Vinnan - 01.04.1998, Blaðsíða 2

L e i ð a r i
Lausn sjómanna-
deilunnar
Langri kjaradeilu sjómanna og útgeröarmanna er loks
lokiö. Samningar sjómanna höföu verið lausir í um 15
mánuöi þegar Alþingi batt enda á deiluna meö laga-
setningu. Þar meö er miðlunartillaga ríkissáttasemjara,
sem sjómenn höföu þegar samþykkt, oröin að lögum.
Þeirri lagasetningu fylgdu þrenn lög sem taka eiga á
kvótabraski og verðmyndun aflans. í sjálfu sér er efnis-
leg niðurstaða málsins því ásættanleg. Hins vegar ber
aö hafa í huga aö sú aðferð aö setja lög á kjaradeilur
er alvarlega gagnrýniverö og getur aldrei talist ásætt-
anleg.
Þessi langa deila sem sjómenn áttu í snerist í raun
ekki um launatölur, eins og forystumenn sjómanna
hafa margoft bent á, heldur þátttöku þeirra í kvóta-
kaupum útgeröa og einhliða ákvöröun útgeröanna á
veröi aflans. Meginkrafa sjómanna var aö útgerðar-
menn færu eftir gerðum samningum og lögum í þess-
um efnum. Þetta eru atriði sem tekist hefur verið á um
frá árinu 1994. Hingað til hafa útgeröarmenn ekki
reynst tilbúnir aö fara þær leiðir sem eru færar, þrátt
fyrir að dómar hafi fallið sjómönnum í vil. Hluti af lausn
kjaradeilunnar aö þessu sinni fólst í því aö tillögur þrí-
höfðanefndarinnar svokölluðu voru gerðar aö lögum.
Þessi nýsamþykktu lög miöa aö því aö koma í veg fyrir
aö sjómenn veröi látnir taka þátt í kvótabraski útgerð-
anna og um leið er verið aö gera bragarbót í verö-
myndunarmálunum. Þaö eru því horfur á aö þessi
meginmál sjómanna komist loksins í höfn.
Evrópustarfið
skiiar árangri
Evrópska verkalýðshreyfingin gegnir stööugt mikilvæg-
ara hlutverki og því er spáö að áhrif hennar og ábyrgö
muni aukast enn frekar. Verkalýöshreyfingin hefur kraf-
ist félagslegri áherslna innan Evrópu og bent á að
samstarf í efnahagsmálum geti ekki oröiö farsælt
nema hugað sé aö hinni félagslegu vídd. Komiö var til
móts við þessa kröfu meö undirritun Amsterdamsátt-
málans á sl. ári en viö þaö voru félags- og atvinnumál-
in færö inn í stofnsáttmála ESB. Atvinnumálin eru orðin
nauösynlegur hluti af samvinnunni en ekki viöbætur og
þaö gerir auknar kröfur til verkalýðshreyfingarinnar,
jafnt á Evrópuvettvangi sem í einstökum ríkjum á öllu
Evrópska efnahagssvæðinu.
Aukið vægi þessara málaflokka þýðir aö verkalýös-
hreyfingin er aö styrkja stööu sína og tækifærum henn-
ar til að hafa áhrif er að fjölga, eins og fram kom í ferö
alþjóðanefndar ASÍ til Brussel. Sú ferö sýndi enn einu
sinni að íslensk verkalýöshreyfing getur haft áhrif og
tekiö þátt í aö móta framtíð Evrópu og þar með ís-
lensks launafólks. Aö sama skapi getur hún um margt
leitaö sér fyrirmynda og hugmynda í starfi systursam-
takanna í Evrópu.
Meginviðfangsefni Evrópusamtakanna eru þau
sömu og okkar - Atvinnuleysi, Aöbúnaöur, Lífsgæði.
Tekist er á viö ný verkefni: Breytingar eru aö veröa á
vinnumarkaði, bæði í samsetningu vinnuaflsins og
ráöningarfyrirkomulagi. Skapa þarf ný og eftirsóknar-
verö störf og gefa fólki kost á menntun svo það geti
staðið undir kröfum nútíma vinnumarkaöar. Huga þarf
aö endurskipulagningu vinnunnar því fólk gerir vaxandi
kröfur um aö geta samræmt atvinnuþátttöku og fjöl-
skyldulíf.
