Vinnan - 01.08.1998, Blaðsíða 13

A öld námsins
„Menn vilja einnig efla samstarf milli formlega skólakerfisins og vinnustað-
anna og óformlegu frœðsluaðilanna". Myndin er tekin íBorgarholtsskóla.
s
Itilefni þess að Bretar voru í forsæti
Evrópusambandsins síðastliðið ár
héldu þeir ráðstefnu um símenntun í
Manchester dagana 17.-19. maí sl.
Til umræðu voru ýmis þau mál sem
efst eru á baugi, en einkum þó fjórir
málaflokkar: 1) Atvinnuhæfni og
samkeppnishæfni 2) Notkun nýrrar
tækni 3) Að virkja til þátttöku í sam-
félaginu þá hópa sem eiga undir högg
að sækja 4) Stefnumörkun í mennt-
unarmálum sem tryggir símenntun.
Atvinnuhæfni 09
samkeppnishæini
„Samfélagsbreytingar eru miklar,
hagkerfi eru að opnast og verða al-
þjóðlegri, samkeppni eykst, tækni-
byltingin heldur áfram, atvinnulífið
breytist og hefur það áhrif bæði á
störf og fjölskyldur. Samskipti milli
mismunandi menningarheima aukast.
Stærri hópar eru útskúfaðir frá þátt-
töku í samfélaginu. Stöðugleiki
minnkar en í staðinn tekur óvissan
við. Segja má að við séum að upplifa
aðra iðnbyltingu.”
A þennan hátt lýsa menn þeirri
þróun sem er í gangi í atvinnulífinu.
Alagið eykst á fyrirtækin sem stöðugt
þurfa hæfara fólk til flestra starfa til
að geta mætt kröfum hins nýja tíma.
Þessi þróun kallar því á ný viðhorf í
menntamálum. Nýtt hugtak hefur
verið kynnt til umræðunnar:
Atvinnuhæfni. Auka þarf hæfni
vinnuaflsins. A öld námsins er ekki
val um það hvort fólk menntar sig
eða ekki, heldur er símenntun nauð-
synleg öllum sem vilja halda áfram
að vera í vinnuhæfu ástandi. Nám
verður sagan endalausa, stöðugt þarf
að halda áfram að bæta við sig námi
um öll hugsanleg og óhugsanleg mál-
efni.
Fyrirtæki eru í leit að miklu fjöl-
breyttari hæfni en áður. Nauðsynlegt
er að starfsmenn séu tilbúnir til að
takast á við þær breytingar sem fyrir-
tækin eru að ganga í gegnum. Hæfi-
leikinn til að læra verður stöðugt
mikilvægari. En ásamt faglegri hæfni
og tölvuþekkingu sækjast fyrirtækin
eftir því að starfsmenn séu sveigjan-
legir, skapandi og standi vel að vígi í
mannlegum samskiptum.
Ný stjórnunaraðferð hefur verið
að ryðja sér til rúms innan fyrirtækj-
anna. Þessa aðferð getum við kallað:
Fyrirtæki í þekkingarleit (Learning
organizations). Lykilhugtökin eru:
ábyrgð, valddreifing, sjálfsstýrðar
liðsheildir, sveigjanlegar starfslýsing-
ar. Fyrirtæki í þekkingarleit hafa lagt
áherslu á að dreifa valdinu til liðs-
heilda, sem hafa markmiðsstjórnun
að leiðarljósi og bera ábyrgð á starfi
frá degi til dags. Hvað varðar hæfni-
þróun hafa verið tekin upp samtöl við
starfsmenn þar sem áætlanir eru
gerðar um nám og þjálfun, þjálfun á
vinnustað er viðvarandi og starfs-
menn fara í formlegt nám eftir þörf-
um. Fyrirtækin þurfa því að skapa já-
kvæð viðhorf hjá starfsmönnum til
náms. Þau verða jafnframt að kunna
að meta þá hæfni sem starfsfólkið
hefur til að bera.
Nýjar starfsaðferðir hafa einnig
verið að ryðja sér til rúms, aðferðir
sem efla þekkingu, án þess að um
beina þjálfun sé að ræða. Þannig er
hópvinna notuð, verkefnavinna, hug-
flæði, netið og það að fá starfsmönn-
um einkaþjálfara. Reglan er sú að
fólki er greitt fyrir það sem það getur,
en ekki þau próf sem það hefur tekið.
Gerðar eru nýjar kröfur til allra
skólastiga. Háskólar þurfa að breytast
og undirbúa fólk fyrir heim vinnunn-
ar. Háskólum kann að finnast þeir
breytast hratt, en frá sjónarhóli at-
vinnulífsins gera þeir það ekki. Menn
spyrja sig að því hvort háskólar geti
uppfyllt kröfur markaðarins um
menntun?
