Börn og menning - 01.09.2008, Blaðsíða 10

Börn og menning
hluta af þeirri
bylgju þó að rétt sé
að geta þess um leið að bækurnar
eru á mjög vandaðri íslensku og þýðandi
flestra þeirra raunar skagfirskur sósíalisti,
Kristmundur Bjarnason (sem einnig þýddi
flestar Fimmbækur Enid Blyton)1.
Beverly Gray er ólíkt ævíntýralegri persóna
en Adda en þó ekki svo ósvipuð undir niðri.
Hérna er henni lýst: „Bráðlyndið var eini
gallinn á lundarfari hennar, en hversdagslega
var hún góð og gæf. Hún hafði tekið í arf
frá móður sinni þýtt og töfrandi viðmót
og næma réttlætistilfinningu, og frá föður
sínum óbilandi kjark og glaða glettni. En
undir niðri var hún ófyrirleitin og brellin, og
þessi galli á skapgerð hennar náðí stundum
tökunum og leiddi til þess, að hún gerði
eitt eða annað í bráðræði, sem hana iðraði
jafnskjótt sárlega" (Clarie Blank, BeverlyGray
nýliði, Akureyri 1944, bls. 13)2. Höfundur er
ófeiminn við að túlka Beverly Gray rækilega
1 Fyrsta bókin var þó þýdd af eiginmanni Ragnheiðar
Jónsdóttur rithöfundar, Guðjóni Guðjónssyni. Hún
kom út árið áður en fyrsta bókin um Dóru og ekki
er ósennilegt að Ragnheiður hafi meðal annars
verið rekin áfram af hvöt til að færa íslenskum
unglingsstúlkum efni sem stæði nær þeirra veruleika.
2 Þess má geta að höfundur Beverly Gray- bókanna
er oftast kölluð Clarie Blank á bókarkápunum en ég
fæ þó ekki betur séð en að hún hafi heitið Clair eða
Claire Blank (1915-1965).
skýran mun á Beverly og Öddu; þó að
Jenna og Hreiðar séu ekki haldin neinni
lýsingarorðafælni er hér hlaðið meiru í eina
efnisgrein en tíðkast hjá þeim. Samt eru þær
Adda alls ekki ósvipaðar persónur þegar
stíllinn er skafinn af.
Ólíkt Öddu er Beverly unglingur frá
upphafi. Hún er nítján ára þegar hún
hefur nám í Vernonskólanum og sögurnar
um hana eru gagngert skrifaðar sem
„ungstúlknabækur", þær eru ekki saga
af barni sem síðan fullorðnast og verður
unglingur - unglingabækur fyrir stúlkur eru
sumsé komnar til (slands áður en Jenna
og Hreiðar nota orðið „unglingabók" á
seinustu Öddubókina. Sögurnar um Beverly
Gray eru líka raunsæjar á yfirborðinu, á þann
hátt að þær gerast í okkar tíma og okkar
heimi. Þær eru á hinn bóginn mun fjarlægari
hversdagslegri reynslu lesendahópsins en
Öddubækurnar. Adda er að vísu fyrirmynd
en Beverly er ofurkona og það sést strax
í fyrstu bókinní. ( fyrstu köflunum virðist
hér á ferð dæmigerð skólasaga (og sá er
rammi bókarinnar sem lýkur á að Beverly
Gray er hyllt af forstöðukonu skólans fyrir
öll afrek sín, svipað og stundum gerist í
bókunum um Harry Potter og þetta heyrir
til skólasagnabókmenntagreininni yfirleitt).
Um miðbík sögunnar hefjast hins vegar
æsileg ævintýri (það segir sína sögu að heilir
tveir kaflar í bókinni heita „Björgun"). Fyrst
er Beverly rænt
af einsetukonu og
síðan bjargar hún
sjálf herbergisfélaga
sínum Shirley Parker úr
voveiflegum eldsvoða.
Hún og vinkonur hennar
bjarga Shirley raunar líka
frá óæskilegum elskhuga
sem mun víst vera á
höttunum eftir auði hennar
því að Beverly og vinkonur hennar
eru sannkölluð yfirstétt Nýja-Englands. Þar
með er ekki allt talið upp, ég fann lista á
netinu um helstu ævintýri Beverly sem ég
mun nú rekja stuttlega. Hún týnist í óveðri
(oft), er ógnað með byssum (oft), verður á
vegi soltins bjarndýrs, læsist inni á háalofti,
lendir í flugslysi, er rænt af sígaunum, fellur
í vök á ísilagðri tjörn, er ranglega handtekin,
lendir í bílslysi, lendir í skipsskaða (það
er enginn öruggur samgöngumáti þegar
Beverly er annars vegar), verður á vegi soltins
Ijóns, sogast í hringiðu, lendir f fellibyl, verður
á vegi soltins hákarls, verður á vegi soltins
tígrisdýrs, er rænt af sjóræningjum, lendir í
jarðskjálfta, er skotin, er sprengd í loft upp,
er rænt af mannætum (http://www.series-
books.com/beverlygray/adventures.html)
- ég er aðeins búinn að telja upp það sem
kemur fyrir Beverly í fyrstu tíu bókunum (alls
urðu þær 25 á frummálinu) en læt hér staðar
numið. Þetta er allt ólíkt stærra í sniðum en
í Öddubókunum en hinu má ekki gleyma að
Adda lendir líka í ýmsum ævintýrum, þau
eru hins vegar trúverðugri og falla betur að
íslenskum veruleika.
Adda þroskast talsvert í bókaflokk sínum
en lítið ber á því hjá Beverly Gray. Svo virðist
líka sem draumar Beverly um að gerast
rithöfundur séu eiginlega fremur til skrauts
en þungamíðja sagnanna. ( Beverly Gray