Vinnan - 01.08.1998, Blaðsíða 5

I
Réttur verkalýðsfélaga
viðurkenndur
á alþjóðavettvangi
Samþykkt Alþjóðavinnumála-
stofnunarinnar nr. 87 um samn-
ingsfrelsi og frjálsa starfsemi
verkalýðsfélaga var gerð árið
1948, sama ár og
Mannréttindayfirlýsing
Sameinuðu þjððanna. Nú, réttri
hálfri öld síðar, hafa 119 þjóðir
fullgilt hana. Samþykktin var
upphaf lega gerð þar sem al-
þjóðleg samstaða um vernd
réttinda verkalýðshreyf ingar-
innar var talin vera svar við
hryllingi síðari heimsstyrjaldar-
innar. Menn voru sannfærðir
um að viðvarandi heimsfriður
ylti á félagslegu réttlæti.
/
Aeftirstríðsárunum setti ILO tvær
samþykktir sem tryggja áttu
grundvallarréttindi verkalýðsfélaga.
Þetta eru samþykktir nr. 87 sem sett
var árið 1948 og nr. 98 sem sett var
ári síðar. Báðar varða þær frjálsa
starfsemi verkalýðsfélaga; réttinn til
að mynda og starfrækja verkalýðsfé-
lög og semja sameiginlega. Saman
mynda þessar samþykktir lykilinn að
réttindum verkalýðsfélaga alls staðar
í heiminum.
Rétturinn til að skipuleggja sig í
félög (87) - réttur launafólks til að
mynda og ganga í frjáls félög að eig-
in vali - er grundvallaratriði allra
réttinda verkalýðshreyfingarinnar.
Án þessara grundvallarréttinda er
ekki hægt að tala um neinn rétt
verkalýðshreyfingarinnar.
Rétturinn til að fara í verkfall er
eitt mikilvægasta verkfærið sem
verkalýðsfélög eiga til þess að knýja
fram og verja hagsmuni félagsmann-
anna.
Sameiginleg samningsgerð (98) í
því skyni að ákvarða og festa í sessi
kjör félagsmanna er grundvöllur
starfsemi verkalýðsfélaga. Hún er
meginástæða þess að vinnandi fólk
gengur í verkalýðsfélög.
Rétturinn til að vera ekki mismun-
að við vinnu vegna starfs fyrir verka-
lýðshreyfinguna er mikilvægur þáttur
í réttinum til að skipuleggja sig í fé-
lög.
Réttlndi verkalýðstireyfingaiMnn-
ar eru mannréttindi
Mannréttindayfirlýsing Samein-
uðu þjóðanna ásamt aiþjóðlegri við-
urkenningu á rétti verkalýðsfélaga
var sett árið 1948. Litið er á hana sem
grundvallaratriði þar sem hún er
fyrsta allsherjar-yfirlýsingin um
mannréttindi. Meðal þeirra réttinda
sem felast í yfirlýsingunni er réttur-
inn til að stofna og starfrækja verka-
lýðsfélög - verið var að treysta rétt
verkalýðsfélaga í sessi sem mannrétt-
indi - sem og önnur réttindi verka-
fólks, svo sem frjálst val vinnu, jöfn
laun fyrir sambærileg störf, launað
orlof og mannsæmandi vinnutíma.
Amnesiy Iniernatinnal
Grundvallarmannréttindi eiga enn
undir högg að sækja í mörgum ríkj-
um heims, jafnt frá stjómvöldum sem
atvinnurekendum og þau verður að
verja af þrótti og eftirfylgni.
Hvetja verður stjórnvöld til að
fullgilda og virða ILO samþykktir nr.
87 og 98. Verkalýðsfélög ættu að
þrýsta á stjómvöld að minnast 50 ára
afmælis samþykktar nr. 87 með því
að sjá til þess að rétturinn sem í þeim
felst sé tryggður, og þær fullgiltar ef
svo hefur ekki verið gert.
Hvetja þarf atvinnurekendur til að
virða samþykktimar, jafnvel þótt þau
starfi í löndum sem ekki hafa fullgilt
þær. Öll aðildarríki ILO eru skuld-
bundin því skv. stjómarskrá samtak-
anna að virða samningsfrelsið.
Verkalýðsfélög alls staðar í heim-
Atvinnuöryggi foreldranna
skiptir börnin miklu máli
Atvinnuöryggi bœðiföður og móður skiptir miklu málifyrir börnin. Gottjast
staifsem gefur fólki færi á að þroska og nýta hæfileika sína gerirþað að
betriforeldrum, að því er félagsfrœðingurinn Mogens Nygaard Christojfer-
sen, heldur fram.
Fjölskyldur sem ekki hafa mátt
þola atvinnuleysi og fjölskyldur
þar sem báðir foreldrar vinna utan
heimilisins reynast búa bömum best
skilyrði. Börn foreldra sem hafa
trygga atvinnu glíma við færri
vandamál og rannsóknir sýna að at-
vinnuöryggi foreldranna er ekki að-
eins spuming um fjárhag heimilisins
heldur einnig uppvaxtarskilyrði
bamanna.
Þegar bæði pabbi og mamma em
í góðu föstu starfi með möguleika á
að nýta og þroska hæfileika sína þá
verða þau betri foreldrar. Þrátt fyrir
að margar rannsóknir bendi til þess
að foreldrar myndu sjálfir kjósa að
haga málum þannig að annað þeirra
væri aðeins í hlutastarfi myndi það
ekki sjálfkrafa bæta uppvaxtarskil-
yrði barnanna. Þetta má ráða af
grein sem Mogens Nygaard Chri-
stoffersen, hjá dönsku félagsvísinda-
stofnuninni, hefur ritað fyrir danska
alþýðusambandið. Greinin ber titil-
inn: Hefur atvinna foreldra áhrif á
böm þeirra? og byggir á viðamikilli
rannsókn sem Mogens hafði umsjón
með.
