Vinnan - 01.05.1945, Side 49

SIGURÐUR EINARSSONog SVERRIR KRISTJÁNSSON:
Þættir úr baráttu ellefu alda
Tuttugasta öldin er gengin í garð. Togararnir sigla
öldina inn í þjóðlíf íslendinga. Verkalýðurinn vex óð-
fluga. En verkalýðssamtökin vaxa ekki að sama skapi
fyrst í stað. Á fyrsta áratug aldarinnar deyr Bárufélags-
hreyfingin að mestu út. En á'rið 1906 er hið fyrsta al-
menna verkamannafélag stofnað í Reykjavík, Verka-
mannafélagið Dagsbrún. Ári síðar er reynt að stofna
Verkamannasamband Islands, en átti jafnan erfitt upp-
dráttar og dó þrem árum síðar. Sama árið og Dags-
brún var stofnað hóf fyrsta málgagn verkamanna göngu
sína á íslandi. Það var Alþýðublaðið, gefið út af nokkr-
um alþýðumönnum, lítið í sniðum og lifði skamma
stund. En þar voru í fyrsta skipti túlkaðar hugsjónir
verkalýðshreyfingarinnar á íslenzka tungu. 1 1. tölubl.
2. árg. er talið upp, hvað Alþýðublaðið berjist fyrir:
að vernda rétt lítilmagnans.
að sporna við yfirgangi og kúgun auðvalds og ein-
stakra manna.
að innræta hjá þjóðinni þekkingu á gildi vinnunnar
og virðingu fyrir henni.
að efli þekkingu alþýðunnar, einkum á þjóðhags-
fræði, atvinnurekstri og vinnuaðferðum.
að styðja samtök meðal verkamanna, sem miða að
því að sporna við valdi og vana, áníðslu og ó-
rétti, en efla sameiginlegan hagnað.
að efla svo andlegan þroska alþýðunnar, að hún
verði jafnfær til ráða sem dáða.
Einn var sá maður í Reykjavík, sem veitti blaðkorni
þessu athygli og sendi því árnaðaróskir sínar og heil-
ræði. í 2. tölubl. skrifar Þ. E. svo í grein, sem hann
nefnir Verkefnin:
Ég sé, að þið alþýðumennirnir hafið nú ráðizt í að
gefa út hlað til þess að ræða ykkar eigin áhugamál, og
mér finnst þetta rétt hugsað í alla staði, þegar dæmt er
eftir reynslu annarra þjóða, því þó þær hafi átt blöð
margfalt stærri og fjölskrúðugri en þau geta verið hér
í fámenninu, og þau hafi getað beitt miklu meiri orku
og tíma við mál einstakra stétta og atvinnuvega, og haft
vilja til þess, þá hefur raunin orðið sú, að verkalýður-
inn hefur þá fyrst farið að þokast upp úr efnaleysinu,
þegar hann fór að fá menntun og einurð til að tala
sínu máli sjálfur með þekkingu og alvöru.
Það er ekkert leyndarmál, að ýmsir á meðal beztu
og menntuðustu rnanna heimsins horfa nú vonaraugum
til verkamannalýðsins og vona, að honum auðnist með
vaxandi menntun og samtökum að bjarga menningu
vesturveldanna að minnsta kosti úr því eymdarástandi,
sem hún hefur verið í og er enn x. Nálega eina vonin
til þess að þjóðirnar hætti að myrða hver aðra er sú,
að verkalýðurinn aukist svo að valdi og menningu, að
hann hætti að láta stjórnendur ríkjanna reka sigtilslátr-
unar á blóðvellina, sem alltaf verða sóðalegri og sóða-
legri einkurn meðal kristnu þjóðanna.
Ég þykist sjá af þessu fyrsta númeri Alþýðublaðsins,
að þið hafið töluvert hugboð um, hvert þið munuð
stefna og að hverju þið ætlið að vinna, en fullkomlega
ljóst verður þetta auðvitað fyrst með tímanum, þegar
reynslan er búin að kenna, hverjir vegir séu hagkvæm-
astir af þeim, sem fært er að fóta sig á; en það þykist
ég sjá í hendi minni, að verkamannasamtökin og verka-
mannablaði eða alþýðumanna getur því aðeins orðið
lífs auðið og framgangs, að þau snúi sér með fullri
djörfung og heils hugar að þeirri stefnu, sem heimurinn
kallar sócíalismus og nú er aðalathvarf verkamanna og
lítilmagna hins svokallaða menntaða heirns....
Allar menningarþjóðirnar, og ísland líka, sigla nú
sem stendur stýrislaust út í bláinn, og ég sé ekki einu
sinni að það sé nema einn og einn sérvitringur, sem
hefur nokkra löngun til að hugsa um, hvert bátinn ber.
Hann hrökklast nú sitt á hvað í sjávarrótinu og allt í
áflogabendu innanborðs, eins og meistari Jón segir
einhvers staðar. . . .
Ur því alþýðumenn eru svo vaknaðir, að þeir éru
búnir að fá löngun til að ræða málefni sín sjálfir, þá
inætti vel benda á ýms umtalsefni, sem bæði nauðsyn
og fróðleikur væri að ræða,---------því það er mjög
margt í löggjöf, landstjórn og félagslífi, sem er allt
annað en sanngjarnt í garð auðleysingja og verkalýðs,
þó vani og marginndrukkin rangindi og tilfinningaleysi
hafi sljóvgað svo meðvitund manna, að þeir menn jafn-
vel sjá það ekki, sem þó sýnast heilskyggnir að öðru
leyti.
VINNAN
103