Bæjarins besta - 15.01.1997, Qupperneq 9

MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 1997 9
Þingmaðurinn skrifar
kvöldið sem heppnaðist vel,
en þetta var að vonum furðu-
legur aðfangadagur.“
Fyrirtækið sem Skúli réði
sig við hét áður Seaflower
Lobster Corporation og var í
humarvinnslu, en var að byrja
að veiða lýsing. ,,Það var verið
að reyna að víkka starfssvið
fyrirtækisins og veita fleirum
vinnu og okkar hlutverk var
fyrst og fremst að fiska og
þjálfa innfædda menn í þessum
hvítfiskveiðum.“
Verkfall um borð
Skúli flaug til Höfðaborgar
30. desember til að ná í togar-
ann sem hann var á í tæp þrjú
ár. ,,Togarinn hét President
Agostinho Neto, eftir fyrrver-
andi forseta Angóla, og sigld-
um við sem leið lá til Luderitz
frá Höfðaborg 15. janúar 1994
og var áhöfnin frekar skrautleg.
Ég var eini Íslendingurinn um
borð, en við vorum níu sem
sigldum skipinu þessa leið sem
tók tvo daga. Stýrimaðurinn
var frá Madeira, vélstjórinn frá
Noregi, þá voru tveir Portúgal-
ar og eitthvað af Suður-Afrí-
könum. Þetta var því mjög
blandaður hópur.
Við fórum á veiðar fyrst á
þessu skipi 20. febrúar 1994
og var áhöfnin að mestu leiti
svertingjar nema hvað við
vorum þrír Íslendingar um
borð, skipstjórinn, stýrimaður-
inn og vélstjórinn sem var
Óskar Gunnarsson frá Þingeyri.
Óskar var nýkominn og hafði
þar af leiðandi ekki haft mikinn
tíma til að kynna sér vélbúnað
skipsins áður en slagurinn
hófst. Það mæddi því mikið á
honum í byrjun, en hann skilaði
sínu hlutverki með prýði.
Þegar við vorum búnir að
vera úti í u.þ.b. hálfan mánuð í
fyrsta túrnum og áhöfnin farin
að slípast þokkalega saman,
kom megnið af henni upp á
dekk og sagðist ekki vinna
meir. Ástæðan var sú að meiri-
hluti áhafnarinnar var að Ow-
ambo ættflokki sem er fjöl-
Kristjana, Hrafnhildur og Borgný slappa af.
mennasti ættflokkur Namibiu,
u.þ.b. 800.000 manns. Vinnslu-
stjórinn um borð var af Damari
ættflokki sem er fámennari en
Owambo, en ég vissi það ekki
þá að kynþáttamisklíð spilaði
inn í málið. Áhöfnin þoldi ekki
að Damari væri yfir þeim í
vinnslunni. Annað sem ég
komst ekki að fyrr en seinna
var að hann reykti Dagga sem
er svipað og hass, nema eftir
því sem þeir sögðu mér gerir
það menn æsta. Að þeirra sögn,
Owambana, kom hann mjög
illa fram við þá eftir að hann
hafði verið að reykja.
Ég var því í verulegum
vandræðum, ég vissi þó að við
gætum farið í land þar sem við
vorum ekki nema 8-10 tíma
stím frá landi. Ég gat farið í
land og náð í nýja menn, en þá
sá ég fram á að við yrðum að
byrja upp á nýtt við að þjálfa
áhöfnina. Ég var að toga þegar
þetta gerðist og ég sagði þeim
að ef þeir væru ekki farnir í
vinnu eftir fimm mínútur,
ætlaði ég að hífa og keyra með
þá í land og ná í nýjan mann-
skap. Fyrstu þrjár til fjórar
mínúturnar voru mjög spenn-
andi, eða þar til þeir fóru að
dratthalast aftur til vinnu, en
það gerðist aldrei neitt þessu
líkt aftur. Það skal tekið fram
að þetta var í eina skiptið á
þessum tæpum þremur árum
sem upp kom kvittur um meinta
Dagga neyslu, enda var tekið
mjög strangt á þeim málum
hjá okkur,“ segir Skúli.
