Félagstíðindi Starfsmannafélags ríkisstofnana - 10.12.2004, Qupperneq 12

Bókaumfjöllun
Arabíukonur
Nafn bókar: Arabíukonur -
samfundir íjjórum löndum.
Höfundunjóhanna
Kristjónsdóttir.
Utgefandi: Mál og menning.
Jóhanna Kristjónsdóttir er vel
þekkt sem rithöfundur og
blaðamaður og hefur ferðast víða
um lönd. Nú á seinni árum hef-
ur hún einkum kynnt sér menn-
ingu Arabaheimsins. Hún hefur
miðlað okkur löndum sínum af
þekkingu sinni á þessum heims-
hluta og kynnum sínum af fólk-
inu þar, meðal annars með bók-
inni Insjallah sem kom út fyrir
þremur árum og segir frá reynslu
hennar af dvöl í þremur löndum
við arabískunám.
Nú hefur Jóhanna sent frá sér
nýja bók, Arabíukonur, sem
inniheldur viðtöl og frásagnir af
fjölmörgum konum í íjórum
löndum, Sýrlandi, Egyptalandi,
Oman ogjemen.
Stjórnarfar og efnahagur er
með ýmsu móti í þessum lönd-
um og fer ekki hjá því að kjör
kvenna sem og möguleikar til
menntunar mótist af því.
Stöðugleiki í Sýrlandi
I Sýrlandi er ekki lýðræði en
stöðugleiki hefur haldist undan-
farna áratugi. Með nýjum, ung-
um forseta, menntuðum í Bret-
landi, virðist nú stefnt í átt að nú-
tímanum, meðal annars hvað
varðar fjármálstjórn, frelsi til far-
síma- og internetnotkunar og
áhorfs á erlendar sjónvarpssend-
ingar. Frú hans, ung og vel
menntuð, beitir sér meðal arab-
ískra kvennasamtaka og klæðir
sig að vestrænum hætti. Fer sér
þó hægt og virðir tryggð við
hefðir og siði.
Þar segir af Mahe sem er
lyfjafræðingur og rekur eigið
apótek. Sjálfstæð kona, fjarlæg í
fyrstu, en umhyggjusöm og vill
helst taka Jóhönnu að sér þegar
líður að lokum leigusamings
hennar. Einnig Zamal, sem er
drúsi, býður upp á bjór og er gift
islamstrúarmanni á laun þar sem
drúsum leyfist aðeins að giftast
innbyrðis, og Búþeinu, aðstoð-
arráðherra og höfundi bókar um
ýmis málefni kvenna, sem að öllu
jöfnu er ekki talað um.
Egyptaland - þar á barátta
fyrir réttindum kvenna rætur allt
afturfyrir 1900 þegar hin merka
Húda Sjarawi, fædd 1879, fór
strax sem unglingsstúlka að
íhuga bágborna stöðu kvenna.
Hún stofnaði kvennasamtök
1920. Samt var bann við urn-
skurði stúlkna ekki lögfest fyrr
en 1954. Land andstæðnanna.
Þar talar höfundur við Rödu,
forsvarsmann egypsku kvenna-
samtakanna, sem telur allt á
hraðri uppleið í málefnum
kvenna þar um slóðir og vitnar í
gríð og erg í skýrslur og tölur því
til staðfestingar. Einnig við Amal,
sem fór að heiman í óþökk fjöl-
skyldu sinnar og var nú logandi
hrædd urn að enginn vildi giftast
sér því karlar væru hræddir við
sjálfstæðar konur, og Safi sem er
28 ára gömul, háskólamenntuð,
gengur í gallabuxum og þykir
slæðu- og blæjunotkun hallæris-
leg.
Merkilegt er að lesa um
hversu lífskjör í Oman snerust
til betri vegar eftir að Kabúss
soldán, hinn undurfagri og rétt-
sýni (og samkynhneigði er hvísl-
að), tók við völdum árið 1970.
Hann lagði ofuráherslu á rnennt-
un þegnanna og hefur það skilað
sér ríkulega, ekki síst í aukinni
menntun kvenna, velmegun og
víðsýni.
