Morgunblaðið - 05.01.2021, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. JANÚAR 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Veiran fráKína ervinalaus og
hötuð. En þótt svo
sé að vonum er
þýðingarmest að
umræðunni, sem
að henni snýr og
er sjálfsögð og nauðsynleg, sé
haldið í jafnvægi. Sama gildir
um stýringu hennar af hálfu
opinberra aðila, hvernig sem
hver og einn þeirra kemur
þar að. Hún þarf í senn að
vera hreinskilin og bera það
með sér að ekki sé verið að
halda því frá almenningi sem
hann á rétt á að fá vitneskju
um. Um leið skiptir miklu að
þeir stjórnmála- og embætt-
ismenn sem þýðingarmest er
að hafi trúverðugleika sem
aldrei beri skugga á lendi
ekki að óþörfu í vörn í málinu.
Óþægilegar fréttir bárust í
gær um að þrír einstaklingar
hefðu látist, en þeir höfðu
fengið bóluefnið úr 5.000
manna skammti sem tekið var
á móti með viðhöfn og auglýs-
ingabrag. Í umræðunni í kjöl-
farið var mörgum brugðið svo
sem vonlegt var. Sumir þeirra
svo að þeir reiknuðu sig upp í
að ætla mætti að allt að 200
Íslendingar kynnu að látast
svo rekja mætti það til bólu-
setningarinnar ef þau mark-
mið næðust að bólusetja alla
þjóðina. En það henta ekki öll
mál í einfaldan framreikning.
Mbl.is hafði sagt frá tveimur
dauðsföllum sem orðið höfðu í
kjölfar bólusetningar, sem
Lyfjastofnun hefði fengið
upplýsingar um, en RÚV
hafði svo sagt að tilvikin sem
tilkynnt hefðu verið væru
orðin þrjú. Var vitnað í Þórólf
Guðnason sóttvarnalækni í
RÚV sem hefði áréttað að
óvíst væri hvort dauðsföllin
þrjú tengdust bólusetning-
unum og áréttað að afla þyrfti
meiri upplýsinga um heilsu-
far þessa fólks áður en komist
væri að niðurstöðu um hvort
bólusetningarnar tengdust
andlátunum: „Maður þarf líka
að muna að þarna var verið að
bólusetja þá veikustu og elstu
í samfélaginu, sem eru hrum-
ir og með langvinna sjúk-
dóma. Það getur ýmislegt
haft áhrif, sem ekki tengist
bólusetningunni, þegar um er
að ræða veikasta fólkið okkar.
Þannig að spurningin er
hvort þetta tengist bólusetn-
ingunni. Það getur verið erf-
itt að fullyrða nokkuð um
það.“
Augljóst er að um leið og
allrar varúðar er gætt þá má
það aldrei leiða til þess að
upplýsingum af
þessum toga sé
haldið leyndum.
Og eftir þessa
opinberu atburða-
rás hlýtur það að
verða ófrávíkjan-
legur hluti af
vinnubrögðum við þessa bólu-
setningu að það fólk sem er í
áhættuflokki fái, ásamt nán-
ustu trúnaðarmönnum, að
vera upplýst um þá hugsan-
legu áhættu sem sé fyrir
hendi.
Það er öllum ljóst að rann-
sakendur og framleiðendur á
borð við lyfjafyrirtæki hafa
legið undir yfirþyrmandi
þrýstingi að koma sem allra
fyrst fram með bóluefni sem
framleiða megi fyrir heims-
byggðina með öruggum
hætti, eða a.m.k. af „ásætt-
anlegu“ öryggi.
Þeir sem fylgjast af áhuga
með umræðu um þróun bar-
áttunnar við veiruna vita að
það er samdóma álit að sam-
bærilegt bóluefni hafi aldrei
áður verið komið á fram-
leiðslustig og á markað með
jafnskömmum fyrirvara og nú
hefur tekist. Það er vissulega
mikið fagnaðarefni eftir þann
skaða sem veirupestin hefur
nú þegar valdið veröldinni og
er þó hvergi nærri hætt.
En þessum fagnaðarboð-
skap hafa einnig fylgt fullyrð-
ingar um að miklu minni tími
hafi að þessu sinni gefist til að
sannreyna gæði bóluefnisins
og til að ganga úr skugga um
að bólusetningunni fylgi ekki
skaðlegir þættir sem fari yfir
þau mörk sem almennt séu
dregin.
Borið hefur á því að stjórn-
lynt fólk í valdaaðstöðu hafi
notað „tækifærið“ nú, eins og
því hættir ætíð til, að þrengja
að rétti einstaklinganna um-
fram það sem þegar er orðið.
Það er bölvað og er ástæða til
að fara vel yfir þau efni þegar
horfa má til þeirra gjörða án
þess að hafa vofu veirunnar
yfir sér. En hversu óþægileg-
ar sem þessar fyrstu fréttir af
bólusetningunni eru þá væru
verstu viðbrögðin þau að
draga fjöður yfir veruleikann,
svo ekki sé sagt að leitast við
að gera þá mynd sem þó ligg-
ur fyrir óljósari en hún er.