Eitt ár fljótt að líða
Jóhanna og Skúli eiga fjórar
dætur. ,,Elsta dóttir okkar,
Hrafnhildur er 22 ára. Hún bjó
aldrei hjá okkur úti, en kom
þrisvar í heimsókn. Urður er
17 ára og hún kom heim í 10.
bekk. Hún byrjaði síðan í
Menntaskólanum á Akureyri
og er þar á öðru ári. Kristjana
Sigríður er 14 ára og átti að
fermast síðasta haust, en þar
sem við vorum ekki komin var
hún fermd þann 29. desember
sl. Borgný er yngst, 13 ára, og
á að fermast næsta vor.“
Við ákváðum til að byrja
með að gefa þessu tvö ár. Eitt
ár er svo fljótt að líða, maður
er rétt að komast inn í hlutina
eftir svo stuttan tíma. Við
töldum að þetta væri ekki
fullreynt fyrr en eftir a.m.k.
tvö ár. Við vissum það strax og
við komum út að við gætum
hugsanlega verið í þrjú ár, en
ekki meira því stelpurnar yrðu
búnar með þann skóla sem þær
gætu tekið í Luderitz og þá
væri ekkert annað framundan
en að senda þær 900 km. í
burtu í heimavistarskóla sem
kom ekki til greina. Við reynd-
ar prófuðum það með Urði og
sendum hana í skóla til Swa-
kopmund. Hún var í sex mánuði
og bjó mest af þeim tíma hjá
þýsku fólki og gekk það ágæt-
lega, en hún fór til Íslands fyrir
einu og hálfu ári til að ljúka 10.
bekk,“ segir Jóhanna.
Jóhanna og þrjár dætranna
fluttu til Namibíu um mánaðar-
mótin janúar/febrúar 1994.
,,Við urðum ekki fyrir menn-
ingaráfalli við að flytja út, við
fundum frekar fyrir því þegar
við fluttum aftur til Íslands.
Eftir þennan tíma úti var maður
orðinn svo niðurgíraður og
rólegur þannig að flytja til
Íslands í allt stressið urðu meiri
viðbrigði heldur en að fara til
Namibíu í fyrsta skipti.
Þetta var allt saman mjög
spennandi, mikið ferðalag og
mikið að sjá. Það var mjög
heitt þegar við komum, enda
heitasti tíminn í janúar/febrúar
og tók það nokkrar vikur að
venjast hitanum. Að koma til
Namibíu var eins og að fara 30
ár aftur í tímann á Íslandi, það
var allt mjög gamaldags,“ segir
Jóhanna.
,,Stelpurnar fóru ekki strax í
skóla. Við kenndum þeim
heima fyrst um sinn og héldum
íslenska námsefninu. Þær fóru
síðan í þýskan skóla sem
kenndi svolítið á ensku en mest
á afrikaans sem er málið sem
flestir tala. Enskan er þjóðar-
mál Namibíu, en afrikanans er
það sem allir tala. Þessi ár var
þó verið að færa allt meira og
meira yfir á ensku því hún á að
taka við. Þó það séu komin lög
sem segja að enska sé þjóðar-
málið, skiptir þjóðin ekkert um
undireins, það tekur allt sinn
tíma.
Skólinn var nokkuð góður.
Það er náttúrulega erfitt að
koma inn í nýjan skóla og skilja
ekkert í málinu, en þær skildu
ekki ensku heldur og voru því
alveg mállausar. Það er í sjálfu
sér mikið mál að koma úr skóla
þar sem þeim hefur gengið
ágætlega og allt í einu inn í
eitthvað þar sem þær skilja
ekkert. Það tók um 3-5 mánuði
áður en námið fór að rúlla
sæmilega og eftir það gekk
þeim vel,“ segir Jóhanna.
Demantar verðmætari
en mannslífið
Skúli og Jóhanna ferðuðust
víða um Namibíu og um Suður
Afríku. ,,Við fluttum bílinn
okkar út og þvældumst á
honum um Suður Afríku og
alveg suður á Góðravonar-
höfða. Við keyrðum bílinn um
50.000 km. í Afríku og komum
með hann aftur heim. Þetta er
sennilega einn af fáum bílum á
Íslandi sem er búinn að fara
tvisvar sinnum yfir miðbaug.
Þar sem við bjuggum varð
kaldast um 10 gráður í plús, en
júlí og ágúst eru köldustu
mánuðirnir. Þá fannst manni
skítkalt, en það segir ekki alla
söguna þar sem hér á Íslandi
eru öll húsin kynnt og það er
kannski 20 stiga hiti í húsum.