Þar hittir Jóhanna Fatimu
mirrudrottningu á útimarkaði í
borginni Salalah sem gagnrýnir
Vesturlandabúa fyrir fordóma
um siði og menningu
Arabaþjóða og er vandlega mál-
uð undir blæjunni og Zinu
saunrakonu sem segir „við erum
stoltar konur og látum ekki tala
niður til okkar.” Einnig Sölmu
hjartalækni, sem sagðist ekki hafa
notað blæju eða slæðu sem ung
kona, en valið er hún var við
nám í Skotlandi að setja upp
slæðuna og hefur gert það síðan
Segir það ekkert hafa með trú að
gera.
Jemen - frumstætt, fátækt
Annað er uppi á teningnum í
Jemen þar sem flest er frumstætt,
fatækt mikil, meira en helming-
ur kvenna ólæs og fáfræðin eftir
því. Skólaskylda að nafninu til
en fæstir hafa fjármuni til bóka-
kaupa. Fátítt er að konur vinni
úti þar sem karlar leggjast á móti
því og barnamergð er gríðarleg. I
þessu santbandi vekur athygli að
forseti Jemen er talinn í hópi 10
ríkustu manna þessa heimshluta!
Þar hitti Jóhanna Húdu,
dugnaðarfork sem var kúguð af
bræðrum sínum, en barðist fyrir
því ásamt systur sinni að fá að
fara í skóla til að læra að lesa. Þeir
börðu systur hennar svo sá á
henni þegar þær laumuðist til að
lesa Kóraninn. Einnig Fatímu,
litlu kaupkonuna í Þúla, sem er
aðeins fjórtán ára og hafði ekki
aðeins lært að lesa heldur lært
ensku og var búin að setja upp
ferðamannaverslun. Hún notar
ekki blæju, segist hafa lesið Kór-
aninn og viti því að guð ætlist
ekki til að stúlkur hylji andlit sitt.
Hún þráir að læra en fátæktin
hamlar.
Og svona mætti lengi telja.
I Arabaheiminum eru fjöl-
skyldubönd afar sterk, stórfjöl-
skyldurnar búa oft saman og það
er skylda sona að sjá fyrir for-
eldrurn sínum. Mina í Oman sár-
vorkenndi Jóhönnu fyrir að syn-
ir hennar skyldu ekki sjá fyrir
henni en huggaði hana með þvi
að þeir gætu nú samt verið góð-
ur menn á sinn hátt.
Það er margur misskilning-
urinn sem leitast er við að leið-
rétta í þessari bók. Einn er sá að
allir Arabar séu ofsatrúar- og
hryðjuverkamenn. Annar sá að
islam sé grimmúðleg trú sem
boði kúgun kvenna. Flestar
konurnar sem talað var við eru
vel menntaðar, réttsýnar og
ágætlega upplýstar. Og það er
misskilningur að slæðu- og
blæjunotkun sé merki um kúgun
því allflestar konur veljí sjálfar
hvort þær hylja andlit sitt eða
hár. Þeim sárnar viðhorf Vestur-
landabúa til siða þeirra og hefða
og hafa ýmislegt við menningu
þeirra að athuga. Til dæmis
finnst þeim launamisrétti kynj-
anna fyrir sömu vinnu óskiljan-
legt og ótrúleg grimmd þykir
að setja aldraða foreldra á elli-
heimili!
Það er fallegt hvernig Iraks-
stríðið er notað sem rammi um
efni bókarinnar og áhrifamikil
er frásögnin í lok bókarinnar af
dauða vinkonu Jóhönnu, Bosru,
og barnanna hennar tveggja í
sprengjuárás á Baagdad.
Þessi bók er skrifuð af ein-
lægum áhuga á viðfangsefninu,
skemmtilegum léttleika og þeim
sérstaka húmor sem Jóhönnu
Kristjónsdóttur er einni lagið.
Einnig af djúpu innsæi, skilningi
og samúð með viðmælendum
sínum og veruleika þeirra. Hún
er lóð á vogarskál umburðar-
lyndis og réttlætis í heiminum.
Og síðast en ekki síst er þetta
afar skemmtileg bók sem óhætt
er að mæla með.
Birna Soffia Karlsdóttir.
12