Morgunblaðið - 07.01.2021, Blaðsíða 23

FRÉTTIR 23Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 2021
sem stafar af því hve ákaflega mikið
af vörum til og frá Íslandi fer um
höfnina í Rotterdam, þó uppruna-
landið kunni að vera annað Evr-
ópuríki eða lönd í fjarlægum heims-
hlutum. Ef Holland er þannig
undanskilið hefur Bretland verið
stærsti einstaki markaðurinn fyrir
íslenskar vörur undanfarin ár og
ekki útlit fyrir breytingu á því.
Árið 2019 komu 50,6% tekna Ís-
lendinga af þjónustuútflutningi frá
Evrópuríkjum og rúmlega 3⁄4 hlutar
innfluttrar þjónustu komu þaðan.
Hlutfall Evrópusambandsríkja
(ESB27) í þjónustuútflutningi var
32,4%, að undanskildu Bretlandi.
Bandaríkin voru stærsti einstaki
markaðurinn fyrir íslenska þjón-
ustu árið 2019 (29,7%) og Bretland
sá næststærsti (11,9%).
Evrópusambandið
Evrópusambandið snýst hins
vegar ekki aðeins um fríverslun
þeirra á milli, heldur er það tolla-
bandalag gagnvart umheiminum.
Ríki sambandsins hafa sameig-
inlega viðskiptastefnu og gera alla
fríverslunarsamninga sameiginlega
og mega ekki gera slíka samninga
upp á eigin spýtur.
Af þeim sökum blasir við – miðað
við núgildandi fríverslunarsamn-
inga Íslands og tollastefnu ESB – að
vöruverð á Íslandi myndi hækka
með inngöngu í Evrópusambandið.
Ísland hefur enda gengið mjög
langt í viðleitni sinni til fríverslunar
og frjálsræðis í viðskiptum.
Sama mynd var raunar dregin
upp í greinargerð íslenskra stjórn-
valda, sem unnin var samhliða aðild-
arviðræðum Íslands og ESB árin
2009-2013. Þar kom fram að aðild að
tollabandalagi ESB hefði í för með
sér verulegar breytingar á tolla-
framkvæmd, margföldun á
mannafla tollsins og mikinn kostn-
að, en 75% af innheimtum tolli hér á
landi hefðu runnið beint til ESB. Að
auki hefðu tollabreytingarnar sér-
staklega skaðleg áhrif á sjávar-
útveg, orkufrekan iðnað og land-
búnað.
Evra eða dollar
Þetta með viðskiptamyntina
skiptir einnig miklu máli. Útflutn-
ingsgreinar eru afar háðar gengi ís-
lensku krónunnar þar sem sam-
keppnishæfni vöru og þjónustu
veltur að miklu leyti á verði í þeim
gjaldmiðli sem hún er seld. Gengi
krónunnar hefur einnig áhrif á inn-
flutninginn, sterk króna á að endur-
speglast í lægra verði á innfluttum
vörum.
Undanfarin ár hefur verðmæti út-
flutningsvöru sem seld er í Banda-
ríkjadölum numið nær tvöföldu
verðmæti þeirrar, sem seld er í evr-
um, í krónum talið. Hins vegar nem-
ur innflutningur á vörum sem
keyptar eru í evrum meiru en inn-
flutningur í dollurum. Því eru utan-
ríkisviðskipti ekki eingöngu háð
gengi krónunnar heldur einnig
gengi helstu útflutningsgjaldmiðla.
Þetta skiptir einnig máli í annarri
umræðu, sem eru gjaldmiðilsmálin.
Þau sjónarmið hafa þannig reglu-
lega heyrst í meira en öld að ráð
væri að Íslendingar köstuðu krón-
unni og tækju upp aðra og gjald-
gengari mynt. Síðastliðin ár hefur
einkum borið á ákalli eftir því að
evran yrði tekin upp hér á landi
(einatt sem óbein herhvöt fyrir aðild
að Evrópusambandinu), og vísað til
þess að hún sé helsta viðskiptamynt
landsins. En eins og dregið er fram í
skýrslunni, þá er það raunar Banda-
ríkjadalur sem þar er í efsta sæti, og
hann þar fyrir utan með einstaka
stöðu sem alþjóðlegur gjaldmiðill.
Skýrslan kynni því að hafa áhrif á
þá umræðu.
Fríverslunarsamningar
Fríverslunarnet Íslands nær um
þessar mundir til 74 ríkja, að með-
töldum þremur samningum sem
bíða gildistöku. Fríverslunarsamn-
ingarnir tryggja í mörgum tilvikum
tollfrjálsan aðgang fyrir íslenskar
iðnaðarvörur og sjávarafurðir. Þó
eru undantekningar frá fullu toll-
frelsi fyrir slíkar vörur og má nefna
að ýmsar sjávarafurðir bera enn
tolla við innflutning til ríkja ESB.