Þarna úti var ekki kynding í
einu einasta húsi og um hávet-
urinn, sem er í júlí, var iðulega
12-13 stiga hiti í eldhúsinu á
morgnana og manni fannst það
heldur kalt. Þegar kaldast var
fóru stelpurnar oft með plast-
brúsa með heitu vatni í rúmið,
einskonar hitapoka til að hita
undir sænginni.
Það var ótrúlega lítið af
skordýrum, ég hugsa að það sé
vegna nálægðarinnar við sjó-
inn. Þarna fyrirfundust 15-20
cm. langar eðlur, reyndar alveg
meinlausar sem bjuggu úti í
garði, en það var ekkert hættu-
legt kvikindi sem maður þurfti
að hafa áhyggjur af. Við sáum
einu sinni snák í garðinum og
urðum í annað skipti vör við
sporðdreka, það var allt og
sumt,“ segja þau Skúli og
Jóhanna.
,,Við vorum í mjög góðu húsi
með garði sem var algjör
munaður. Það var berjatré í
garðinum og hægt að rækta
hvað sem er ef maður vökvar,
en vatn er af skornum skammti.
Það er mjög mikil stéttaskipt-
ing í Namibíu. Fólk er rosalega
fátækt og á ekki neitt og miðað
við þetta fólk vorum við
margfalt betur sett. Þá var þarna
fólk sem lifði á demantaiðnaði
og það var mjög ríkt. Það er
mikið af demöntum í Namibíu
og einmitt unnið mikið í
Luderitz. Það er allt mjög
spennandi í kringum demanta.
Það var mjög algengt að svert-
ingjarnir ættu demanta sem þeir
voru að bjóða manni til kaups.
Þeir hafa unnið margir í dem-
antanámum, bæði á skipum og
í námum í landi. Þó eftirlit sé
strangt og starfsmenn gegnum-
lýstir, finnst alltaf einhver leið.
Það eru miklu strangari viður-
lög við demantasmygli heldur
en mannsmorði, demantarnir
eru meira metnir en mannslífið.
Það var þó nokkuð um glæpi
í Luderitz. Eitt sinn var t.d.
brotist inn hjá okkur. Við
höfðum verið í fríi norður í
landi og þá var farið inn og
ýmsu stolið, s.s. videói, geisla-
Samherji eignast Guðbjörgu ÍS
Um fátt hefur verið rætt jafn
mikið hér fyrir vestan og sam-
einingu Samherja hf. og Hrannar
hf. eiganda Guðbjargarinnar. Það
fór ekki á milli mála að það var
kvíði og ótti í mörgum á Ísafirði
dagana sem þeir atburðir voru að
eiga sér stað. Þess varð maður
áþreifanlega var hvar sem maður
kom á Ísafirði þessa daga og
umræðuefnið var nær alls staðar
hið sama.
Engan þarf að undra þetta.
Hrönn hf. hefur verið einn af
burðarásum í atvinnulífinu á
Ísafirði um langt skeið. Guð-
björgin hefur verið landsþekkt
aflaskip árum saman og oft og
mörgum sinnum borið að landi
mesta aflaverðmæti togara. Þann-
ig hefur skipið verið gríðarlega
mikilvægur vinnustaður fjölda
manna og skipsrúm á Guðbjörg-
unni því vissulega hátekjupláss.
Við Vestfirðingar höfum líka litið
til skipsins sem flaggskips vest-
firska flotans og verið stoltir af
því. Lengst af hefur skipið líka
keypt mikla þjónustu á Ísafirði,
jafnt hjá iðnaðarmönnum, þjón-
ustufyrirtækjum öðrum og frá
- hvað er til
ráða?
sveitarfélaginu, auk þess sem
starfsmenn þess hafa verið verð-
mætir gjaldendur í bæjarkassann.
Hvað er þá til ráða?
Þess vegna er ekki að undra að
mönnum hnykki við, þegar þetta
skip af öllum, er orðið hluti af því
mikla og volduga fyrirtæki, Sam-
herja hf. Það væri óeðlilegt ef menn
bæru ekki kvíðboga yfir framtíðinni
þegar slíkir atburðir gerast.
Það tjóar hins vegar lítt að berja
hausnum við steininn. Skipið er nú
í eigu Samherja hf. Því fá menn
ekki breytt þó þeir vildu. Nú verðum
að eiga sér stað hér fyrir vestan.
