ekki úr miklu
aðmoðaertekurtil fjármagns,
aðstöðu og vinnuafls, til að
leysa vandamálið, sérstaklega
þegar um miklar hegðunar-
truflanir eða tilfinningavanda-
mál er að ræða hjá nemanda
og verða þá úrlausnirnar oft í
mýflugumynd enda ekki talið
hlutverk skóla að sinna með-
ferð. Það er hins vegar Ijóst
að skólinn á, skv. 2. gr. grunn-
skólalaga nr. 66/1995, að
,,haga starfi sínu í samræmi
við eðli og þarfir nemenda og
stuðla að alhliða þroska, heil-
brigði og menntun hvers og
eins.“ Tilvitnun lýkur.
I öðru lagi er málum þann-
ig háttað að þær stofnanir á
landsvísu sem eiga að sinna
geðrænum vandamálum
barna og unglinga anna alls
ekki öllum þeim tjölda barna
sem vísað er til þeirra. Þessi
staðreynd gefur vissulega
tilefni til að málin séu leyst í
héraði eins og kostur er.
I þriðja lagi má benda á að
ekki er gert ráð fyrir að
vandamálin sem þessi grein-
ingarvinna leiðir í ljós séu
leyst með félagslegum úrræð-
um eða út frá læknisfræðileg-
um forsendum þar sem fé-
Iagsleg og Iæknisfræðileg
greining erekki hluti af heild-
argreiningu. I mjög alvarleg-
um tilvikum þegar um er að
ræða að beita þurfi barna-
verndarlögum eða nauðsyn-
legri lyfjameðferð er þó um
einhverja samvinnu að ræða.
I því sambandi má nefna að
gera má ráð fyrir að 3-5%
barna greinist með athyglis-
brest með ofvirkni. Lyfjameð-
ferð við þeim kvilla er oftast
sú meðferð sem kemur til
greina ásamt sálfræðilegum
úrræðum. En mjög líklegt er
að sá kvilli sé að mörgu leyti
vangreindur eða ómeðhöndl-
aður vegna skorts á nauðsyn-
legri þverfaglegri samvinnu.
Það er því ljóst að dýr grein-
ingarvinna er til lítils ef ekki
er gert ráð fyrir hcildrænni
lausn vandamálanna.
Undirritaður vill þó taka
fram að ekki er verið að gagn-
rýna skólana fyrir að ráða ekki
við vandann. Heldur er verið
að benda á að skólinn hefur
ekki úrræði vegna takmarkaðs
fjármagnstil að sinna af neinu
viti vandamálum sem eru
margþætt í eðli sínu og í öðru
lagi er greiningarvinna þeim
takmörkunum háð að við sögu
koma eingöngu sálfræðingur
og sérkennari. Greiningin er
þó á ábyrgð sálfræðings og
læknis sbr. 1. gr. reglugerðar
nr. 709/1996 og 48. gr. laga
um grunnskóla nr. 66/1995
(sjá einnig úrskurð mennta-
málaráðuneytisins um viður-
kennda greiningaraðila frá
mars 1997). Sjá einnig reglu-
gerð um sérfræðiþjónustu við
skóla nr. 386/1996, en þar
segir í 4. gr. að „starfsmenn
sérfræðiþjónustu skulu vinna
að forvarnarstarfi í samvinnu
við starfsmenn skóla, m.a.
með kennslufræðilegum og
sálfræðilegum athugunum og
greiningu á nemendum sem
eiga í erfiðleikum sem hafa
áhrif á nám þeirra“.
