Rauði borðinn : fréttabréf alnæmissamtakanna á Íslandi - 01.09.1998, Page 9

Rauði borðinn
Jón Arnar Grétarsson
HlV-jákvæðir á Norðurlöndum
komu saman í Kaupmannahöfn í
ágúst sl. og ræddu stöðu HlV-mála í
löndum sínum. Þar kom fram að við
höfum sama aðgang að lyfjameðferð,
en lagalega er þó nokkur munur á.
Flestir fá ókeypis lyfjameðferð, en
læknar hafa mismunandi vinnureglur
og skoðanir. Einnig skortir nokkuð á
þekkingu þeirra á ýmsum áhrifum
HlV-veirunnar á kvensjúkdóma.
Réttarfarslega skortir það sem kalla
má sömu lög fyrir alla borgara.
í Svíþjóð eru nú 57 tilfelli skráð um
einangrun HlV-jákvæðra, og nemur
sú einangrun allt frá í nokkrum mán-
uðum og upp í sjö ár. í Finnlandi
hafa HlV-jákvæðir fengið 5-11 ára
fangelsisdóma fyrir það eitt að vera
sakaðir um að lifa óábyrgu kynlífi. Á
Grænlandi stendur lyfjameðferð þeim
eingöngu til boða sem taldir eru lifa
ábyrgu kynlífi. 1 Danmörku er ekki
sami aðgangur að sprautum og nálum
í fangelsum og fyrir utan múrana. f
Svíþjóð er læknum skylt að rjúfa
þagnarskyldu sína ef þeir halda að
sjúklingar þeirra lifi óábyrgu kynlífi.
Og þannig má lengi halda áfram að
telja. Þess háttar ákvarðanir sem hér
er lýst hafa ekkert með fjármál og
sparnað að gera, heldur er hér á ferð-
inni helber þekkingarskortur og
fordómar þeirra sem með völdin fara.
Norðurlöndin eru ólík velferðar-
samfélög. í Noregi hafa framlög til
alnæmisvarna verið skert um 50% á
síðustu þremur árum. í Finnlandi er
hægt að fara fram á HlV-próf þegar
fólk sækir aftur út á vinnumarkað
eftir nokkurt hlé. Hins vegar er það
svo í Noregi að þar eru störf sniðin
að þörfum hins HlV-jákvæða og þar
er ekki reynt að skerða tryggingabæt-
ur fyrstu þrjú árin eftir að viðkomandi
kemur aftur á vinnumarkað. í Dan-
mörku er ennþá talsverðum vand-
kvæðum bundið fyrir HlV-jákvæða
með skert þrek að fá nauðsynlegt
örorkumat, og einnig er þar erfitt
fyrir fólk að komast aftur í vinnu eftir
að viðkomandi hefur náð nægilegum
bata til starfa á ný. Á íslandi vantar
tilfinnanlega sérmenntaða ráðgjafa
og aðstoðarfólk. í Svfþjóð hafa sumir
þjóðfélagshópar fengið ókeypis ráð-
gjöf en aðrir ekki.
HlV-veiran er staðreynd í samfélagi
okkar sem ekki þýðir að loka augun-
um fyrir og eina leiðin til að hindra
útbreiðslu hennar er að iðka stöðugt
fyrirbyggjandi aðgerðir. Upplýsingar
og ráðgjöf eru lykilorð í þeim efnum.
Málþing í ráðhúsi
Kaupmannahafnar
Þann 20. ágúst sl. efndi HIV-Dan-
mark til málþings um HIV og alnæmi
í ráðhúsi Kaupmannahafnar. Þar var
ekki aðeins rætt um lyfjameðferðir
og lagalegar hliðar vandans eins og
oft er heldur var hér lögð sérstök
áhersla á umræðu um ábyrgð og
hegðun.
Yfirborgarstjóri Kaupmannahafnar,
Jens Kramer Mikkelsen, setti þingið.
I ræðu sinni lýsti hann því yfir að að-
stæður HlV-jákvæðra svo og smit-
leiðir yrði bæði að ræða á vettvangi
einkalífsins og hins opinbera pólitíska
lífs. „Við skulum viðurkenna nauð-
syn þess að ræða alnæmi og halda
augunum opnum fyrir aðstæðum
þeirra sem alnæmi snertir. Spurning-
in um ábyrgð gildir fyrir alla. Við
viljum þjóðfélag sem tekur afstöðu
og ábyrgð og allir skulu taka af-
stöðu.“ Þessi orð segja margt því að í
þeim felst að þau vandamál, sem
HlV-smit hefur í för með sér þrátt
fyrir lyf og auknar lífslíkur eru vissu-
lega enn til staðar. Að vísu er alnæmi
ekki eins ógnvekjandi á Norðurlönd-
um og áður en samt mega opinberir
aðilar ekki loka augunum og firra sig
ábyrgð í málinu.
Næstur talaði Jan Gerstoft, yfirlækn-
ir við Ríkisspítalann í Kaupmanna-
höfn. Hann sagði í stuttu máli frá því
nýjasta í lyfjaþróun og meðferð.
Hann undirstrikaði að þrátt fyrir góð-
an árangur af lyfjameðferð væri ekkert
vitað um aukaverkanir lyfjanna þegar
til lengri tíma er litið, né heldur hvem-
ig þau virkuðu á HlV-veiruna í fram-
tíðinni. Einnig benti hann á að nú
snerist málið ekki aðeins um það að
einblína á meðferð, heldur þyrfti að
auka fræðslu, ekki síst sökum þess að
vegna lyfjanna eru HlV-jákvæðir
frískari en áður og því breyta þeir
ósjálfrátt urn lífsstíl. Líkurnar á því
að menn gleymi því að þeir séu HIV-
jákvæðir séu meiri en áður og því
aukist hættan á srniti meðal manna.
Einnig eru miklar líkur á því að lyfja-
þolin veira verði til og hinn HlV-já-
kvæði geti smitað annan einstakling
af þeirri veiru.
Marianne Mortensen sagði frá
reynslu sinni af því að vera HlV-já-
kvæð og hvemig hún hefði þurft að
haga lífi sínu á annan hátt en áður í
ljósi þeirrar staðreyndar. Hún lýsti
stöðu sem flestir HlV-jákvæðir kann-
ast við: „Tilfinninngin af því að finn-
ast maður minna virði en aðrir, finna
til dvínandi kynhvatar og óttast það
stöðugt að smita aðra.“ Per Sander
vék að því hver geti, vilji og þori að
taka ábyrgð á útbreiðslu HlV-smits.
Er hver og einn ábyrgur fyrir sínu
lífi? Er ábyrgðina að sækja hjá öðr-
um? Hvert er hlutverk hins HlV-já-
kvæða í sambandi við kynlíf og smit?
Þetta voru nokkrar af þeim spurning-
um sem Per varpaði fram.
Þá var gestum gefinn kostur á að tjá
skoðanir sínar og spyrja sérfræðing-
h