Börn og menning - 01.09.2008, Síða 6

4
Börn og menning
hinir. Ég minnist foreldra æskuvinkonu
minnar sem stöðugt voru með áhyggjur af
næturlestri barnsins, þau reyndu að drösla
henni undan sænginni og út að leika, en
ekkert gekk. Hún gat ekki slitið sig frá
bókunum. Nú heyrir maður svipaðar sögur
af börnum sem sitja við tölvu en síður um
lestraráráttu. Bóklestur er viðurkenndur sem
holl fíkn.
Lestur er mikilvægur
Ég hef aldrei hitt lítið barn sem ekki fannst
gaman að láta lesa fyrir sig, eða segja sér
sögur og skoða myndir. Með því að lesa fyrir
börn kennum við þeim tungumálið, þau læra
öll skemmtilegu orðin og hljóðin, að lesa
myndirnar og nota hugmyndaflugið; að túlka.
Saga í bók er ekki berstrípaður veruleikinn, sá
sem les eða hlustar þarf að hugsa, túlka og
setja í samhengi til að skilja. Börn fá ekki
bara orðaforða úr bókum, lesturinn gerir þau
vonandi hæfari í mannlegum samskiptum og
víkkar sjóndeildarhring þeirra, kennir þeim
að skilja og greina rétt frá röngu. Þess
vegna er lestur, hvort sem hann fer fram
í einrúmi með bók eða einhvern veginn
öðruvísi, mikilvægur. Og þess vegna þurfa
börn að öðlast næga færni til að geta
nýtt sér það sem þau lesa, ekki bara sem
þiggjendur heldur þarf að leyfa þeim að tala
um efnið, skrifa um það eða fjalla um það
með öðrum hætti, á eigin forsendum. Lestur
er mikilvægur fyrir lýðræðið.
Úrvinnsla
Af eigin skólagöngu og með því að starfa
sem kennari á ýmsum skólastigum hefur
mér oft fundist töluvert vanta í úrvinnslu
efnisins. Nemendur eru á prófum spurðir
hvað systurnar Ása, Signý og Helga hafi
heitið, í stað þess að spurt sé hvað sagan
hafi sagt þeim eða hvers vegna þau haldi
að sögupersónur hafi hegðað sér eins og
þær gera. Margir nemendur komast aldrei
á það stig að fara að túlka sjálfir og setja
í samhengi. Þetta á við um raungreinar
jafnt sem aðrar greinar, eða hvers vegna er
stærðfræði svo mörgum eintómar dauðar
tölur? Mér finnst lestur eiga að vera ögrandí
fyrir hugann, en hann má samt ekki verða svo
ögrandi að margir gefist upp. Einstaklíngar í
okkar samfélagi sem eru ólæsir eða ófærir
um að skilja texta eru dæmdir til að verða
valdalausír. En sama aðferð hentar ekki
öllum til tjáningar og það á að vera sjálfsagt
mál að komið sé til móts við þarfir hvers og
eins. Sumir læra hægt að lesa en aðrir hratt,
þannig hefur það alltaf verið og mun alltaf
verða.
Tímarnir breytast og smekkurinn líka
Margir hneigjast til að ráðleggja öðrum að
gera það sem hentar þeim sjálfum. Foreldrar
halda gjarna bókum að börnunum sínum
sem þeim fannst skemmtilegar í æsku. En
þótt sum verk séu sígild þá er það hreinlega
svo að margt á sinn stað og sinn tíma, það
sem foreldrar höfðu gaman að í æsku fellur
ekkert endilega börnunum í geð. Kannski
virkar best að sjá til þess að aðgengi sé
að allskonar bókmenntum og að börnin
geti valið það sem þeim finnst spennandi.
Bókasöfn og bókabúðir eru ótæmandi
kistur. Þyki barninu einhver bók leiðinleg
eða erfið aflestrar, finnum þá bara einhverjar
aðrar bækur eða notum tæknina og setjum
hljóðbók í tækið.
Börn og menning - metnaðarfullt
tímarit
Börn og menning kemur út tvisvar á ári
og er eina íslenska tímaritið sem eingöngu
er helgað barnabókmenntum og annarri
barnamenningu. Metnaður er lagður í að
fá hæft fólk til að fjalla á faglegan hátt um
efnið. í þessu blaði er fjallað um fjölbreyttar
barnabækur; gamlar og nýjar, verðlaunaðar
bækur og metsölubækur, sígild verk og
önnur sem hugsanlega gleymast fljótt.
Sífellt er unnið að því að fjölga áskrifendum
og félögum í IBBY, sért þú ekki í hópnum má
senda línu á bornogmenning@gmail.com og
láta bæta sér á listann. Svo má líka gefa vini
eða vinkonu áskrift í jólagjöf.
Þórdís Gísladóttir ritstjóri