Morgunblaðið - 16.02.2021, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. FEBRÚAR 2021
26
Ræktum og verndum geðheilsu okkar
Nýir skammtar daglega á gvitamin.is
Haltu áfram
að læra svo
lengi sem þú lifir
Enginn einn ein-
staklingur né fámennir
hópar búa yfir öllum
sannleikanum um hið
ákjósanlegasta skipu-
lag þéttbýlis. Samt hafa
á öllum tímum verið til
einstaklingar og hópar
sem telja sig hafa
höndlað þennan sann-
leika. Það sem þeir eiga
sameiginlegt er skeyt-
ingarleysi um hagsmuni og viðhorf
annarra og skortur á hógværð og
sjálfsgagnrýni. Þeir hunsa jafnvel
sérfræðileg álit og vísindalegar nið-
urstöður.
Þróun borga er
samvinna og málamiðlun
Allur sannleikurinn í þessum efn-
um er ekki og verður aldrei til. En við
getum dregið úr skipulagsslysum og
alvarlegri umhverfisröskun með því
viðhorfi að þróun borga hljóti á end-
anum að endurspegla málamiðlun
ólíkra skoðana og hagsmuna og að sí-
fellt fleiri eigi að koma að slíkum
ákvörðunum, ekki síst vísindaleg og
sérfræðileg álit og niðurstöður.
Borgaryfirvöld Reykjavíkur virðast
því miður vera á öðru máli. Þau hafa
ítrekað reynt að sniðganga vísinda-
legar og sérfræðilegar niðurstöður ef
þær raska ásetningi þeirra.
Gott dæmi um þetta er fyrirhuguð
íbúðabyggð í Skerjafirði en deili-
skipulag hennar var samþykkt í
skipulagsráði 10. febrúar sl. Í dag á
svo að samþykkja í borgarstjórn
breytingu við aðalskipulag fyrir
þessa byggð. Það samþykki verður
augljóst brot á samningi ríkis og
borgar um að tryggja rekstraröryggi
flugvallarins næstu fimmtán árin.
Auk þess verður það samþykki gott
dæmi um skeytingarleysi meirihluta
borgarstjórnar við veigamiklum at-
hugasemdum við þetta skipulag frá
átta opinberum stofnunum. Hugum
að örfáum þessara athugasemda.
Isavia-skýrslu um
flugöryggi stungið undir stól
Vegna þessarar fyrirhuguðu
byggðar fékk Isavia hollensku loft-
og geimferðastofnunina til að rann-
saka áhrif nýrrar byggðar á vindafar
á Reykjavíkurflugvelli.
Samkvæmt nið-
urstöðum rannsókn-
arinnar mun þessi nýja
byggð draga úr flug-
öryggi á vellinum. Því
þyrfti að vinna sérstakt
áhættumat í þessu til-
viki. Þessar niðurstöður
voru sendar skipulags-
sviði borgarinnar á
miðju síðasta sumri en
þar var þeim stungið
undir stól. Það var ekki
fyrr en daginn eftir að
skipulagsráð hafði samþykkt deili-
skipulagið, að borgarfulltrúar lásu
um það í Morgunblaðinu að nið-
urstaðan lægi fyrir og hver hún væri.
Áhættumatinu er hins vegar ekki
lokið.
Samgöngustofa
Í umsögn Samgöngustofu áréttar
hún: „Nauðsyn þess og skyldu að
tryggja að flugöryggi við notkun
flugvallarins skerðist ekki og vill
benda sérstaklega á eftirfarandi at-
riði: Flugvöllur þarf skv. alþjóðlegum
skuldbindingum að uppfylla viðeig-
andi lög og reglur þ.m.t: EB nr. 216/
2008 hvar fram kemur: 9. gr.: vöktun
flugvallarumhverfis. Aðildarríki
skulu tryggja að samráð fari fram að
því er varðar starfsemi manna og
landnotkun s.s. a) hvers konar bygg-
ingarstarfsemi eða breytingu á land-
notkun á flugvallarsvæðinu, b) hvers
konar byggingarstarfsemi, sem get-
ur valdið því að hindranir valdi
ókyrrð í lofti, sem getur verið hættu-
leg starfrækslu loftfara. Því er ekki
hægt að heimila breytingar eða að-
gerðir sem rýra öryggi flugvall-
arins.“
Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur
Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur
hefur gert fjölmargar alvarlegar at-
hugasemdir, m.a. um olíumengaðan
jarðveg á svæðinu þar sem reisa á
skóla. Auk þess telur stofnunin að
íbúðir næst flugbraut nái ekki lág-
marksskilyrðum hljóðvistar og verði
því að vera án opnanlegra glugga.
Þeirri tilhögun verði þá að þinglýsa á
þessar íbúðir.
