Morgunblaðið - 30.01.2021, Qupperneq 42

erlendis séu góðar. „Við sem rekum
bókaútgáfuna Qerndu eigum í góðu
samstarfi við þýska útgáfufyrirtækið
Kehrer sem gefur út bókina Hetjur
norðurslóða erlendis. Þeir hjá Kehrer
eru algjörlega í skýjunum yfir því
hvað bókin gengur vel erlendis þrátt
fyrir það skrýtna og erfiða ástand
sem ríkir nú á tímum heimsfaraldurs,
sem seinkað hefur ýmsu og breytt
plönum okkar,“ segir Einar Geir.
Virtir miðlar á borð við New York
Times, Süddeutsche Zeitung og
Guardian hafa fjallað lofsamlega um
Ragnar og ljósmyndir hans að undan-
förnu. Væntanlegar eru síðan greinar
m.a. í The Financial Times. Hvaða
þýðingu hefur slík umfjöllun?
„Það skiptir mjög miklu máli. Allt
eru þetta lítil skref í rétta átt til að
koma myndum Ragnars á framfæri
svo þær nái til fleiri,“ segir Einar
Geir og rifjar upp að þótt Ragnar hafi
hlotið nóbelsverðlaun ljósmynda-
heimsins árið 2014 þegar út kom bók
nr. 144 í bókaröð Photo Poche þá
gleymist slík viðurkenning auðveld-
lega sé henni ekki fylgt markvisst eft-
ir í vinnunni með feril listamannsins.
„Það skiptir því öllu að halda góðum
takti í upplýsingagjöfinni, því annars
tekur þögnin ein við og fókusinn fær-
ist annað í hröðum heimi,“ segir Ein-
ar Geir sem vinnur um þessar mundir
að undirbúningi sýninga erlendis á
myndum Ragnars. „Ein þeirra verð-
ur í miðbæ München eftir rétt rúmt
ár. Í sumar verður Ragnar hluti af
ljósmyndahátíð sem haldin er í þorp-
inu La Gacilly í norðvesturhluta
Frakklands. Um er að ræða útihátíð
þar sem prentanir myndanna eru
hengdar utan á byggingar,“ segir
Einar Geir og tekur fram að yfirleitt
komi um 300 þúsund manns á hátíð-
ina.
Vill gefa íbúum rödd
Stutt er síðan þú, Ragnar, valdir að
hætta störfum á Morgunblaðinu, þar
sem þú vannst í 46 ár, til að geta ein-
beitt þér að listamannsferli þínum.
Hvaða þýðingu hafði það?
„Það var orðið nauðsynlegt, því
vinnan og köllun mín fóru ekki lengur
saman,“ segir Ragnar. „Það er gleði-
efni að Ragnar geti sinnt hugðar-
efnum sínum og listinni, en það er
ekki sjálfgefið að það sé hægt,“ segir
Einar Geir og tekur fram að það sé
ekkert launungarmál að heimurinn
gangi fyrir fjármagni. „Þótt það sé
aldrei skemmtilegt að tala um pen-
inga, þá liggur í hlutarins eðli að það
sem Ragnar gerir er frekar dýrt,
bæði er ferlið tímafrekt og ferðalögin
kosta sitt,“ segir Einar Geir.
Þú hefur á löngum ferli unnið við
að skrásetja heim sem er að breytast
þar sem ísinn er að bráðna. Upplifir
þú að fólk sé orðið tilbúnara að hlusta
á frásögn myndanna?
„Já, alveg klárlega. Ég fæ oft þau
viðbrögð frá fólki, ekki síst erlendis,
að það hafi ekki gert sér grein fyrir
stöðunni og gaman að sjá þegar fólk
opnar augu sín fyrir því lífi sem þarna
er,“ segir Ragnar og tekur fram að
sér hafi ávallt þótt mikilvægt að vera
aldrei predikandi í verkum sínum.
„Það er hlutverk vísindafólks að vara
við hættunum. Markmið mitt er að
opna augu almennings fyrir því lífi
sem þarna er, og ljóst er að mun
breytast í náinni framtíð, og gefa
þeim sem þarna búa rödd sem þeir
hafa ekki haft til þessa,“ segir Ragn-
ar og tekur fram að breytingar feli oft
í sér tækifæri og geti leitt spennandi
hluti af sér sé rétt á málum haldið.
„Og mig langar að fylgja þeim breyt-
ingum eftir,“ segir Ragnar og jánkar
því að heimsfaraldurinn hafi sett
strik í reikninginn.