Muna verður að sá kostur er
enn fyrir hendi að tryggja að
þeir hópar sem veikastir
standa séu vel varðir fyrir því
að veiran nái til þeirra. Um
slíka kosti og um þá áhættu
sem fylgir eða getur fylgt
bólusetningu má ekki fela
neitt fyrir neinum.
Það var mörgum
brugðið vegna frétta
um hugsanlegar
afleiðingar bólu-
setningar}
Alvörumál sem þolir þó
hreinskilna umræðu
M
eðan við þraukum þetta Co-
vid-19-ástand er afar mikil-
vægt að við gleymum ekki að
halda einmitt utan um fólkið
okkar. Okkar viðkvæma hóp
eldri borgara og öryrkja. Fleira fólk má ekki
hrekjast í fátækt og örbirgð, því þar eru því
miður nú þegar allt of margir fyrir í boði þess-
ara og fyrri stjórnvalda.
Þess vegna er kjörorð Flokks fólksins að
hafa fólkið í forgangi – fólkið fyrst. Ríkisvald
hvers tíma hefur ekki tekið utan um og vernd-
að þegna sína eins og því ber og er frum-
skylda stjórnvalda hvers tíma.
Við afgreiðslu fjárlaga og fjáraukalaga
lögðum við í Flokki fólksins fram röð breyt-
ingatillagna sem allar snerust um velferðar-
mál – að meira fé yrði veitt til að vernda fólkið
í landinu á erfiðum tímum. Því miður var
þetta allt fellt af stjórnarmeirihlutanum. Við í Flokki
fólksins gefumst þó aldrei upp og horfum við með bjart-
sýni fram á veginn. Dropinn holar steininn í baráttu okk-
ar fyrir fólkið fyrst og fremst.
Þar er númer eitt að sjá til þess að ekkert barn þurfi
að lifa við fátækt á Íslandi, eins og fjöldi barna býr við í
dag, sem er ekkert annað en þjóðarskömm. Við vitum að
umræðan um velferðarmálin og hagsmuni fátækra, ör-
yrkja og eldri borgara væri hvergi söm í sölum þingsins
ef okkar nyti ekki við.
Faraldurinn hefur ekki dregið máttinn úr okkur í
Flokki fólksins þó við gætum ýtrustu varúðar í öllum
okkar daglegu störfum, eins og við öll þurfum
nú að halda áfram að gera, eins og flest okkar
með heilbrigða skynsemi hafa gert.
Við í Flokki fólksins höfum starfað ötullega
í þinginu því við vitum að við megum ekki
bregðast þeim sem við berjumst fyrir.
Fremsta hugsjón okkar er að fátækt sé bölv-
un og hún á ekki að finnast í okkar ríka sam-
félagi. Við erum staðráðin í að útrýma fátækt
í okkar ríka landi og sjá til þess að þegnar Ís-
lands líði ekki skort á nauðsynjum né búi við
þá niðurlægingu sem fylgir örbirgð.
Til að gera þetta nýtum við okkur þá að-
stöðu sem þingsetan veitir okkur. Það sem af
er þessu löggjafarþingi sem hófst nú 1. októ-
ber hefur þingflokkur Flokks fólksins lagt
fram alls 18 lagafrumvörp þar sem ég eða
Inga Sæland, formaður flokksins, erum
fyrstu flutningsmenn.
Við höfum borið upp 38 fyrirspurnir til ráðherra ríkis-
stjórnarinnar. Þeir fá engan frið fyrir okkur. Frá 1. októ-
ber höfum við farið 220 sinnum í ræðustól til þess í flest-
um tilfellum að tala máli eldri borgara, öryrkja,
atvinnulausra og láglaunafólks.
Nefna má frumvörp um rétt til þess að aldurstengd ör-
orkuuppbót skuli haldast óbreytt þegar réttur til örorku-
lífeyris fellur niður og skerðingarlausa atvinnuþátttöku
almannatryggingaþega. Gleðilegt ár.
Guðmundur
Ingi Krist-
insson
Pistill
Fólkið fyrst og útrýmum fátækt
Þingflokksformaður Flokk fólksins.
Gudmundurk@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Efnastofnun Evrópu(ECHA) stefnir að því aðskila greinargerð um tak-mörkun við notkun blýs í
skotfærum og veiðarfærum til Fram-
kvæmdastjórnar Evrópusambands-
ins (ESB) þann 15. janúar. Verði til-
laga um takmörkun samþykkt gæti
hún tekið gildi á EES-svæðinu síðla
ársins 2023, gangi áætlunin ECHA
eftir.
Ísak Sigurjón Bragason, sér-
fræðingur á sviði efna-, eftirlits- og
veiðistjórnunar hjá Umhverfis-
stofnun, segir að nú sé rætt um mark-
aðssetningu blýs og notkun þess í
högl og kúlur skotfæra og veiðarfæri
til fiskveiða.