Náttúrufræðistofnun
Í umsögn Náttúrufræðistofnunar
eru gerðar alvarlegar athugasemdir
um fyrirhugaða landfyllingu skipu-
lagsins enda standi til að friðlýsa
strandlengju Skerjafjarðar í sam-
ræmi við samþykkt Alþingis frá 2004.
Þá segir þar enn fremur: „Náttúra
Skerjafjarðar á ekki að gjalda fyrir
að ástæða þyki til þess að skipuleggja
byggð við fjörðinn eða á flugvall-
arsvæðinu.“
Hafrannsóknastofnun, Umhverf-
isstofnun og Skipulagsstofnun rík-
isins gera einnig athugasemdir við
landfyllingu. Hér er ekki rúm til að
rekja allar þær ábendingar en í um-
sögn Skipulagsstofnunar ríkisins
segir m.a.: „Þótt í breytingatillögunni
sé gert ráð fyrir að dregið verði úr
umfangi fyrirhugaðrar landfyllingar
mun hún engu að síður valda skerð-
ingu á fjöru sem talin er hafa hátt
verndargildi og er ein af fáum nátt-
úrulegum fjörum sem eftir eru í
Reykjavík.“ Þá má geta þess að Um-
hverfisstofnun vinnur nú að umhverf-
ismati skipulagsins sem enn er ekki
lokið.
Vegagerðin
Vegagerðin bendir á að skoða þurfi
áhrif aukinnar umferðar á nærliggj-
andi stofnvegi, s.s. Suðurgötu,
Hringbraut og Njarðargötu, þar sem
umferðarþungi er þegar orðinn of
mikill. Þá er mælst til þess að fram
fari heildrænt samgöngumat en það
hefur ekki farið fram og er því enn
ólokið.
Það eru viðsjárverð yfirvöld sem
brjóta samninga, stinga skýrslu um
flugöryggi undir stól, sjá ekki ástæðu
til að bíða eftir niðurstöðu mik-
ilvægra rannsókna og telja sig
óbundin af þeim athugasemdum og
gagnrýni opinberra stofnana og fag-
aðila sem hér hefur verið drepið á.
Eftir Mörtu
Guðjónsdóttur » Það eru viðsjárverð
yfirvöld sem brjóta
samninga, stinga
skýrslu um flugöryggi
undir stól og sjá ekki
ástæðu til að bíða eftir
niðurstöðu mikilvægra
rannsókna.
Marta Guðjónsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
Dramb er falli næst
Upplýst er í grein
Ingu Sæland, þing-
konu og formanns
Flokks fólksins, í
blaðinu 11. febrúar sl.,
„Bönnum þessa starf-
semi Creditinfo“, að
flokkurinn hyggist
leggja fram frumvarp
um að banna miðlæga
vinnslu á fjárhags-
upplýsingum. Að baki
liggur vilji til þess að hver og einn
lánveitandi noti bara eigin gögn við
ákvarðanir um lánveitingar. Dregin
er ályktun um að með þessu verði
aðgangur fólks að lánsfjármagni
greiðari, sérstaklega þeirra sem
hafa verið á vanskilaskrá. Greinin
ber þess merki að ekki var leitað til
Creditinfo um upplýsingar eða til-
raun gerð til að kynna sér starfsemi
fyrirtækisins. Því er tilefni til að
árétta nokkrar staðreyndir um
starfsemina. Um leið viljum við
bjóða þeim þingmönnum sem hafa
áhuga í heimsókn til Creditinfo til
að kynna sér starfsemina nánar áð-
ur en lengra er haldið á þessari veg-
ferð.
Starfsemi Creditinfo
Miðlun fjárhagsupplýsinga eins
og Creditinfo stundar er vel þekkt
um allan heim. Slík miðlun er for-
senda þess að hægt sé að stunda
ábyrgar lánveitingar, þ.e. að auka
aðgengi að lánsfé og koma í veg fyr-
ir ofskuldsetningu. Þessum upplýs-
ingum er miðlað miðlægt í öllum
þeim löndum sem við berum okkur
saman við og miðlunin er ein af
þeim grunnstoðum sem Alþjóða-
bankinn hefur skilgreint að þurfi að
vera til staðar á markaði til þess að
hægt sé að stunda ábyrgar lánveit-
ingar.
Fjárhagsupplýsingar eru per-
sónuupplýsingar og gilda alls staðar
mjög strangar reglur um heimildir
til vinnslu, miðlunar og um persónu-
vernd. Samkvæmt íslenskum lögum
starfar Creditinfo með starfsleyfi
frá Persónuvernd og er fyrirtækið
einnig með ISO-upplýsingaörygg-
isvottun (27001). Það er alveg á
hreinu hvaða gögnum Creditinfo
miðlar og hvaða ferlar gilda um
vinnslu þeirra.