„Næsta bók okkar á að vera um öll
löndin sem tilheyra norðurheim-
skautssvæðinu,“ segir Ragnar og vís-
ar þar til Íslands, Grænlands, Alaska,
Síberíu, Svalbarða og norðurhéraða
Noregs, Svíþjóðar og Finnlands
ásamt sjálfum norðurpólnum. „Kófið
frestaði í fyrra ferð minni til norður-
pólsins, sem er lykilsvæði þessa verk-
efnis, en ef allt gengur upp komumst
við í júlí,“ segir Ragnar og tekur fram
að hann sé kominn með mikið af
myndefni frá fyrrnefndum löndum en
þurfi að heimsækja nokkra staði aft-
ur til að geta sagt þá sögu sem hann
langar að miðla. „Við þurfum að fá
heildarmyndina til að geta miðlað
þessu ferðalagi breytinga sem er í
miðjum klíðum,“ segir Ragnar.
Kraftmikil og einföld mynd
Ekki er hægt að kveðja Ragnar og
Einar Geir án þess að forvitnast um
hvort þeir eigi sér einhverja uppá-
haldsmynd á sýningunni og af hverju
sú mynd sé þeim kær. Ragnar leiðir
blaðamann strax að stórri mynd á
langvegg stærsta rýmisins þar sem
sjá má veiðimanninn Mads Ole frá
Qaanaaq í Thule sem er vel dúðaður í
kuldanum og tilbúinn með spjót sitt.
„Ég á í nokkurs konar ástar/haturs-
sambandi við þessa mynd,“ segir
Ragnar og rifjar upp að myndina hafi
hann tekið í tæplega 50 gráða frosti
með þeim afleiðingum að hægri þum-
al hans nærri kól. „Ég er enn að
drepast í puttanum og höndunum síð-
an ég tók þessa mynd þannig að hún
kostaði sitt. Ég er samt glaður að
hafa náð myndinni og af þeim sökum
er hún í pínu uppáhaldi hjá mér,“ seg-
ir Ragnar sem geymir í minni sínu
sögu um hverja einustu mynd sem
hann hefur tekið. „Veðurbarði hund-
urinn hér úti á enda er líka í uppá-
haldi hjá mér. Ég heilsaði oft upp á
hann í þessari ferð. Hann var alltaf
svo glaður þegar ég kom til hans og
lék listir sínar fyrir mig,“ segir Ragn-
ar.
„Það er alls ekki létt að gera upp á
milli mynda Ragnars. Ég hugsa samt
að ég verði að velja þessar tvær,“
segir Einar Geir og leiðir blaðamann
inn í dökkmálað rými skammt frá
innganginum. „Þessi mynd segir alla
söguna í bókinni,“ segir Einar Geir
og vísar þar til Hetja á norðurslóð-
um. „Þetta er kraftmikil og einföld
mynd,“ segir Einar Geir, en á mynd-
inni sést stakur hundur í fjarska á
gangi í brjáluðu veðri. „Þig langar
ekki að vera hjá honum. Þetta er
sorgleg mynd en á sama tíma ótrú-
lega falleg,“ segir Einar Geir og
bendir í framhaldinu á mynd að baki
okkur. „Svo verð ég að nefna þessa
mynd þar sem hundasleðinn og
hundarnir eru við það að leysast upp
með sama hætti og ísinn,“ segir
Einar Geir og bendir á að allar
myndirnar í rýminu þar sem við
stöndum eigi það sameiginlegt að
fanga ákveðna óreiðu. „Þetta eru
myndir úr síðasta kafla bókarinnar,
sem fanga vel framtíð veiðihunds-
ins,“ segir Einar Geir og bendir á
þriðju myndina í rýminu og segir:
„Hér er sleðastjórinn kominn á bát,
en það er það sem tekur við.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Traust samvinna „Hjá okkur small samvinnan, sem skýrist kannski af því að við erum góðir í að senda boltann á milli okkar,“ segir Ragnar Axelsson um
samstarf þeirra Einars Geirs Ingvarssonar. „Það besta sem hann getur gefið mér er traust. Hingað til hefur það verið 100%,“ segir Einar Geir um Ragnar.
