Morgunblaðið - 05.01.2021, Síða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. JANÚAR 2021
Kaja organic, Kalmansvellir 3, kajaorganic.com, kajaorganic@gmail.com
Sölustaðir:
Hagkaup, Nettó, Melabúð, Fjarðarkaup, Heilsuhúsið, Frú Lauga, Matarbúðin,
Brauðhúsið, Fiskkompaní, Mamma veit best og Matarbúr Kaju Akranes
Frækex
Gott með ostum
Gott með áleggi
Gott fyrir umhverfið
Gott fyrir þig
Keto, vegan, gluteinlaust
og að sjálfsögðu lífrænt
í umhverfisvænum
umbúðum
Síðustu daga hefur
verið fjallað um og
sýndar myndir af göll-
um í nýbyggingum á
landinu sem oftast er
mjög dýrt að laga.
Ekki þarf að fara mörg
ár aftur í tímann til að
rifja upp opinbera
stórbyggingu sem
dæmd var ónýt vegna
slíkra galla. Rætt hef-
ur verið við eigendur nýbygginga í
þessari umfjöllun sem hafa lent í
tjóni af þessu tagi og við nokkra sér-
fræðinga í byggingarmálefnum um
ástæður þess að enn eru stöðugt að
koma upp slík mál.
Sömu vandamál og umræður hafa
oft komið upp áður og má þar nefna
t.d. síðasta þenslutímabil. Í fram-
haldi af því voru ný mannvirkjalög
samþykkt. Samkvæmt fram-
angreindri umfjöllun hefur þó ekk-
ert áunnist í að koma í veg fyrir eða
minnka galla í nýbyggingum þrátt
fyrir að lög þessi hafi verið í stöð-
ugri endurskoðun frá því að þau
voru samþykkt fyrst.
Spurningin er hvort lögin þurfi
frekari endurskoðunar við til að ný-
byggingar verði gallalausar eða
hvort gallar í nýbyggingum séu
vegna þess að lögunum sé ekki fylgt.
„Mistök bjarga mannslífum“ stóð
í blaðagrein um daginn. En þau
bjarga ekki mannslífum ef af þeim
er ekki lært og gripið til fyrirbyggj-
andi aðgerða. Ef ekki er safnað upp-
lýsingum um tíðni, alvarleika og
ástæður mistakanna og gripið til
fyrirbyggjandi aðgerða þá halda
mistökin áfram að birtast á sama
hátt og áður, eins og gerst hefur við
galla í nýbyggingum á Íslandi.
Skráning þarf að fara fram á
ástæðunum fyrir göllum í nýbygg-
ingum, til að grípa megi til aðgerða
til að koma í veg fyrir endurtekn-
ingu á þeim. Úrskurðarnefnd HMS
ætti að hafa þetta hlutverk. Hún
mundi þá greina gallana, birta yfirlit
yfir þá jafnóðum og grípa til að-
gerða til að þeir endurtaki sig ekki.
Þannig fæst strax góð yfirsýn yfir
galla í nýbyggingum í landinu sem
er forsenda þess að þeim megi
fækka, ásamt því að þeim er um leið
fækkað með skipulögð-
um hætti.
Mannvirkjalögin og
framkvæmd þeirra
Mannvirkjalögin
hafa verið umdeild frá
upphafi eins og fjöldi
endurskoðunar á þeim
sýnir og er ekki við því
að búast að þeir sem
þau fjalla um verði ein-
hvern tíma að fullu
sáttir við þau.
Um markmið mann-
virkjalaganna segir svo m.a. í fyrstu
grein:
a. Að vernda líf og heilsu manna,
eignir og umhverfi með því að
tryggja faglegan undirbúning
mannvirkjagerðar og virkt eftirlit
með því að kröfum um öryggi mann-
virkja og heilnæmi sé fullnægt.
b. Að stuðla að endingu og hag-
kvæmni mannvirkja, m.a. með því
að tryggja að þau séu hönnuð þann-
ig og byggð að þau henti íslenskum
aðstæðum.
Til að mannvirkjalögin og fram-
kvæmd þeirra verði eins og hér er
mælt fyrir um þarf bæði að gera á
þeim lagfæringar en ekki síður að
þróa framkvæmd þeirra.
Sameining Íbúðalánasjóðs og
Mannvirkjastofnunar (nú HMS)
gefur tækifæri til úrbóta og það
sama er að segja um breytingu á
Nýsköpunarmiðstöðinni. Sú starf-
semi ætti einnig að hluta til að sam-
einast HMS að mínu mati til að ná
megi þessum markmiðum.
Fleiri stofnanir sem vinna að
byggingarmálefnum á vegum hins
opinbera ætti að skoða í þessum til-
gangi, að hluta eða öllu leyti, svo
sem þann hluta af staðlaráði sem
fjallar um byggingarmálefni. Í
þeirri viðleitni að ná betri árangri í
byggingargreininni er til mikils að
vinna að gera þar fleiri breytingar
en að sameina Íblsj. og MVST.