Alþjóöastarf skiptir samtök launafólks stöðugt meira
máli. ASÍ hefur lagt sívaxandi áherslu á virka þátttöku í
samstarfi evrópskra samtaka launafólks. Starfinu lýkur
ekki á fundum erlendis heldur fylgir því eftirlit með því
aö íslensk stjórnvöld uppfylli þær skuldbindingar sem
þau hafa undirgengist með samningnum um Evrópska
efnahagssvæöiö. Verið er að kanna hvort íslensk
stjórnvöld hafa tryggt aö farið sé aö reglum um öryggi
og aðbúnað á vinnustööum, svo dæmi sé tekið, og eru
meginreglur á sviöi vinnuverndar til athugunar. Einnig
leikur vafi á að jafnréttismálunum hafi veriö sinnt sem
skyldi og öllum kröfum um reglur á sviöi jafnréttismála,
til aö mynda fæöingarorlof, fullnægt. í þessu felast
sóknarfæri fyrir íslenskt launafólk.
Útgefandi: Alþýöusamband
íslands. Ritnefnd: Ari Skúlason,
Halldór Grönvold, Snorri S.
Konráösson. Ritstjóri: Brynhildur
Þórarinsdóttir. Ljósm.: G. Róbert
Ágústsson o.fl. Utlit: Sævar Guö-
björnsson. Prófarkalestur:
Ingimar Helgason. Afgreiösla:
Grensásvegur 16a, 108 Reykja-
vík. Sími: 581 30 44, fax: 568 00
93.Auglýsingar: Áslaug G. Niels-
en og Guðmundur Jóhannesson,
símar: 533 1850, fax: 533 1855.
Umbrot: Blaöasmiöjan. Filmu-
vinnsla og prentun:
Prentsmiöjan Oddi.
Farmaðup Verkalýðsfélags
Raufarhafnar, Kristján
Snædal, ásamt tveimur
fálagsmönnum sínum þeim
Angelu Ragnarsdóttur og
Sigurveigu Björnsdóttur.
Framtíðin rædd á Raufarhöfn
Fundaherferð forseta Al-
þýðusambandsins og ann-
arra forystumanna þess
hélt áfram í marsmánuði.
Að þessu sinni var farið um
Norð-Austur horn landsins,
eða frá Húsavík til Vopna-
fjarðar. Markmiðið var sem
fyrr að hvetja fólk til að
velta málunum fyrir sér og
leggja í púkkið. Vinnan
fylgdist með fundi forseta
og fylgdarliðs á Raufarhöfn.
Félagsmenn Verkaiýðsfélags
Raufarhafnar létu kulda og
skafrenning ekki aftra sér frá því
að mæta í félagsheimili bæjarins
til að taka þátt í umræðunum og
jafnvel skammast svolítið.
-Skipulagsmálin snúast í raun
um öll mikilvægustu viðfangsefni
okkar, hvernig við störfum
þannig að árangur verði sem best
tryggður. Umræðan skilar ekki ár-
angri nema öll sjónarmið heyrist,
sagði Grétar Þorsteinsson þegar
hann hvatti fólk til að leggja í
púkkið að lokinni framsögu sinni.
Það stóð ekki á viðbrögðum.
Einn fundarmanna bar kjör sín
saman við kjör í Færeyjum og
sagði tímakaup vera hærra þar.
-Af hverju þurfum við að sætta
okkur við 70 þúsund krónumar?
sagði hann.
Grétar minnti á að nær öll
landssamböndin innan ASI hefðu
látið gera samanburð á kjörum
fólks á Islandi og í Danmörku
fyrir síðustu samninga en kjör í
Færeyjum væru svipuð og þar.
Niðurstaðan hefði sýnt að við
þyrftum 13. mánuðinn í árið til að
ná kjörum þessara nágranna
okkar. - Við stefndum sem næst
þessum kaupmætti með síðustu
samningum, sagði hann.
Björn Grétar sveinsson, for-
maður Verkamannasambandsins,
sagði kaupmátt hafa verið að fær-
ast í rétta átt hérlendis og minnti
jafnframt á að breytingar hefðu
verið gerðar á launastefnu í Dan-
mörku fyrir allnokkrum árum.