Ferðalag breytinga
 Ragnar Axelsson: Þar sem heimurinn bráðnar nefnist sýning sem opnuð er í Hafnarhúsinu í dag
 „Stórkostlegur ljósmyndari og listamaður,“ segir Einar Geir Ingvarsson sýningarstjóri um RAX
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Sýningin er nokkurs konar ferðalag
sem hefst í snævi þöktum fjöllunum
áður en leiðin liggur til byggða þar
sem við sjáum bæði fólk og dýr. Að
lokum sjáum við jökulinn og ísinn
sem er að bráðna,“ segir ljósmynd-
arinn Ragnar Axelsson, betur þekkt-
ur sem RAX, þegar hann, ásamt
Einari Geir Ingvarssyni sýningar-
stjóra, tekur á móti blaðamanni á efri
hæð Hafnarhússins í Listasafni
Reykjavíkur. Þar vinna starfsmenn
safnsins hörðum höndum við að
hengja upp um 90 ljósmyndir sem
Ragnar hefur tekið á löngum ferli, því
í meira en 40 ár hefur hann myndað
fólk, dýr og landslag afskekktustu
svæða norðurslóða til að skrásetja
áhrif loftslagsbreytinga. Afrakst-
urinn má sjá á sýningunni Ragnar
Axelsson: Þar sem heimurinn bráðn-
ar sem opnuð er í dag og stendur
fram í maí.
„Þessi sýning kemst nálægt því að
vera yfirlitssýning yfir feril Ragn-
ars,“ segir Einar Geir, sem á síðustu
árum hefur haldið utan um alla út-
gáfu og sýningarhald Ragnars bæði
hér- og erlendis og verið eins konar
framkvæmdastjóri fyrir listamann-
inn. „Sýningin dregur upp skýra
mynd af því hvernig lífsskilyrði fólks
á norðurslóðum eru að breytast,“
segir Einar Geir og tekur fram að á
sýningunni megi sjá áður ósýndar
myndir í bland við myndir úr bók-
unum Andlit norðursins, Fjallaland,
Jökull og Hetjur norðurslóða.
Óumdeilanlegir hæfileikar
Innst í salnum er úrval mynda frá
Íslandi í stærðinni 30x40 cm, en
myndirnar í fremra rýminu eru ýmist
60x90 eða 110x170 cm. „Með því að
tefla fram fjölda minni mynda sem
heild er hægt að draga fram ákveðna
fjölbreytni og óumdeilanlega hæfi-
leika mannsins sem tók myndirnar
auk þess sem minni myndir krefjast
meiri nándar. Enginn sem sér þessar
myndir hér saman ætti að efast um
að hér er á ferðinni stórkostlegur
ljósmyndari og listamaður,“ segir
Einar Geir og viðurkennir fúslega að
gaman sé að sýna líka stórar myndir,
enda er „áhrifamáttur stórra ljós-
mynda tvímælalaust meiri en minni
mynda“, segir Einar Geir.
Samstarf ykkar síðustu árin hefur
verið mjög gjöfult. Hvers vegna náið
þið svona vel saman?
„Ég get verið skeptískur á fólk í
byrjun meðan ég er að átta mig á því.
Hjá okkur small samvinnan, sem
skýrist kannski af því að við erum
góðir í að senda boltann á milli okkar.
Við erum ekkert alltaf sammála, en
leystum alltaf málin. Samvinnan
gerir þetta sterkara,“ segir Ragnar.
„Ragnar er auðvitað listamaðurinn
og ég er einvörðungu að hjálpa hon-
um. Það besta sem hann getur gefið
mér er traust. Hingað til hefur það
verið 100%. Ef ég hef einhverja skoð-
un þá leyfir hann mér að halda
henni,“ segir Einar Geir. „Reynslan
hefur kennt mér að þótt ég skilji ekki
alltaf sýn hans til að byrja með þá
hefur hann rétt fyrir sér þegar upp er
staðið og af þeim sökum vex traust
mitt á honum stöðugt,“ segir Ragnar.
„Svo spillir ekki fyrir hversu gaman
okkur finnst að vinna saman,“ segir
Einar Geir.
Allt lítil skref í rétta átt
Að hverju er helst að huga í því að
halda utan um feril Ragnars?
„Þeir sem þekkja myndirnar hans
Ragnars vita hvað hann er hæfileika-
ríkur. Íslendingar þekkja flestir
myndirnar hans, en okkur langar til
að fólk utan landsteinanna fái líka að
kynnast þessum myndum,“ segir
Einar Geir og tekur fram að viðtökur
Hetjur norðursins Starfsmenn Listasafns Reykja-
víkur voru í óðaönn að undirbúa sýninguna þegar
Morgunblaðið leit inn í Hafnarhúsinu fyrr í vikunni.
42 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 2021