Vinnan - 01.05.1945, Qupperneq 35

SNORRI JÓNSSON:
Félag j ámiðnaðarmanna 25 ára
Félag járniðnaðarmanna á sér sína forsögu. Hún er
að vísu hvergi skráð. Hún er aðeins til sem endur-
minning í hugum þeirra, er voru með í að stofna félag-
ið og unnu að undirbúningi stofnunar þess.
Það er vitað mál, að þó nokkur aðdragandi var að
stofnun félagsins. Járnsmiðirnir ræddu um nauðsyn
þess að stofna með sér félag, sáu þörfina á því, að svo
væri málum þeirra bezt komið, að allir stæðu saman í
einu félagi. Eins og gerist og gengur var misjafnlega
mikill skilningur á gildi slíks félagsskapar hjá mönnum,
og sumir leiddu slíkar bollaleggingar hjá sér.
Augljóst er það, þegar maður les fundargerð stofn-
fundar, að svo að segja allur undirbúningur að stofnun
félagsins hefur farið fram fyrir stofnfund, t. d. leggur
nefnd fram tillögur að lögum fyrir félagið á stofnfund-
inum, sem fundurinn samþykkti samhljóða sem lög
fyrir það. Ekki er þess getið í nefndri fundargerð,
hverjir þeir voru, er undirbjuggu lagatillögurnar fyrir
fundinn.
Endanlegur undirbúningur að stofnun félagsins fór
fram á heimili Einars heitins Bjarnasonar járnsmiðs,
er síðar var verkstj. í Landsmiðjunni, en þar komu
saman rétt fyrir stofnfund 7 járnsmiðir, auk Einars,
á sig hina þyngstu ábyrgð. Sérstaklega reyna þeir að
fylkja bændum og búaliði sveitanna gegn ríkisstjórn-
inni og stefnu hennar.
Þessum tilraunum þurfa verkalýðssamtökin að svara
með því að vinna bændafólkið til bandalags við sig
og fá það til að skilja, að einnig það getur átt samleið
með þjóðinni, ef bændurnir sjálfir leggja hönd á plóg
nýsköpunarinnar og segja skilið við afturhaldsforingja
hins svonefnda Framsóknarflokks.
1. maí fylkir alþýða Islands liði til þess að tjá bræðra-
lagshugsjón verkalýðsins um heim allan. I þetta sinn
er 1. maí hér á íslandi sérstaklega helgaður hinu sam-
eiginlega átaki þjóðarinnar til þess að skapa sér betri
og bjartari framtíð. Þennan dag þarf þjóðin að sýna,
að hún standi einhuga um nýsköpunaráform sín og þá
ríkisstjórn, sem með stuðningi fólksins hefur byrjað
hið mikla verk.
Filippus Ámundason, Sigurhans Hannesson, Loftur
Bjarnason, Árni Jónsson, Sigurður Sigurþórsson og
Guðmundur E. Guðmundsson, og undirbjuggu þeir
stofnun félagsins.
Þessa menn verður að skoða sem aðalhvatamenn að
stofnun félagsins og munu þeir hafa verið hin umgetna
nefnd, er lagði fram tillögur að félagslögum fyrir stofn-
fund.
Þegar félagið var stofnað var kaup járnsmiða mjög
lágt, og eins og gefur að skilja voru atvinnurekendur
sjálfráðir um, hvaða kaup þeir greiddu, um það sömdu
þeir við hvern einstakan.
Kaup járnsmiða mun á þessum tíma almennt hafa
verið kr. 1.25 á klst., en kaup „Dagsbrúnarmanna“ er
þá orðið kr. 1.30 á klst. Þetta gefur ofurlitla hugmynd
um það, hvað stéttarfélög þýða fyrir launþegana. Ofag-
lærðu verkamennirnir höfðu á þeim tíma hærra kaup
en þeir faglærðu, í þessu tilfelli járnsmiðirnir, en það
sem gerði gæfumuninn var, að ófaglærðu verkamenn-
irnir höfðu með sér stéttarfélag, en járnsmiðirnir ekki.
Gildi félagssamtakanna er mönnum augljós, sem áþreif-
anleg staðreynd nú í dag, en svo var ekki fyrir 25 árum
— svo ung er íslenzk verkalýðshreyfing.
Þann 11. apríl 1920 er svo Félag járniðnaðarmanna
stofnað og gefið nafnið Sveinafélag járnsmiða, það
nafn bar félagið í 11 ár eða þar til árið 1931, að nafn-
inu er breitt í Félag járniðnaðarmanna. — Stofnfundur
var haldinn í litlu timburhúsi, er stóð á lóð þeirri, er
Alþýðuhúsið við Hverfisgötu stendur nú. Stofnendur
voru 17 að tölu og eru nöfn þeirra rituð með eigin
hendi í fyrstu fundargerðarbók félagsins.
Þeir voru: Loftur Bjarnason, Árni Jónsson, Sigurður
Sigurþórsson, Einar Bjarnason, Sigurhans Hannesson,
Guðmundur E. Guðmundsson, Bror Westerlund, Bjarni
Bjarnason, Ágúst Friðriksson, Öskar Hedlund, Guðjón
Sigurðsson, Filipus Ámundason, Þórarinn Bjarnason,
Kristófer Egilsson, Loftur Þorsteinsson, Eiríkur Jóns-
son, Björn Stephensen.
Á stofnfundinum voru eins og áður er getið sam-
þykkt lög fyrir félagið og kosin stjórn, en hana skipuðu
VI N N A N
89