Börn og menning - 01.10.2002, Page 25

Margverðlaunaðar ævintýrabækur
23
Margverðlaunaðar ævintýrabækur
Þríleikur Philips Pullmans um myrku öflin
„Sumir hlutir, sum viðfangsefni, eru of stór fyrir fullorðinsbækur, það er ekki hægt að fjalla almennilega um þau nema i barnabók-
um," sagði Philip Pullman í ræðu sinni þegar hann tók við Carnegie-verðlaununum, virtustu barnabókaverðlaunum í Bretlandi, árið
1996. Þau hlaut hann fyrir Gyllta áttavitann (Northern Lights), fyrstu bókina i þríleik hans um myrku öflin, sem síðan hefur farið sann-
kallaða sigurför um heiminn og aflað höfundi sínum fjölda verðlauna og viðurkenninga. Þar rísa hæst Whitbread-verðlaunin sem
Philip Pullman hlaut fyrr á þessu ári fyrir þriðja bindi þríleiksins Skuggasjónaukann (The Amber Spyglass), en engin barnabók hefur
áður hreppt þessi eftirsóttu verðlaun. Hvort það er vegna viðfangsefnanna sem eru of stór fyrir fullorðinsbækur skal ósagt tátið, en
þar eru að minnsta kosti engin smámál til umfjöllunar. Þegar Pullman veitti Whitbread-verðlaununum viðtöku sagðist hann vera orð-
laus og ákaflega glaður að hreppa verðlaunin, vegna þess að það sannaði það sem hann hefði alltaf haldið fram að barnabækur væru
fullkomlega liðtækar á leikvangi bókmenntanna, meðal allra annarra bóka og almennrar umræðu um þær.
Týndu börnin
[ þríleik myrku aflanna segir frá börnum sem
kljást við ofurefli í heimi sem er að tætast í
sundur eða öllu heldur mörgum heimum
sem hafa verið aðskildir en mörkin á milli
þeirra eru að rofna. Sagan hefst í borginni
Oxford í heimi stúlkunnar Lýru. Þar gengur
lífið sinn vanagang þar til börn fara skyndi-
í G VLLTl
Attavitínn
Philip Pullman
lega að hverfa sporlaust. Fyrst fátækir flæk-
ingskrakkar sem fáir sakna en um leið og
týndu börnunum fjölgar hafa sífellt fleiri
áhyggjur af málinu þar til óhjákvæmilegt er
að grípa til einhverra ráðstafana. Þá leggur
Lýra upp í ferðina norður á bóginn, falin í
skipum Sígyptanna með sannleiksvitann inn-
anklæða. Þegar lesandinn er lagður af stað í
þá ferð er hann orðinn svo hugfanginn af
frásagnargáfu Philips Pullmans að hann
hættir ekki að lesa fyrr en á síðustu síðu síð-
ustu bókar.
Pullman gerir í upphafi miklar kröfur til
lesenda sinna, dembir þeim inn í flókna
fantasíuna án nokkurra útskýringa eða for-
mála. Lesandanum lætur hann eftir að kom-
ast að því hvar hann er og hvernig heimur
bókarinnar er frábrugðinn hans eigin. Heim-
ur bókanna er aftur á móti rækilega útpæld-
ur frá hans hendi.
Súperman og Batman
Philip Pullman er fæddur í Englandi árið
1946. Hann lauk háskólaprófi í bók-
menntum og kenndi lengi ensku í fram-
halds- og háskóla, eða þar til hann ákvað að
helga sig ritstörfum. Fyrstu bækur hans voru
fyrir fullorðna en fljótlega sneri hann sér al-
farið að ritun barnabóka. Raunar vill hann
kalla bækurnar sínar sögur og sjálfur segist
hann ekki „vera rithöfundur" heldur „skrifa
sögur". Sögur eru það sem máli skiptir, sög-
ur sem drifnar eru áfram af söguþræði og
plotti, frekar en stíl og tækni.
Fyrstu kynni Pullmans af sögum voru í
gegnum útvarp. Tímunum saman lá hann og
hlustaði á sögur af glæpónum og ofur-
hetjum, og þvl sem skemmtilegast var af öllu
- Súperman. Kynnin við fyrsta Súperman-
blaðið breyttu lífi Pullmans og skömmu síðar
kynntist hann Batman sem hann hélt enn
meira upp á. Aðdáun unga mannsins á þeim
félögum kostuðu rifrildi við foreldrana en í
þeim hafði hann fullan sigur enda virtust
blöðin ekki skaða námshæfileika hans á