Morgunblaðið - 22.04.2021, Page 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. APRÍL 2021
Uppbygging íbúðar-
húsnæðis hefur áhrif á
samkeppnishæfni Ís-
lands. Lóðaskortur,
flókið regluverk,
ósveigjanleiki og tafir
valda því að uppbygg-
ing íbúðarhúsnæðis er
ekki í takt við þarfir
samfélagsins. Hraða
þarf uppbyggingu með
því að einfalda um-
hverfi byggingar- og mann-
virkjagerðar þar sem skortur er á
eignarhaldi og yfirsýn yfir mála-
flokkinn. Núverandi starfsumhverfi
byggingarmála er óskilvirkt og óhóf-
leg reglubyrði eykur flækjustig.
Boðleiðir eru langar og
ákvarðanataka tíma-
frek. Stór skref hafa
verið tekin í jákvæða
átt með sameiningu
málaflokka hjá ráðu-
neytum og með stofnun
Húsnæðis- og mann-
virkjastofnunar en þörf
er á að ganga enn
lengra.
Aðkoma sveitarfé-
laga að einföldun í kerf-
inu er nauðsynleg enda
fara þau með skipu-
lagsvald, leyfisveit-
ingar og síðast en ekki síst gerð hús-
næðisáætlana. Talsvert ósamræmi
er nú í afgreiðslu sveitarfélaga hvað
varðar byggingareftirlit, skipulags-
mál og túlkun þeirra á regluverkinu.
Þá þarf ríkið jafnframt að hafa betri
yfirsýn yfir málaflokkinn og hafa
aukið íhlutunarvald í skipulags-
málum.
Hvort tveggja, ríki og sveit-
arfélög, bera ábyrgð á því að hraða
skipulagsferlum. Ríkið ber ábyrgð á
að einfalda regluverk en sveitarfélög
þurfa að tryggja skjóta afgreiðslu.
Skipulagsferli er of þungt í vöfum og
tekur of langan tíma. Tryggja þarf
styttri afgreiðslutíma og koma í veg
fyrir hamlandi skipulagsskilmála
sem leiða til aukins kostnaðar og
tafa við byggingu húsnæðis og
hamla nýsköpun. Sveitarfélög og
ríki þurfa að vinna saman að þessu
markmiði.
Aukinn sveigjanleiki í bygging-
arreglugerð, eftirlit byggt á flokkun
mannvirkja, innleiðing rafrænnar
stjórnsýslu og endurskoðun skipu-
lagsferla munu stuðla að lægri
kostnaði og aukinni skilvirkni við
mannvirkjagerð en samhliða því
þarf að auka framboð á nýjum lóð-
um.
Samtök iðnaðarins hafa lagt til
umbætur í uppbyggingu íbúðar-
húsnæðis til að ná enn frekari ár-
angri. Í fyrsta lagi þarf að fram-
lengja átakið „Allir vinna“, a.m.k. út
árið 2022. Í öðru lagi þarf að tryggja
stöðuga uppbyggingu íbúðar-
húsnæðis með því að auka framboð á
nýju byggingarsvæði, bæta rafræna
stjórnsýslu, tryggja aðgengi að
gögnum og stytta tímafresti. Í þriðja
lagi þarf að innleiða rafræna bygg-
ingargátt. Í fjórða lagi þarf að koma
í framkvæmd fyrir lok árs 2021 til-
lögum átakshóps stjórnvalda og að-
ila vinnumarkaðarins frá árinu 2019.
Í fimmta lagi þarf að endurskoða
lagaumhverfi skipulagsmála og
hraða skipulagsferlum sveitarfélaga.
Í sjötta lagi þarf að sameina embætti
byggingarfulltrúa víða um land og
samræma vinnubrögð sveitarfélaga.
Árangur í íbúðauppbyggingu
styður við nýsköpun og frekari verð-
mætasköpun. Með þessum umbótum
eflum við samkeppnishæfni Íslands
og verðum betur í stakk búin til að
endurreisa hagkerfið.
Umbætur í íbúðauppbyggingu efla samkeppnishæfni
Eftir Jóhönnu
Klöru
Stefánsdóttur
»Núverandi starfsum-
hverfi byggingar-
mála er óskilvirkt og
óhófleg reglubyrði eyk-
ur flækjustig.
Jóhanna Klara
Stefánsdóttir
Höfundur er sviðsstjóri mann-
virkjasviðs Samtaka iðnaðarins.
Áslaug Arna Sig-
urbjörnsdóttir dóms-
málaráðherra birti
eins konar varn-
argrein fyrir efna-
hagsviðbrögð rík-
isstjórnarinnar í
kórónufaraldrinum
hér í Morgunblaðinu
hinn 16. apríl síðast-
liðinn. Þar hafnar hún
því að viðbrögðin hafi
verið síðbúnari og
kraftminni en í samanburð-
arlöndum okkar og segir umfang
þeirra hafa verið um níu prósent
af vergri landsframleiðslu.
Prósentutalan er ekki lýsandi
fyrir umfang þeirra efnahags-
aðgerða sem ráðist hefur verið í.