Til að skoða hvað myndi gerast ef
miðlæg fjárhagsupplýsingamiðlun
yrði afnumin er einfaldast að skoða
hvernig lánaumhverfið var hér áður
en slíkri miðlun var komið á fót.
Hafi lánveitandi engar upplýsingar
til að byggja lánaákvörðun á hefur
hann um þrennt að velja; að lána
með mjög háum vöxtum til að vega
á móti óvissunni um áhættuna við
lánveitinguna, að óska eftir trygg-
ingu/veði, að segja nei.
Ábyrgar lánaákvarðanir
Í grein Ingu er gagnrýnt að lán-
veitendur byggi lánaákvarðanir á
gögnum eða líkönum frá þriðja aðila
og lagt til að þeir einir framkvæmi
lánshæfismat og að fyrri vanskil
megi ekki hafa áhrif á matið.
Það er mjög skýrt í öllum lána-
lögum á Íslandi að það er lánveit-
andi sem ber ábyrgð á lána-
ákvörðun. Allir stórir lánveitendur
framkvæma eigið innra mat og
byggja á því fyrir sína viðskiptavini.
Í þeim tilfellum er lánshæfismat
Creditinfo aðeins viðbót við innra
matið. Þeir hafa hins vegar ekki
upplýsingar um aðra en sína eigin
viðskiptavini og hafa
þ.a.l. engar forsendur
til að meta lánshæfi
annarra. Skortur á
miðlægum upplýs-
ingum myndi því tor-
velda fólki mjög að
taka lán hjá nýjum lán-
veitanda eða færa sín
lánaviðskipti því nýr
lánveitandi þarf ann-
aðhvort að biðja um
háa vexti eða veð ef
hann getur ekki metið
lánshæfi viðkomandi.
Um 85% einstaklinga eru í láns-
hæfisflokkum A og B sem gerir
þeim kleift að sækja um og fá lán
hjá öðrum banka en sínum eigin án
þess að leggja fram veð eða aðrar
tryggingar. Það er ljóst að aðgengi
þessa hóps myndi skerðast verulega
við það að afnema miðlæga miðlun
fjárhagsupplýsinga.
Stígum fram á veg
Langbesti mælikvarðinn á hvort
fólk geti staðið við skuldbindingar
sínar í framtíð eru upplýsingar um
hvort það hafi gert það í fortíð.
Lánshæfismat er reiknilíkan og
fyrri vanskilaskráning er lang-
sterkasta breytan sé hún til staðar,
bæði hér og erlendis. Sá sem hefur
verið á vanskilaskrá einhvern tím-
ann á síðustu fjórum árum er u.þ.b.
10-15 sinnum líklegri til að fara í
vanskil á næstu 12 mánuðum en
einhver sem hefur aldrei verið á
vanskilaskrá. Fyrri vanskil hafa
áhrif á lánshæfismat í allt að fjögur
ár frá skráningu og minnka eftir því
sem líður frá skráningu. Ein-
staklingar hafa líka möguleika á að
miðla með okkur viðbótarupplýs-
ingum um skuldir sem viðkomandi
stendur í skilum með og flettingum
í kerfum Creditinfo, til að núverandi
fjárhagsstaða endurspeglist sem
best. Þetta gagnast sérstaklega
þeim sem hafa t.d. einu sinni fengið
skráningu á vanskilaskrá en staðið í
skilum síðan.
Það að fólk geti flutt með sér sína
fjárhagssögu til að fá fyrirgreiðslu
hjá nýjum lánveitendum hefur gjör-
bylt íslenskum lánamarkaði. Sam-
keppni hefur aukist og skilvirknin
er orðin mun meiri þar sem nú er
hægt að taka lánaákvörðun á sek-
úndum sem áður tók mínútur. Ís-
lenskum neytendum standa til boða
mun fleiri lánamöguleikar en áður
og á betri kjörum.
Leitt er að sjá farið fram með
jafn illa ígrundaðar tillögur sem
myndu, næðu þær fram að ganga,
skerða stórlega aðgang landsmanna
að lánsfé, auka hættu á gjaldþrotum
vegna ofskuldsetningar og leiða til
hækkunar vaxta vegna aukinna af-
skrifta. Ábyrg miðlun upplýsinga
hefur stórbætt lánaumhverfi Íslend-
inga á síðustu árum og enn er hægt
að gera miklu betur. Betur fer á því
að stigin séu skref áfram, en ekki
aftur á bak.
Til áréttingar
um miðlun fjár-
hagsupplýsinga
Eftir Brynju
Baldursdóttur
Brynja Baldursdóttir
» Skortur á miðlægum
upplýsingum myndi
torvelda fólki mjög
að taka lán hjá nýjum
lánveitanda eða færa
lánaviðskipti sín.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Creditinfo.
brynja@creditinfo.is
Atvinna