Menn vilja einnig efla samstarf
milli formlega skólakerfisins og
GoðnrnndsdóUir,
^ fulltrúi MFA,
4 l|f| ? skrifar.
vinnustaðanna og óformlegu fræðslu-
aðilanna. Hvetja þarf fræðsluaðila,
formlega og óformlega til að miðla
aðferðafræði sinni hvor til annars og
nauðsynlegt er talið að frumkvæði
komi frá aðilum vinnumarkaðarins
og samband við þá sé eflt í öllum
málum sem varða menntun.
Til að hvetja fólk til þátttöku þarf
að taka tillit til þarfa og óska fólksins,
efla persónulegan þroska, viðhalda
atvinnuhæfni fólks og gæta að jafn-
ræðisreglunni. Leggja þarf áherslu á
hæfni, samskipti og sjálfstæði.
Þau vandamál sem menn standa
frammi fyrir eru að fyrirtæki eru í leit
að miklum gæðum á sem skemmst-
um tíma og með sem minnstum
kostnaði. Þau eru því oft í leit að
skammtímalausnum, sem bæta sam-
keppnisstöðuna. Frambjóðendur
fræðslu virðast hins vegar ekki vera
færir um að veita þá aðstoð sem þörf
er á. Fyrirtæki og einstaklingar innan
þeirra virðast heldur ekki vera að
leita að sömu svörunum.
Vinnuafl nútímans getur orðið að
atvinnuleysingjum framtíðarinnar ef
ekki er séð til þess að allir kynni sér
nútíma tækni.
Notkun nýrrar tækni í símenntun
Krafan er sú að menntun uppfylli
þarfir einstaklinga og fyrirtækja.
Jafnframt er nauðsynlegt að ná til
þeirra hópa sem minnsta menntun
hafa og minnstan áhuga á því að
læra. Þessir hópar eru í verulegri
hættu á félagslegri útskúfun. Ymsar
hindranir eru í veginum þegar að
námi kemur, m.a. litlar tekjur,
hræðsla eða kvíði, fjölskylduaðstæð-
ur, aldur og neikvæðar væntingar.
Hægt er að ná til þessara hópa í
gegnum tæknina. I Bretlandi hafa 90-
95% heimila sjónvarp og eru óhrædd
við að nota það. Þess vegna hentar
þessi miðill mjög vel til að ná til
fólks. Bretar með BBC í broddi fylk-
ingar hafa lagt upp í herferð í sjón-
varpi. Herferðin heitir „Tölvur bíta
ekki.“ BBC er einnig með vinsæla
vefsíðu og sérstaka námsrás sem er
vinsæl.
Hinn nýi breski Iðnaðarháskóli
hefur það á stefnu sinni að skapa eft-
irspurn eftir námi og efla framboð
náms. Skólanum er ætlað það hlut-
verk að ná til sem flestra og örva þá
til náms. A vegum skólans er starf-
rækt upplýsingalína, þar sem hægt er
að fá allar upplýsingar sem varða
nám og námsframboð, ásamt ráðgjöf.
Skólinn hyggst koma upp tölvumið-
stöðvum mjög víða, þar sem fólk get-
ur gengið inn af götunni og hafið
nám. Iðnaðarháskólinn á að greina
menntunarþarfir, veita upplýsingar,
markaðssetja og bjóða fram nám í
háum gæðaflokki. Sveigjanleiki þarf
að vera gagnvart því hvemig, hvar og
hvenær námið fer fram. Skólinn
hyggst bjóða fram nám um allt Bret-
land frá alveg frá grunnhæfni til
starfa til námskeiða í hátækni. Mikil
áhersla verður einnig lögð á nýjung-
ar.
Að virkja þá hópa sem
eiga undir högg að sækja
Bilið hefur verið að aukast milli
þeirra sem standa vel að vígi í samfé-
laginu og þeirra sem standa illa að
vígi, þeirra sem hafa sigrað og þeirra
sem hafa tapað. Þeir sem standa höll-
um fæti í samfélaginu taka síst þátt í
kosningum eða em virkir þjóðfélags-
þegnar að öðm leyti. Þeir eru einnig
sennilega minnst menntaðir. Hins
vegar hefur sýnt sig að margir hafa
áhuga á því að læra, þó þeir geri sér
ekki miklar vonir um að geta það.
Margir þeirra sem verst eru settir
hafa áhuga á að læra til að geta breytt
lífi sínu og boðið bömum sínum upp
á betri aðstæður. Þeir sem ná því að
hefja nám, halda oft áfram og þá
jafnvel í formlegu námi.