Notkun blýs og efnasambanda
þess er nú þegar ýmsum takmörk-
unum háð samkvæmt hinni samevr-
ópsku REACH-reglugerð. Ísak
bendir á að málið sé í vinnslu og eigi
eftir að fara í gegnum tvær vísinda-
nefndir hjá ECHA sem meta annars
vegar hvaða hætta kann að fylgja
þessari blýnotkun og hins vegar fé-
lagsleg áhrif af þeim takmörkunum
sem lagðar verða til. Að auki fær
samstarfshópur um efnaeftirlit tæki-
færi til að koma að ábendingum varð-
andi mögulegar áskoranir við að
framfylgja tillögunni. Niðurstaðan
verði heildstætt mat á því hvort
ástæða sé til að takmarka notkun
blýs í skot- og veiðarfærum innan
EES. Þaðan mun tillagan fara aftur
til Framkvæmdastjórnar ESB. Einn-
ig mun ríkjanefnd sem fer með þessi
mál í ESB ræða málið og kjósa um
það. Að lokum verður tillagan rýnd af
Evrópuþinginu og ráðinu áður en til
samþykktar kemur. Ísak segir að til-
lagan geti tekið ýmsum breytingum
áður en endanleg ákvörðun verður
tekin. Hann segir ómögulegt að segja
á þessu stigi hvort tímaáætlun
ECHA standist. Verði tillagan sam-
þykkt verði gefinn aðlögunartími áð-
ur en hún tekur gildi.
Skotveiðimenn bregðast við
Ísak segir að nú þegar hafi ríkja-
nefndin samþykkt að banna blýhögl
við skotveiðar í votlendi, þótt bannið
hafi ekki enn náð fram að ganga og sé
í ferli. Nú þegar hafa 24 Evrópuríki
þrengt að notkun blýs í skotfærum
með einhverjum hætti. Sama gildir
um fjölda annarra ríkja víða um heim,
m.a. vestanhafs.
FACE – Evrópsk samtök um
veiðar og verndun, gera nú netkönn-
un á meðal evrópskra skotveiði-
manna um áhrif banns á notkun blýs í
höglum og byssukúlum. Innan sam-
takanna eru landsfélög sem telja um
sjö milljónir evrópskra skotveiði-
manna. Eitt þeirra er Skotveiðifélag
Íslands (Skotvís) en formaður þess er
Áki Ármann Jónsson, líffræðingur og
fyrrverandi veiðistjóri. Hann telur
viðbúið að þrengt verði að notkun
blýs í skotfærum og veiðarfærum
innan EES.
„FACE er að kanna hversu mik-
il áhrif blýbann muni hafa og hvað að-
lögunartíminn þyrfti að vera langur,“
sagði Áki. Hann sagði að FACE hafi
kært ákvörðunina um bann við notk-
un blýhagla í votlendi vegna þess að
óeðlilega hafi verið að henni staðið.
Þá er FACE að skoða að kæra málið
til Mannréttindadómstóls Evrópu
vegna þess að sönnunarbyrði sé snúið
við. Veiðimaður sem er með blýskot
við votlendi verði talinn sekur og
þurfi því að sanna sakleysi sitt.
Auk þess telur FACE að ekki
gangi að skilgreina votlendi sam-
kvæmt vatnatilskipun ESB. Hún sé
of víðtæk. Þannig teljist t.d. fráveitu-
skurður sem fyllist af vatni á vorin
vera votlendissvæði, þótt hann sé
skraufþurr mestallt árið.
Undirbúa blýbann í
skot- og veiðarfærum
Morgunblaðið/ÞÖK
Blýbann Í undirbúningi er að takmarka notkun blýs í skotfærum og veið-
arfærum í EES. Þar með yrði sala á blýskotum til æfinga og veiða bönnuð.
Á heimasíðu Efnastofnunar Evr-
ópu (ECHA) segir að 21-27 þús-
und tonn af blýi fari út í um-
hverfið í Evrópusambandinu
(ESB) á ári vegna notkunar blýs
í skot- og veiðarfærum. Það er
talið geta valdið blýeitrun hjá
villtum dýrum eins og til dæmis
fuglum. Einnig er talið að heilsu
manna kunni að stafa hætta af
blýleifum í villibráð sem veidd
er með blýskotfærum.
Blýbannið er talið munu geta
náð til allrar skotiðkunar utan-
húss, það er bæði skotveiða og
iðkunar skotíþrótta. Skotfæra-
framleiðendur hafa brugðist við
og sett á markað blýlaus skot-
færi. T.d. eru fáanleg haglaskot
með höglum úr stáli, blöndu af
bismút og tini eða tungsten-
höglum. Margar eldri gerðir
haglabyssa eru ekki gerðar fyrir
stálhögl. Þannig er talið að í
Bretlandi einu muni um
500.000 haglabyssur úreldast
verði bannað að nota blýhögl.
Högl, kúlur
og sökkur
BLÝ BANNAÐ VIÐ VEIÐAR