Tvennt annað vil ég nefna hér
sem ég tel brýnt að huga að til að
bæta byggingarframkvæmdirnar í
landinu. Annað er að samhæfa fram-
kvæmd og eftirlit með bygging-
arframkvæmdum í landinu öllu og
hitt er að koma á „úrskurðarnefnd
HMS“ fyrir eigendur nýbygginga að
leita til, vegna galla í nýjum húsum
sínum. Það síðarnefnda gæti leyst
mörg mál sem nú eru tekjulind lög-
fræðinga og/eða skaði eigenda ný-
bygginganna. Þetta er mikilvægast
fyrir einstaklinga sem eru að kaupa
íbúðir í nýbyggingum og þekkja
ekki til byggingarframkvæmda al-
mennt.
Hafa ber í huga að flestir þeir sem
kaupa fasteign í nýbyggingu ganga
út frá að þær séu í lagi eins og lög
gera ráð fyrir en kunna oftast ekki
svör við því hvort sá sem seldi þeim
eignina eigi að bæta galla hennar
sem í ljós koma, eða hvort tjónið sé
þeirra.
Þessi vettvangur gæti einnig haft
það verkefni að taka að sér inn-
heimtu fyrir minna tjóni húseigenda
vegna galla, svo að þeir þurfi ekki
sjálfir að standa í málaferlum í slík-
um tilvikum.
Auk þess kemur til greina að
koma á lögbundinni ástandsskoðun
við afhendingu íbúða í nýbygg-
ingum, en það er ekki lagt til hér,
þar sem gallar eru ekki endilega
augljósir við afhendingu íbúða og
koma oft ekki í ljós fyrr en að nokkr-
um tíma liðnum. Sé vel staðið að
framkvæmdinni þá á líka oftast að
vera hægt að treysta því að við loka-
úttekt standist hún lögmætar kröf-
ur.
Bent er á að skoða þarf allar
tryggingar í þessu fyrirkomulagi, en
þær eru nánast gagnslausar öllum
aðilum sem þurfa að leita réttar síns
í ferlinu, t.d. hvað varðar upphæðir
ef tjón er mikið. Ekki er nánar
fjallað um það hér.
Þá skal á það bent að ef hið op-
inbera fer ekki að lögum við fram-
kvæmd mannvirkjalaganna þá er
ekki við því að búast að aðrir geri
það. Nánar verður fjallað um það í
síðari greininni.
Gallar í nýbyggingum á Íslandi
Eftir Sigurð
Ingólfsson » Skráning þarf að
fara fram á ástæð-
unum fyrir göllum í ný-
byggingum, til að grípa
megi til aðgerða til að
koma í veg fyrir endur-
tekningu á þeim.
Sigurður Ingólfsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Hannars ehf.
Gerviverktaka er
meinsemd á evrópskum
vinnumarkaði. Með
gerviverktöku spara
fyrirtækin sér kostnað
sem samfélagið þarf að
bera í staðinn, sama
samfélag og gerir þeim
kleift að starfa. Í al-
þjóðlegri starfsemi eins
og flugi er þetta mikið
vandamál. Fyrirtækin
leita leiða til að spara og horfa til
lægsta samnefnara til samanburðar. Ef
hin fyrirtækin gera þetta, af hverju
ekki við?
Gerviverktaka þýðir að launamaður
er gerður að verktaka, þrátt fyrir að
hann geti ekki á neinn hátt talist verk-
taki. Launafólk, eins og áhafnir flug-
véla, ræður ekki hvernig eða hvenær
það vinnur sín verk því það er flug-
félagið sem setur því það fyrir sam-
kvæmt ákveðnum lögum og reglum.
Launafólk í flugvélum hefur heldur
ekki umráð yfir þeim tækjum sem not-
uð eru og flugáhafnir fá mjög skýrar
verklagsreglur til að vinna eftir frá sínu
flugfélagi. Þrátt fyrir þessar augljósu
staðreyndir komast flugfélögin sum
hver upp með að „bjóða“ starfsfólki
sínu eingöngu verktakasamninga.
Þetta er bara það sem er í boði og ef þú
vilt þetta ekki, þá eru nógu margir aðr-
ir sem munu þiggja þessi kjör.
Bluebird Nordic eða Bláfugl ehf. er
íslenskt flugfélag með flugrekstrarleyfi
frá Samgöngustofu. Félagið gerir út á
fraktflug til og frá landinu og nýtir til
þess flugvélar og starfsfólk með aðset-
ur á Íslandi. En nú ætlar fyrirtækið að
skilja sig frá íslenskum markaði og
segja sig frá íslensku samfélagi, með
því að segja upp þeim 11 flugmönnum
félagsins sem starfa á íslenskum kjara-
samningi og ráða gerviverktaka í stað-
inn. Eða eins og félagið kallar það;
„sjálfstætt starfandi
flugmenn“. Þannig losn-
ar fyrirtækið undan því
að greiða opinber gjöld
eins og tryggingagjald
og lífeyrissjóð af launum
fyrir þessa starfsmenn.
Hinir sjálfstætt starfandi
flugmenn skulu sjálfir
skila þeim greiðslum af
verktakagreiðslum sín-
um.