Efasemdarraddir eru uppi um að
hægt sé að gera sér vonir um að allir
taki þátt í símenntun. Hins vegar em
allir að læra. En þeir em ekki endi-
lega að læra í skólum eða á nám-
skeiðum, heldur eru þeir að læra í
vinnu og í fjölskyldulífi. Ef við vilj-
um að allir taki þátt í símenntun, þá
verðum við að opna huga okkar fyrir
ýmsu því sem fólk hefur verið að
gera og viðurkenna nám sem fólk afl-
ar sér á mismunandi hátt. Margir hafa
aflað sér þekkingar á ákveðnum svið-
um sem jafnvel er bundin ákveðnum
aðstæðum. Þetta fólk þarf leiðbein-
ingar um hvemig það getur virkjað
þessa þekkingu í öðm samhengi og
breytt henni í nám. Til að svo megi
verða þarf því einstaklingsupplýsing-
ar og ráðgjöf. Ekki má skilja útundan
þann hluta vinnuaflsins sem tekur
ekki þátt í formlegri menntun. Sí-
menntun getur orðið vinsæl íþrótt, sé
hún í boði fyrir breiðari hóp. Mikil-
vægt er að námið sé við hæfi hvers
og eins. Markmiðið er að hver og
einn stjórni sínu námi. Flytja þarf
kennslufræðina til fólksins svo það
geti stýrt námi sínu sjálft.
Stefnumörkun í menntunarmálum
sem tryggir símenntun
Miklu máli skiptir að nám verði eðli-
legur hluti af lífi fullorðins fólks.
Skilningur þarf að aukast á því að
fullorðnir verða að halda áfram að
auka hæfni sína. Helst þyrfti hluti
vinnutímans að vera ætlaður til
menntunar í viku hverri. Kanna þarf
hvers vegna sumum þjóðum tekst
betur til en öðrum við að hvetja þá
hópa til náms, sem erfiðast er að ná
til.
I stefnumótun skiptir máli að samfé-
lagið opni möguleikann á tækifærum
til náms alla ævi. Kerfið þarf að vera
opið öllum einstaklingum hvenær
sem er. Hlutverk kennara þarf að
breytast og fylgja samfélagsþróun-
inni. Það þarf einnig að örva símennt-
un bæði innan fyrirtækja og fjöl-
skyldunnar. Námstíminn þarf að vera
sveigjanlegur og hægt að koma til
móts við þarfir fólks hvort heldur er í
skólum, vinnu eða á eftirlaunum.
Mikilvægt er að einstaklingar fái
ánægju út úr því að læra og fái
jákvæða upplifun út úr námi sínu.
Taka þarf tillit til beggja aðila á
vinnumarkaði, atvinnurekenda og
launafólks.
Hverf landið á fætur öðru kemur
fram með ramma að stefnumótun í
símenntun. Þetta ferli er í þróun, en
ekki er hægt að gera sér vonir um
skjótar lausnir. Breytingar á viðhorf-
um taka langan tíma. Atvinnurekend-
ur og launafólk verða að styðja þró-
unina og sjá hvaða fjárfestingu getur
verið um að ræða fyrir atvinnulífið.
Þeir sem bjóða fram nám þurfa að
vera með á nótunum og vera bæði
færir um og hafa vilja til að takast á
við þær breytingar sem framundan
eru. Veita þarf þeim sérstaka athygli
sem hafa mesta þörf fyrir mennmn og
eru í áhættuhópum. Þessir hópar
verða að hafa forgang. Leiðbeiningar
og ráðgjöf verða stöðugt mikilvæg-
ari.
Hér hefur verið stiklað á stóru
varðandi þau málefni sem helst voru í
umræðunni á ráðstefnunni. Ljóst er
að miklar sviptingar eru bæði í þjóð-
lífi og menntunarmálum í Evrópu.
Nauðsynlegt er fyrir verkalýðshreyf-
inguna að fylgjast með þeim straum-
um sem eru í gangi og taka virkan
þátt á sem flestum sviðum um leið og
hagsmuna félagsmanna er gætt.
Liy’tmii.l 9 • 5ími 551 5750

NUDDMENNTUN
Svæðameðferð/viðbragðsfræðí
Eins árs verknám.
Að loknu verknámi eins árs starfsþjálfun.
Bóklegt nám (30 einingar) má taka samhliða verknámi í
Námsflokkum Reykjavíkur eða í fjölbrautaskólum.
Útskriftarheiti: Svæðanuddari/viðbragðsfræðingur.
Kennslutími utan almenns vinnutíma.
Kennslustaðir: Reykjavík - Akureyri - Egilsstaðir.
Námið er viðurkennt af Svæðameðferðafélagi íslands og
Sambandi svæðanuddara/viðbragðsfræðinga.
NUDDSKÓLINN í REYKJAVÍK
SVÆÐA- OG VIÐBRAGÐSMEÐFERÐASKÓLI ÍSLANDS
Símar 557 5000 og 462 4517 -fax 557 9736
E-mail: kri@islandia.is
Vinnan
13