Eitt af því sem Mogens veltir fyr-
ir sér er hvort það hafi komið niður
á bömunum að húsmóðurhlutverkið
hvarf. Rannsókn hans bendir til þess
að sú sé ekki raunin. Það sé einkum
tvennt sem hafi áhrif á lífsskilyrði
barnanna: Annars vegar gæði at-
vinnu foreldranna og hvort þeim
takist að forðast atvinnuleysi. Því
má segja að atvinnuöryggi foreldr-
anna, möguleikar þeirra á eftir-
menntun, ásamt vinnuaðstæðum í
víðustu merkingu skipti miklu máli.
Hins vegar em það gæði dagvistar-
úrræða sem skipta máli, ásamt sál-
rænum og félagslegum tengslum
bama og foreldra.
Það skiptir einnig miklu máli að
dönskum vinnumarkaði er stýrt með
kjarasamningum. Ástæðan er sú að
félagslegir samningar auka atvinnu-
öryggi fólks og jafna stöðu kynj-
anna. Með öðrum orðum skapa
kjarasamningarnir ramma um at-
vinnulíf og fjölskyldulíf sem til að
mynda þekkist ekki í Bretlandi.
Rannsókn Mogens náði einnig til
forgangsröðunar foreldra. I ljós kom
að nær allir foreldrar ungra barna
vildu stytta vinnutíma og jafnvel
vera í hlutastarfi. Þetta val er þó
bundið efnahag fólks og það er ekki
fyrr en fólk hefur efni á því að stytta
vinnutímann að það gerir það, ekki
þegar það þarf mest á því að halda.
Þróunin er í öfuga átt við óskir fólks
því frá árinu 1974 hefur hlutfall
ungbarnaforeldra í hlutastarfi
(minna en 25 tímar á viku) minnkað
úr 35% í 5%. Hlutfall ungbarna-
mæðra sem vinna meira en 36 tíma
á viku hefur aukist úr 41% árið 1974
í 75% 1996.
Mogens Nygaard Christoffersen
tekur einnig fyrir fæðingarorlofs-
vandann. Til dæmis heldur hann því
fram að Svíar hafi árum saman átt
kost á framlengdu foreldraorlofi. En
reynslan frá Svíþjóð sýnir jafnvel
hörð áróðursherferð til að fá karl-
menn til að taka sér foreldraorlof
dugi ekki til að jafna orlofinu milli
foreldra svo neinu nemi. Tvennt
hefur þar mest að segja, að mati
Mogens. Fyrst og fremst þarf að
tryggja atvinnuöryggið miklu betur
við ráðningu. Síðan þarf að tryggja
full laun í fæðingar (foreldra) orlof-
inu. í Noregi hafa karlar getað tekið
fjögurra vikna fæðingarorlof á full-
um launum frá því árið 1993. Það
hefur orðið til þess að 75% norskra
feðra nýta sér rétt sinn til að vera
með bömum sínum á fyrsta æviári
þeirra.
Öll aðildarsamtök ICFTU hafafengið sent baráttuveggpjaldið - Verkalýðsfélög
berjast enn - fyrir réttindum verkalýðsfélaga, fyrir mannréttindum en spjaldið
var gefið var út í tengslum við þing Alþjóðavinnumálastofnunarinnar í Genfí
júní. Hœgt er að nálgast veggpjaldið á heimasíðu ICFTU og einnig er hœgt að
vista það sem skjáhvíli (screensaver).
inum standa vörð um grundvallarrétt-
inn til að skipuleggja og starfrækja
félög. Verkalýðsfélög ættu að fagna
50 ára afmæli ILO samþykktar nr. 87
með því að skipuleggja sérstakar
uppákomur í tilefni af afmælinu og
með því að beina eins mikilli athygli
og unnt er að samþykktinni og
grundvallarréttindum sem tengjast
henni.
Verkalýðshreyfingin sem heild
tekur þátt í alþjóðlegum hátíðarhöld-
um vegna 50 ára afmælis mannrétt-
indayfirlýsingar Sameinuðu þjóð-
anna. Einstök félög og sambönd geta
lagt enn meiri áherslu á málaflokkinn
með uppákomum tengdum merkis-
dögum í sögu mannréttinda og verka-
lýðsréttinda:
8. mars er alþjóða-
baráttudagur kvenna
1. maí er alþjóða-
baráttudagur verkalýðsins
9. júlí er afmælisdagur
ILO samþykktar nr. 87
10. desember er alþjóðalegur
mannréttindadagur
A UKIAI ÖKURÉTTIMDI
^alnieI* IUT ÖKUNÁM
■-------------S-----
■......-...-...*.---
VINIUUVÉLANÁMSKEIÐ
Nfi tíkmkMm býAui upp *
vinnuaimtkrið, aukin
ökuiémndi 0g »lmennr
ðkunim, víðufkcnnd »f
Vmnurfiidm Rflutim ojs UdWuriíi iVrnð wnun
verð or K«di Kynmð ykkur ktnmiu*ð«6ðun* og
*nn*8i M«n við bföðum upc L
898 3903 » 588 4500
(Jpplýsingar alla daga vikunnar frá 10:00 -23:00
5
Vinnan