Af útflutningstölum Hagstof-
unnar fyrir 2019 má sjá að vöruút-
flutningur til þeirra ríkja sem Ís-
land hefur þegar gert
fríverslunarsamninga við nam um
86% af heildarvöruútflutningi árs-
ins. Það hlutfall er tæp 74% þegar
horft er til samanlagðs útflutnings á
vöru og þjónustu. Vöru- og þjón-
ustuútflutningur til ríkja sem Ísland
hefur hafið fríverslunarviðræður við
ásamt hinum EFTA-ríkjunum nam
rúmum 2% af heildarútflutningi
2019. Með aðild sinni að EFTA og
EES-samningnum hefur Ísland náð
að tryggja afar góða samkeppnis-
stöðu fyrir íslensk fyrirtæki.
Alls ná fríverslunarsamningar Ís-
lands til 74 ríkja og landsvæða og
tæplega 3,2 milljarða manna, rúm-
lega þriðjungs mannkyns. Þá bíður
fríverslunarsamningur EFTA og
Mercosur, tollabandalags Suður-
Ameríku, undirritunar, svo útlit er
fyrir að fríverslunarnet Íslands nái
brátt til 77 landa og 3,4 milljarða
manna. Þá standa yfir viðræður
EFTA við Indland, Malasíu og Víet-
nam, en þar búa tæplega 1,5 millj-
arðar manna.
Gangi það allt eftir mun Ísland
eiga í fríverslunarsambandi við ríki
þar sem búa tæplega fimm millj-
arðar manna, um 2⁄3 hluta mannkyns.
Nýmarkaðir
Loks er í skýrslunni fjallað um
framtíðarhorfur og hvernig mark-
aðir muni að líkindum breytast á
næstu árum. Talið er að þungamiðja
alþjóðlegrar fríverslunar og við-
skipta þokist áfram frá hefð-
bundnum mörkuðum í Norður-
Ameríku og Vestur-Evrópu til ný-
markaðsríkja í Asíu sérstaklega, en
einnig í Afríku og Suður-Ameríku.
Ekki er dregið úr mikilvægi hefð-
bundinna markaðssvæða Íslend-
inga, sem okkur standa næst, en
hins vegar blasa tækifærin við í
austurvegi. Í helstu ríkjum þar er
ört vaxandi miðstétt, sem er að til-
einka sér nýjar neysluvenjur. Í
skýrslunni er lögð áhersla á að Ís-
lendingar fylgist grannt með þróun-
inni þar og að tryggt sé að net við-
skiptasamninga Íslands nái til
þeirra markaðssvæða þar sem spáð
er mestum vexti á næstu árum.
Vöruinnflutningur eftir gjaldmiðlum
2007 til 2019 Heimild: Hagstofan
350
300
250
200
150
100
50
0
milljarðar króna
’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18 ’19
USD EUR GBP NOK ISK DKK SEK Aðrir gjaldmiðlar
Útflutningur til 10 helstu viðskiptalanda
árið 2019 Heimild: Hagstofan
MILLJARÐAR KRÓNA
0 50 100 150 200 250 300
Svþjóð
Kína
Danmörk
Noregur
Frakkland
Þýskaland
Spánn
Holland
Bretland
Bandaríkin
Þjónusta Vara
mjolka.is
Fylgdu okkur á
Umferðin á hringveginum árið 2020
dróst saman um 13,6% miðað við árið
2019. Þetta er langmesti samdráttur
sem mælst hefur frá því því Vega-
gerðin hóf þessar mælingar.
Samdrátturinn er tveimur og
hálfu sinnum meiri en sá sem mæld-
ist á milli áranna 2010 og 2011, að því
er fram kemur í frétt á heimasíðu
Vegagerðarinnar. Umferðin í des-
ember dróst saman um 7,3 prósent.
Mest dróst umferð saman í fyrra
um mælisnið á Austurlandi eða um
tæplega 29% en minnst, utan höfuð-
borgarsvæðis, um Vesturland eða
um tæplega 18%.
Af einstaka stöðum varð mestur
samdráttur um mælisnið á Mýrdals-
sandi eða tæplega 72%.
Minnstur varð samdrátturinn, ut-
an höfuðborgarsvæðis, í Kræklinga-
hlíð norðan Akureyrar eða 4,5%.
Umferðin á síðasta ári dróst sam-
an alla vikudaga en mest á sunnu-
dögum eða um rúmlega 18% en
minnst á þriðjudögum eða um tæp
11%. Eins og vænta mátti er mest
ekið á föstudögum en örlítið óvænt-
ara að minnst var ekið á laugardög-
um, því alla jafna hafa þriðjudagar
haft þá stöðu, segir í frétt Vegagerð-
arinnar.
Umferðin um 16 lykilteljara Vega-
gerðarinnar á hringveginum dróst
svipað saman í desember og umferð-
in á höfuðborgarsvæðinu eða um
7,3%. Mest dróst umferð saman á
Suðurlandi eða um tæp 22% en
minnst utan höfuðborgarsvæðis um
Norðurland, eða um 12%. Ekki hefur
mælst minni umferð í desember á
hringveginum síðan árið 2016.
Þótt samdrátturinn í umferðinni á
höfuðborgarsvæðinu í desember hafi
verið mun minni en mánuðina á und-
an þá er samdráttur ársins 2020 fjór-
falt meiri en áður hefur mælst.
sisi@mbl.is
Mesti samdráttur um-
ferðar í sögu mælinga
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Hringvegurinn Umferðin hefur aldrei dregist jafn mikið saman og í fyrra.