Gerð hefði verið langtímaáætlun
sem gengið hefði eftir og hætt að
keyra á tómar hækkanir, rétt eins
og farið var að gera hér í þjóðar-
sáttarsamningunum. Danir hefðu
einnig gert byltingu í starfs-
menntamálum sem einnig væri
að fara í gang hér.
Grétar benti síðan á að ekki
væri nóg að gera samanburð á
kjörum. Við þyrftum líka að
skoða vinnulag og skipulag
verkalýðhreyfingarinnar á
nágrannalöndunum. - Það er til
dæmis staðreynd að heildarsam-
tökin hérlendis fá mun minni
hluta félagsgjaldanna en í Skand-
inavíu, sagði Grétar. - hvort sem
um er að ræða landssamböndin
eða alþýðusamböndin.
Erum við að dreiía
kröftunum oí víða?
Formaður Verkalýðsfélagsins
benti á að félagið væri aðili að Al-
þýðusambandi Norðurlands,
VMSÍ og ASÍ. Hann velti því
fyrir sér hvort verkalýðshreyfing-
in væri ekki að dreifa kröftunum
of víða. - Þarf ekki að sameina
þessa kraffa? Jafnvel líka að sam-
eina einhver landssambönd?
Þetta virkar fráhrindandi og
þunglamalegt, sagði hann.
Undir þetta tóku fleiri og
meðal annars var minnst á að í
sumurn tilfellum væri verið að
samþykkja sömu ályktanimar á
þingum allra þessara samtaka,
það væri ekkert nema þingskjala-
númerið sem breyttist.
- Hvar á þá að byrja, var
spurt. - A fyrst að leggja niður
svæðasamböndin?
verandi formaður félagsins.
Grétar minnti á að þegar ASI
var gert að sambandi landssam-
banda á sjöunda áratugnum hafi
fýlgt samþykktinni að leggja ætti
svæðasamböndin niður þar sem
þau tilheyrðu eldra skipulagi. Það
skref hafi hins vegar aldrei verið
stigið til fulls. Bjöm Grétar sagði
að halda ætti svæða-
samböndunum starfandi og
halda þannig áfram að líta fram
hjá þessa gömlu samþykktum
Návígið getur verið oí mikið
Forseta og fylgdarliði var bent á
að fulltrúar hreyfingarinnar
þyrftu að vera oftar á ferðinni.
Návígið væri stundum of mikið í
litlum samfélögum til að hægt
væri að leysa vandamálin án ut-
anaðkomandi afskipta. Þá væri
mikilvægt að þeir sem væru
sendir út á vinnustaðina til að
funda kæmu á vinnutíma en
bæðu fólk ekki að sitja „korteri
lengur eftir kaffi“ eins og það var
oiðað.
Björn Grétar tók undir hug-
myndimar um vinnustaðaheim-
sóknir. Hann tók dæmi úr starfi
sínu sem formaður verkalýðsfé-
lagsins á Homafirði, að það sem
skilaði mestu var að mæta á stað-
inn og ræða málin þegar vanda-
málin voru ekki til staðar. - Þá
grynnkaði oft á bunkanum, sagði
hann.
Ef óskað er eftir því kemur
maður á staðinn, upplýstu bæði
Bjöm Grétar og Grétar. Það verð-
ur þó alltaf fyrst að leita til stétt-
arfélagsins.
í framhaldi af því var því velt
upp hvort félög ættu ekki að
koma sér upp svæðistrúnaðar-
mönnum.
Fólk vill ekki stanfa
En hver er meginvandi hreyfing-
arinnar? Liggur hann kannski
ekki í skipulagi samtaka launa-
fólks? Sumir héldu ekki: - Vand-
ræðin eru fólkið sjálft, það hrein-
lega vill ekki starfa. Það er hrætt
og samþykkir hvað sem er, var
haldið fram. - Fólk er nær sér og
samkenndin er ekki til lengur.
Svona er þetta alls staðar.