Þetta atriði er sérstaklega
umhugsunarvert þegar haft er
í huga að mjög margir nem-
endur sem eiga við náms-
vandamál að glíma eiga einn-
ig við ýmis geðræn og félags-
leg vandamál að glíma, sem
kalla á víðtækari samvinnu
en nú er fyrir hendi. Enn-
fremur, miðað við þessar stað-
reyndir, verður það að teljast
álitamál hvort það sé alfarið á
verksviði skólaskrifstofu að
greina geðræn og félagsleg
vandamál nemendanna. I
þessu sambandi vísa ég til
ársskýrslu Skólaskrifstofu
Suðurlands 1997-98 um sál-
fræðiþjónustu, en þar stend-
ur:
„Núverandi lög og reglu-
gerðir gera ekki ráð fyrir að
börn með skilgreinda geð-
kvilla fái ráðgjöf hjá skóla-
skrifstofum, heldur á þessi
þjónusta að vera innt afhendi
á heilsugœslustöðvum. Við
teljum þjónustuleysi heilsu-
„Undirritaður vill taka fram að þœr skoðanir sem Jram eru settar i þessu greinarkorni
eru prívatskoðanir og endurspegla ekki endilega opinbera skoðun heilsugœslunnar á
þessum málum," segir Júlíus
Isafjarðarbœjar.
gœslustöðvanna hvað þetta
varðar mjög alvarlegt og
mœlumst til þess að ráðamenn
ráði skjótt og vel bót á þessu. “
Tilvitnun lýkur.
Undirrituðum virðist að
þessi orð sýni umfram allt
nauðsyn á samvinnu og þver-
faglegri vinnu og að heilsu-
gæslustöðvareigi að koma að
vandanum. En þóll vísa megi
málunum til þeirra þjónustu-
kerfa sem vandamálið flokk-
ast að öllum líkindum undir,
eykur það eitt sér ekki skil-
virkni né samvinnu eða þver-
faglega nálgun vandamálsins
nema að litlu leyti. Auk þess
sem slíkt þýðir aukið álag fyrir
foreldra og þrautagöngu milli
kerfa.
Hlutverk félagsþjón-
ustu bæjarfélagsins
í málefnum barna
og unglinga
Félagsþjónusta bæjarfé-
lagsins er þó kapítuli út af
fyrir sig. Eg hygg að það sé
leitun að bæjarfélagi af þeirri
stærðargráðu sem Isafjarðar-
bær er, sem ætlar 1,35 stöðu-
gildum að sinna öllum þeim
málum sem eru undir hatti
félagsþjónustunnar, nefni ég
þá sérstaklega barnaverndar-
málin í því sambandi.
Hefð hefur skapast hér á
ísafirði sem felst í því að
„leysa“ málin með nýjum fé-
lagsmálastjóraá vissuárabila
fresti. Þetta er einhvers konar
„rússnesk/Jeltsínsk lausn"
sem virðist ganga út á að
vandamálin hverfi með nýjum
mönnum. Enda oft sagt að
nýir vendir sópi best. En auð-
Einar Halldórsson yfirsálfrœi
vitað hverfa vandamálin ekki
við það, en seint gengur
mönnum að skilja það. Sam-
starf við heilsugæslu og skóla-
skrifstofu að þ ví er varðar börn
og unglinga hefur, að því ég
best veit, ekki verið með form-
legum hætti.
Hugmyndir að
nýrri skipan mála
Hvað er svo til ráða? Spyr
sá sem ekki veit allt. Þrátt
fyrir það ætla ég að koma með
tillögur sem gætu verið um-
ræðugrunnur til heildrænnar
lausnar vandamálanna. Undir-
ritaður vill taka fram að vanda-
málin leysast ekki við það að
pólitíkusar setjist niður úti
horni og ræði það sín á milli
hvernig leysaá málin. Inn í þá
umræðu þarf að draga það fólk
sem gerst þekkir til og býr
yfir þekkingu á málunum og
svo hinn almenna notanda
þjónustunnar.
