Hinsegin dagar í Reykjavík - aug 2004, Qupperneq 33

Ný sól, ný sól...
Þ ó r h a l l u r v i l h j á l m s s o n
Það var árið 1994 að ég söng með
félögum úr Mótettukórnum í Skálholti
nýtt verk eftir Jón Nordal. Sólarhjartar-
kvæði. Þar koma fyrir þessi orð: „Ný sól,
ný sól, ný sól.“ Þarna var verið að minn-
ast upphaf kristniboðs á Íslandi. Ekki var
kristnin mér efst í huga þetta sumar, en
samt man ég að þessi tími var svo mikil
„ný sól“ fyrir mér. Það var margt að
gerast í Samtökunum ´78, réttindabarátt-
an var smám saman að taka á sig skýran
svip og löggjafarvaldið byrjað að takast á
við okkar mál og ég sat í fyrsta skipti í
stjórn Samtakanna. Þannig var það.
Eiginlega urðu aldamót okkar homma og
lesbía hér á landi nokkrum árum á undan
hinum eiginlegu aldamótum.
27. júní 1996. Lög um staðfesta sam-
vist samkynhneigðra gengu í gildi og við
héldum þessa miklu veislu í Borgar-
leikhúsinu. Ég man hvað mér þótti vænt
um að þessi dagur skyldi verða fyrir val-
inu, dagurinn sem Stonewall-uppþotin
hófust árið 1969. Ég man sérstaklega
hvað mér þótti mikið af prestum þarna,
hafði víst ekki búist við þeim þarna. Og
svo birtist Vigdís forseti og ég veit ekki
hvað! Þetta var skrýtin tilfinning en góð.
Mér leið allt í einu eins og í fermingar-
veislunni minni í gamla daga, þegar allt
þetta fólk kom saman til veislu heima – í
tilefni af mér! Í tilefni af okkur!
Í Borgarleikhúsinu kom allt í einu yfir
mig þessi gríðarlegi andi og áður en ég
vissi af var ég staðinn upp, farinn að
halda ræðu og ég veit ekki hvað, vitnaði
út og suður í ótal ættjarðarljóð. Ég man
að ég sagði meðal annars að í dag gæti
ég loksins sagt að þetta land væri ekki
bara land míns föður, heldur líka landið
mitt. Á eftir gekk Vigdís forseti til mín og
þakkaði mér fyrir töluna og ég þakkaði
henni fyrir að koma og vera með okkur á
þessum degi. Um leið spurði hún hvaða
merki þetta væri sem ég væri með í
barminum og benti á regnbogafánann.
Þannig vildi það til að ég fór að útskýra
regnbogafánann fyrir forsetanum. Eins
og Ísland er þjóð meðal þjóða erum við
samkynhneigðir líka þjóð meðal þjóða.
Ekkert eitt land, ekkert eitt mál en
sameiginleg saga, menning. Stolt og svo
fáni ... fáni í öllum regnbogans litum.
Næsta dag fór ég inn á öræfi sem jökla-
leiðsögumaður og þegar ég stóð á hæsta
tindi Kverkfjalla í glampandi sól, þá
helltist aftur yfir mig þessi sterka til-
finning: Ég bý í allt öðru landi, ég bý við
frelsi. Alvöru frelsi. þetta er landið mitt,
ekki bara þeirra.
Auðvitað er lífið ekki svona einfalt. Að
klöngrast yfir regnbogann er ekki auðvelt
fyrir neinn, heldur ekki fjallaleiðsögu-
menn. Einhvern tíma var ég að horfa á
þátt í sjónvarpinu um rómverska leirlist þar
sem verið var að hnoða blautum leir ofan
í krukku með ákveðnu lagi. þegar leirinn
harðnaði var krukkan brotin og eftir stóð
leirskúlptúr með sömu lögun og krukkan
sem leirnum hafði verið þrýst í. Þetta
minnir mig á líf okkar homma og lesbía.
Okkur er steypt í mót og þegar það er
brotið utan af okkur þá erum við dálítið í
laginu eins og mótið. Þó að við eignumst
frelsi með löggjöf þá er ekki þar með sagt
að við tileinkum okkur strax þetta per-
sónulega innra frelsi sem skiptir mann
öllu máli. Það tók sjálfan mig lengri tíma
en eina veislu í Borgarleikhúsinu að finna
mitt eigið frelsi og kannski er ég enn að
leita að því. Það tekur okkur homma og
lesbíur tíma að losna við lögunina sem
þjóðfélagið mótaði mann í. Finna frelsið
innra með okkur.
Hinsegin daga sem alla aðra daga.
on stonewall day 1996 the icelandic gay
community entered a new era when the
parliament, althingi, passed the regis-
tered partnership law. here thórhallur
vilhjálmsson compares the “before“ and
“after“ realities of being gay in iceland.
Á Ö N D V E R Ð U M M E I Ð I
Einhvers konar brenglun
Ég vil ekki nota orðið „syndsamleg“ um
þessa kennd, heldur er hér um að ræða ein-
hvers konar brenglun, sjúkdóm, sem við-
komandi getur ekki ráðið við. kristin kirkja
mun aldrei fordæma neinn fyrir þann
sjúkdóm sem hann gengur með. Ég hef fulla
samúð með samkynhneigðum, lít ekki niður
á þá og styð samtök þeirra að vissu marki. en
af áðurgreindum ástæðum mun kristin kirkja
aldrei taka upp hjónavígslu samkynhneigðra,
því að þá hættir hún að vera kirkja sem byggir
á orðum jesú krists.
Sr. Ragnar Fjalar Lárusson í Morgunblaðinu 1999
Jörðin er flöt
Margir kirkjunnar menn hafa gegnum aldir
haldið í bábiljur og bull um lífið og tilveruna,
löngu eftir að þjóðfélagið í heild sinni hefur,
annaðhvort fyrir tilstuðlan vísinda eða fyrir
önnur áhrif, séð að bábiljurnar standast ekki.
lengi héldu kirkjunnar menn sig hafa guð-
fræðilegan rökstuðning fyrir því að jörðin
væri flöt, að þrælahald væri guðs vilji, að
kynþáttaaðskilnaður væri óbreytanlegur hluti
sköpunarverksins, að konur skyldu þegja í
söfnuðinum (að þær gegndu prestsembætti
kom ekki til mála), og nú síðast að samkyn-
hneigðir séu brenglaðir (eða sjúkir). Þess
vegna má ekki vígja þá til staðfestrar samvistar
í þjóðkirkjunni því „þá hættir hún að að vera
kirkja sem byggir á orðum jesú krists“ eins
og ragnar segir í grein sinni.
nú er það svo að samkynhneigðir eru
vanir því að fólk tjái brenglaðar hugmyndir
sínar um þá opinberlega og kippa sér mismik-
ið upp við það. slíkar hugmyndir lýsa frekar
þeim sem þær tjá fremur en hommum og
lesbíum. Það er hins vegar alvarlegt þegar
þessum órum er beint gegn þjóðkirkjunni og
því fólki sem vinnur að því að gera hana að
hluta af lífi nútímamannsins en ekki að safn-
gripi á öskuhaugum þeirra bábilja sem fyrr
voru nefndar. Þeim starfsmönnum og með-
limum þjóðkirkjunnar, prestum og öðrum
sem vinna af heilum hug að því að rétta hlut
samkynhneigðra innan kirkjunnar, er vor-
kunn að þurfa að glíma við þá drauga sem
skjóta upp kollinum í áðurnefndri grein.
Haukur Hannesson í Morgunblaðinu 1999