- Segir þetta ekki bara að við
höfum ekki fylgt þróuninni?
spurði Grétar á móti. - Það er sí-
vaxandi einstaklingshyggja í
samfélaginu öllu og unga fólkið
lítur svo á að allt hafi sprottið af
sjálfu sér. Því spyr ég hvort ekki
sé þörf á að fara ítarlega í starfið.
Það hefur lítið sem ekkert breyst í
skipulagi og starfsháttum síðan
Alþýðusambandið varð til fyrir 80
árum, ef frá er talin samþykktin
á sjöunda áratugnum um að
byggja á lands-samböndunum.
En eru sömu aðstæður í þjóðfélag-
inu og 1916? - Það hvarflar ekki
að nokkmm manni að halda því
fram.
- Veldur vaxandi einstak-
lingshyggja ekki því að verkefnin
verða að breytast í takt við þetta,
til dæmis þjónustan? Þurfum við
ekki að fara til félagsmannanna?
var þá spurt.
- Sjáum bara fundarsókn,
efnið skiptir engu máli, ekki einu
sinni hvort afgreiða á kjarasamn-
inga, hélt annar áfram.
- Þetta með fundarsóknina er
gamalt vandamál, benti Grétar á.
Hann vildi hins vegar ekki meina
að virkni félagsmannanna yrði
alfarið mæld með fundasókn.
-Trúnaðarráðin verða að vera virk,
sagði hann. - Þar ná menn utan
um viðhorfin. Félagsfundir eru
ekki alltaf besti mælikvarðinn á
virkni.
Menntun tpúnaöar-
manna skiptip meginmáli
- Fræðsla og upplýsingar skipta
meginmáli sem og menntun trún-
aðarmanna, sagði einn fundar-
manna. - Trúnaðarmaðurinn á að
vera „harkan sex“. Það þarf hins
vegar líka fólk á bak við hann.
Aflið felst í fólkinu sjálfu, trúnað-
armennirinir verða að hafa fólkið
með sér.
Bjöm Grétar minnti þá á að
félagið ber ábyrgð á trúnaðar-
manninum. Hann rifjaði upp hug-
myndirnar um farandtrúnaðar-
manninn og vakti máls á því að
auðvelt væri að nýta starfskrafta
hreyfingarinnar betur, til að
mynda mætti fá nokkur stöðu-
gildi sem sinnt gætu erindrekstri
og „innrætingu" með því að sam-
eina færslu bókhalds á höfuð-
borgarsvæðinu á eina skrifstofu.
- Okkur hefur ef til vill ekki
tekist að koma sjónarmiðum okk-
ar á framfæri, sagði Grétar þegar
umræðan hafði snúist um innra
fræðslu- og upplýsingar um
stund. - Samfélagið sér sjaldan að
við gerum eitthvað gott og við
teljum kjarkinn úr okkur sjálfúm
því það er fátítt að við sjáum
eitthvað jákvætt. Ef við náum
ekki 100% árangri erum við
gagnslaus. Það gleymist oft að
hlutimir gerast með málamiðlun-
um. Samningar eru jafn-
vægiskúnst.
- Hvemig á maður að vera já-
kvæður þegar maður sér að það
em til nægir peningar í þjóðfélag-
inu? spurði þá einn fundarmanna
og var mikið niðri fyrir. Fyrirtæk-
in hafa efni á að kaupa fyrirtæki í
Þýskalandi en geta ekki borgað
almennileg laun. Okkur er haldið
niðri á þessum skítalaunum.
Fólkið er steindautt og rífst við
eldhúsborðið heima hjá sér og
nennir svo ekki að gera neitt.
- Við ættum kannski að taka
upp frönsku aðferðina, var þá
skotið inn í og minnt á herskáar
aðgerðir þar í landi.
Grétar vísaði þá í orð gamals
andstæðings hreyfingarinnar sem
sagði: - Eg og mínir skoðana-
bræður þurfum ekki að hafa á-
hyggjur af verkalýðshreyfing-
unni, þið sjáið um það sjálf.
- Það er einhuga verkalýðs-
hreyfing sem skilar árangri, sagði
Grétar. - Það sást meðal annars í
lífeyrissjóðamálinu þar sem við
náðum næstum því fullu húsi.
Það sýnir mátt heildarsamtak-
anna.
2
Vinnan