Sú lausn sem undirritaður
sér skynsamlegasta er að
tengja greiningar- og ráðgjaf-
arstörf bæði í leikskólum og
grunnskólum betur við heilsu-
gæsluna á formlegan og
stjórnsýslulegan hátt. Með því
gæfust möguleikar á skilvirk-
ari ogbetri þverfaglegri vinnu
ýmissa fagstétta, sem er meira
í takt við þau raunverulegu
vandamál sem við er að
glíma, en er með núverandi
fyrirkomulagi, sem væntan-
lega myndi skila sér betur til
barna og unglinga og fjöl-
skyldna þeirra, sérstaklega
þegar haft er í huga að náms-
vandamál og geðræn og fé-
lagsleg vandamál eru nátengd
í mjög mörgum tilvikum.
ngur Heilbrigðisstojnunar
Jafnframt þyrfti að koma til
formlegt samstarf við
skólana og félagsþjónustu
bæjarfélagsins við þessa
starfsemi heilsugæslunnar
að því er varðar úrlausn
málanna. Undirrituðum
býður í grun að slík sam-
vinna yrði jafnvel ódýrari
og kostnaðarminni en nú-
verandi fyrirkomulag býð-
ur upp á. Ekkert í lögum og
reglugerðum hindrarþað að
greiningarvinna sé á hendi
heilsugæslu. Um er að ræða
pólitíska ákvörðun.
Samantekt
Undirritaður vill taka
fram að þær skoðanir sem
fram eru settar í þessu grein-
arkorni eru prívatskoðanir
og endurspegla ekki endi-
lega opinbera skoðun
heilsugæslunnar á þessum
málum. Það sem vakir fyrst
ogfremstfyrirundirrituðum
er að koma af stað almennri
umræðu um málið, sem tak-
markast ekki eingöngu við
pólitíkusa og hagsmuni
þeirra.
Það sem undirritaður
leggur til er að: Sú grein-
ingarvinna sem verið hefur
á hendi skólaskrifstofu, fær-
ist alfarið á hendur heilsu-
gæslu bæjarfélagsins.
Greiningarvinna og ráðgjöf
við leikskóla verði á hendi
fagaðila heilsugæslunnar.
Stóraukin verði formleg
samvinna skóla og félags-
þjónustu bæjarins við
heilsugæsluna.
Júlíus Einar Halldórsson,
yfirsálfrœðingur Heilbrigðis-
stofnunar Isafjarðarbœjar.
liðið í 1. sæli keppir við Iiðið
í 8. sæti, liðið í 2. sæti við
liðið í 7. sæti o.s.frv. Hitt er
næsta víst, að liðið er á
lygnum sjó, og endar vafalítið
rétt um miðjuna í hópi átta
efstu liða. Líklegast er eins
og nú standa sakir að KFÍ
mæti Grindvíkingum í fyrstu
umferð úrslitakeppninnar.
Ekki er ósennilegt, að síð-
asti leikurinn í aðalkeppninni
geti ráðið úrslitum um það
hvort KFÍ endar í fimmta sæti
eða því fjórða. Síðasta um-
ferðin fer fram 11. mars og þá
mætir KFÍ Grindvíkingum hér
fyrir vestan.
Næsti leikur KFI er á
heimavelli á móti Val 5. mars
en í næstsíðustu umferðinni
mætir liðið Akurnesingum á
útivelli 7. mars. Ekki virðist
óhófleg bjartsýni að vonast
eftir KFI-sigri í þeim lcikjum
báðunt. En þó að Valsmenn
séu langneðstir með sautján
töp og aðeins tvo sigra eru
þeir sýnd veiði en ekki gefín,
eins og fram kom í síðustu
umferð þegar Njarðvíkingar
rétt mörðu sigur á þeim.
James Cason er langstiga-
hæstur KFÍ-manna og hefur
skorað um 24 stig í leik að
meðaltali. Næstur er Ólafur
Ormsson með um 16 stig í
leik að meðaltali. Cason hefur
verið stigahæstur í langflest-
um leikjanna. I einum leik
var Baldur Ingi Jónasson lang-
hæstur með 23 stig á meðan
Cason og Ólafur voru næstir
með 16 stig hvor og einu sinni
James Cason er lang-
stigahœstur KFI-inanna á
leiktímabilinu með um 24
stig að meðaltali í leik.
Nœstur honum keinur
Olafur Ormsson með 16
stig að meðaltali.
voru þeir Baldur og Ólafur
stigahæstir með 22 stig hvor
en Cason var þá með 17 stig.
MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRUAR 1999
7