Skipið verður því væntanlega
mannað vestfirskum sjómönnum
ekki síður en nú.
Í annan stað megum við ekki
gleyma því að hingað til hefur verið
talið gott að gera út frá Vestfjörðum,
vegna nálægðar við miðin og vegna
þess að til staðar er þrautþjálfað
fólk sem kann til verka við sjó-
mennsku og fiskvinnslu. Þetta er til
staðar nú. Því skyldum við ekki
ætla að forsvarsmenn Samherja
skoði málin í því ljósi líka. For-
svarsmenn Samherja hafa lýst því
yfir að hagstætt sé að gera út frá
Ísafirði og að þeir hafi hagkvæmni
í útgerðarháttum að leiðarljósi. Er
þá nokkur ástæða til annars en að
taka þá á orðinu og gera ráð fyrir að
þeir fylgi þessum orðum sínum
eftir?
Ýmsir möguleikar
Í þriðja lagi þá megum við ekki
gleyma því að þrátt fyrir hremm-
ingar undangenginna ára eru veru-
lega aflaheimildir til staðar hér
vestra. Við höfum því á all miklu
að byggja. Það er gjörsamlega
skilningssljór maður sem ekki sér
að aflaheimildir í þorski muni
aukast á komandi árum. Á því
þurfum við að byggja. Tekjumögu-
leikarnir af þeim sökum hljóta því
að teljast betri en áður hér á Vest-
fjörðum.
Í fjórða lagi, þá eru að verða
gríðarlegar breytingar á næstu
mánuðum og misserrum í sjávar-
útvegi á Vestfjörðum. Sameining
fyrirtækja og sókn þeirra inn á
hlutafjármarkaðinn er þegar hafin,
til dæmis hjá Básafelli hf á Ísafirði
og Bakka hf. í Bolungarvík og
Hnífsdal. Á þessu verður fyrir-
sjáanlegt framhald á allra næstu
mánuðum. Trúlega má gera ráð fyrir
að einn til tveir milljarðar geti bæst
við í hlutafé vestfirskra sjávar-
útvegsfyrirtækja á árinu, sem gefur
við að horfa fram á veginn og reyna
að átta okkur á hvernig við vinnum
áfram úr þessari stöðu. Í því sam-
bandi verða menn að horfa meðal
annars til eftirfarandi þátta.
Ísfirsk útgerð?
Því hefur verið lýst yfir af
forsvarsmönum Samherja að skipið
verði gert út frá Ísafirði. Vissulega
vitum við að frystiskip á borð við
Guðbjörgina munu landa hist og
her í höfnum landsins og jafnvel
erlendis. Það þekkjum við meðal
annars frá liðnu ári í tilviki Guð-
bjargarinnar. Á því verður tæplega
breyting. En það að skipið verði
gert út frá Ísafirði hefur hins vegar
klárlega merkingu. Samherjamenn
gera út skip sín frá Akureyri, þó
þau landi hvar sem hentugast þykir
hverju sinni. Þeir hafa hins vegar
verið manna harðastir í því að
manna skip sín eyfirskum sjó-
mönnum. Nákvæmlega sama hlýtur
kost á margvíslegum mögu-
leikum.
Rétt er ennfremur að rifja upp
að mörg fyrirtæki hér vestra hafa
bætt við kvóta sinn og skipastól á
umliðnum árum. Með auknum
fjárhagslegum styrk og aukinni
hagræðingu er eðlilegt að fyrir-
tækin verði enn grimmari og
ákveðnari í því að auka veiði-
heimildir sínar og tekjumögu-
leika. Þannig getum við stykrt
stöðu okkar og bætt framtíðar-
möguleika svæðisins.
Við þessar aðstæður ríður á
miklu að menn horfist í augu við
staðreyndir og freisti þess á alla
lund að byggja upp til framtíðar.
Það mun koma á daginn nú eins
og áður, að sókn sé besta vörnin.
Eins og hér hefur verið vakin
athygli á felast margvíslegir
vaxtarmöguleikar í vestfirskum
sjávarútvegi og þá þurfum við að
nýta okkur til frambúðar.
Einar K. Guðfinnsson
Guðbjörgin hefur
verið landsþekkt
aflaskip árum
saman og oft og
mörgum sinnum
borið að landi
mesta aflaverðmæti
togara.