Samfélagsleg ábyrgð
fyrirtækja er æskileg en
hún verður ekki meiri en
siðferði stjórnenda þessara sömu fyr-
irtækja. Þetta mál Bláfugls og fram-
koma þeirra gæti verið prófsteinn á
það sem koma skal. Hverjir ætla að
stunda viðskipti við Bláfugl núna?
Ætla inn- og útflytjendur að láta sig
það einhverju varða að þetta fyrirtæki
undirbjóði og hunsi íslenskan vinnu-
markað á þennan hátt? Nútímaleg
fyrirtæki eru flest með sýn og stefnu
um samfélagslega ábyrgð. Nú þurfa
þau að sýna þessa stefnu í verki og
velja þá sem þau skipta við. Ég skora á
alla þá sem standa í inn- og útflutningi
með flugfrakt til og frá Íslandi að taka
nú afstöðu. Þessi framkoma Bláfugls
er ekki boðleg fyrir fyrirtæki á Íslandi.
Hvar á að stoppa í gerviverktaka-
væðingunni? Eða eigum við öll að vera
gerviverktakar með okkar eigið póst-
hólf á aflandseyju? Þá yrði sennilega
lítið til í sameiginlegum sjóðum til að
takast á við næstu kreppu.
Viðskiptamenn
Bláfugls athugið
Eftir Jóhannes
Bjarna
Guðmundsson
Jóhannes Bjarni
Guðmundsson
»Nú þurfa fyrirtæki í
inn- og útflutningi
að sýna samfélagslega
ábyrgð í verki og taka
afstöðu. Framkoma Blá-
fugls er ekki líðandi.
Höfundur er flugmaður.
Ég verð að játa, að
mér – gömlum mann-
inum – brá talsvert þeg-
ar RUV valdi í gær-
kvöldi þau (má víst alls
ekki segja þá) sem RUV
sagði vera „manneskjur
ársins“. Ekki brá mér út
af því hverjir valdir
voru. Var samsinna því.
Valdar voru mjög vel
valdar „manneskjur“.
En hvað um nafngiftina. Hefur núver-
andi kynslóð breytt skilgreiningu sinni
á því hvað telst vera maður? Telur
þessi kynslóð eða fulltrúar hennar að
mikill maður hljóti ávallt að vera karl-
maður. Mikil kona geti ekki verið mik-
ill maður – en kannske mikil mann-
eskja?
Þegar Vigdís var maður
Mér kemur í hug athyglisvert viðtal
við þáverandi forsetaframbjóðanda,
Vigdísi Finnbogadóttur, þegar hún vís-
aði á bug aðfinnslum við framboði sínu
með þessari gullvægu setningu „Ég er
maður“. Telja einhverjir Íslendingar
þá yfirlýsingu ekki lengur gilda? Hug-
takið „mannúð“ eigi ekki lengur við
neina aðra en bara karla? Hugtakið
„menning“ eigi ekki við um konur? Svo
ekki sé nú rætt um hugtakið „mann-
vonska“. Það merki sem sé bara vonda
karla? „Mannfyrirlitning“ væntanlega
bara fyrirlitning karla. „manngæzka“
merki bara góðu karlana (sem eru þá
a.m.k. góðir við við konur) og „mann-
tal“ hve margir karlar eru í hverju
samfélagi til þess að keppa við konur?
Langt seilst?
Þykir ykkur lesendum ekki hér vera
nokkuð langt seilst. Þegar því er neitað
í raun að kvenmaður
geti verið og sé maður
eins og Vigdís sagðist
vera en að auðkenna
konuna verði með öðru
heiti en aðra menn?
Þegar svo misjafnan
mælikvarða á að leggja
á kynin, að hafna verði
því að kona sé maður
eins og Vigdís lýsti sér,
hvað eigum við þá að
gera ef svo vildi til að
hvorki kyngreindur karl
né kyngreind kona hefði verið valin
fulltrúi ársins hjá íslenskri þjóð –
heldur einhver af öðru kyni. Eigum
við þá t.d. að ræða um viðkomandi
sem „hvorugkynsveru“ ársins – nú
eða „ókynveru“ ársins ? Eða „hinseg-
inmanneskju ársins“? Hvað segja
femínistar – og RUV? Hvað þykir þér,
lesandi góður? Að ég sé fullur kven-
haturs? Skilji ekki réttindabaráttu
kynjanna? Eða sé bara gamalmenni,
sem ekkert erindi eigi upp á dekk?
Svona álíka gamall og þegar hugtakið
maður átti við hvort heldur sem er
kvenmenn eða karlmenn og jafnframt
allar aðrar manneskjur eins og mér
var kennt frá barnæsku og kennt að
bera virðingu fyrir. Þegar menn árs-
ins gáru verið aðrir en bara einhverjir
karlar – eins og til dæmis líka kona,
landlæknirinn!?! Ásamt auðvitað Vig-
dísi okkar Finnbogadóttur.
Eftir Sighvat
Björgvinsson
Sighvatur Björgvinsson
»Hefur núverandi
kynslóð breytt skil-
greiningu sinni á því
hvað telst vera maður?
Höfundur er fv. alþingismaður og
ráðherra.
Manneskjur ársins