Samkvæmt yfirliti yfir stærstu
efnahagsaðgerðirnar á vef stjórn-
arráðsins hafa um 70 milljarðar af
sértækum efnahagsúrræðum rík-
isstjórnarinnar gengið út, eða
2,4% af vergri landsframleiðslu
ársins 2020. Í greinargerð fjár-
málaáætlunar kemur fram að að-
gerðirnar muni samtals nema 6,3
prósentum af landsframleiðslu ár-
in 2020 og 2021. Níu prósenta tal-
an fæst þegar taldar eru með að-
gerðir sem hefur dregist úr hófi
fram að koma til framkvæmda eða
stendur til að ráðast í á næsta
kjörtímabili. Þá er að vísu litið
fram hjá þeim „afkomubætandi
ráðstöfunum“ sem boðaðar eru ár-
in 2023 til 2025 og verða 34 millj-
arðar árlega, samtals 102 millj-
arðar eða rúmlega þrjú prósent af
vergri landsframleiðslu. Umfang
þessara aðhaldsráðstafana, sem
munu „hægja á hagvexti“ sam-
kvæmt fjármálaáætlun, slagar
hátt í allt fjárfestingar- og upp-
byggingarátakið sem ríkisstjórnin
hefur boðað á tímabilinu 2020 til
2025 (119 milljarðar króna).
Ísland naut þess í upphafi far-
aldursins að Seðlabankinn hafði
verulegt svigrúm til vaxtalækk-
ana. Aðgerðir á peningamálahlið-
inni, auk skilvirkra sóttvarna á
landamærum og uppsafnaðs
sparnaðar þeirra sem héldu
vinnunni, hafa verið stærsti drif-
kraftur almennrar eftirspurnar
síðastliðið ár. Viðbrögð rík-
isstjórnarinnar voru hins vegar
síðbúnari og veikari en í flestum
Vestur-Evrópuríkjum. Opinber
fjárfesting dróst saman í fyrra og
fyrirtæki voru látin bíða í marga
mánuði eftir ríkisábyrgðarlánum
og rekstrarstyrkjum. Einn vitn-
isburðurinn um seinvirkar aðgerð-
ir og klaufalegt samspil þeirra er
að í fyrra lögðu þróuð ríki að jafn-
aði um tvöfalt meira fjármagn í
hlutabætur og sams konar aðgerð-
ir til að viðhalda
störfum og ráðning-
arsamböndum en til
almennra atvinnuleys-
isbóta á meðan þessu
var öfugt farið á Ís-
landi. Hluta-
starfaleiðin reyndist
vel fyrstu mánuðina
en var eyðilögð með
hertum skilyrðum síð-
asta sumar um leið og
eigendum fyrirtækja
voru greiddir rík-
isstyrkir til að segja
upp starfsfólki. Af-
leiðingin er sú að langtum lægra
hlutfall vinnuafls á Íslandi var á
hlutabótum en víðast hvar í ná-
grannalöndunum og atvinnuleysi
jókst meira á Íslandi en í nokkru
öðru OECD-ríki. Þetta gæti valdið
auknum kostnaði ríkissjóðs næstu
árin og er hvorki til marks um
góðan árangur né „skynsamlega
hagstjórn“.
Dómsmálaráðherra viðurkennir
að nú blasi við „drungalegri
mynd“ og segir að langtíma-
atvinnuleysi megi ekki festast í
sessi. Undir það má taka, og þess
vegna skýtur skökku við að rík-
isstjórnin skuli leggja fram fjár-
málaáætlun þar sem allt kapp er
lagt á að þjóðarbúið haldi sig inn-
an tiltekins skuldahlutfalls hins
opinbera á tilteknum tíma en vart
gerð tilraun til að svara því hvern-
ig tekist verði á við stærsta og
kostnaðarsamasta vandann sem
við okkur blasir: atvinnuleysið,
sem verður meira og langvinnara
næstu árin samkvæmt nýjustu
þjóðhagsspá Hagstofunnar en áð-
ur leit út fyrir. Full nýting fram-
leiðsluþátta er forsenda þess að
tekjur þjóðarbúsins vaxi á sjálf-
bæran hátt til að mæta óhjá-
kvæmilegri skuldasöfnun vegna
kórónuveirunnar. Fjármálaáætlun
ríkisstjórnarinnar er jafn illa til
þess fallin að verja og skapa störf
og hálfkákið í efnahagsmálum sem
við horfðum upp á síðasta vor þeg-
ar faraldurinn skall á. Vonandi
berum við gæfu til að kjósa nýja
ríkisstjórn í haust sem skilur að
ábyrg efnahagshagsstjórn snýst
um fulla atvinnu, jafnvægi í þjóð-
arbúskapnum, velferð og verð-
mætasköpun.
Hagsaga síðasta
árs endurskrifuð
Eftir Jóhann Pál
Jóhannsson
» Fjármálaáætlunin er
jafn illa til þess fallin
að verja og skapa störf
og hálfkákið í efnahags-
málum sem við horfðum
upp á síðasta vor
Jóhann Páll
Jóhannsson
Höfundur er þingframbjóðandi
Samfylkingarinnar.
Hinn 7. janúar sl.
birti Morgunblaðið
grein mína „Grimmur
óvinur“. Þar vakti ég at-
hygli á nokkrum grunn-
atriðum öryggismála
sem þurfa að vera í lagi
ef nauðsynlegar ráð-
stafanir eiga að skila
þeim árangri sem stefnt
er að. Ég benti líka á
hið svokallaða breska
afbrigði veirunnar sem
þá þegar lék lausum hala í Bretlandi
og vitað var að væri bæði bráðsmit-
andi og sýnu illvígara en hin upp-
haflega gerð hennar. Ljóst var því að
bærist hún til Íslands myndi smitum
fjölga enn hraðar og veikindi verða
mun alvarlegri. Ég leyfði mér að segja
að ef þetta afbrigði kæmist inn í landið
ættum við Íslendingar enga afsökun –
alls enga.
Hún kom nú samt. Ef ég man rétt
var það rakið til eins ferðamanns, sem
„einhvern veginn slapp í gegnum
landamærin“ – eins og það var orðað.
Þakkir Austfirðingar!
Nú nýlega birtist brasilískt afbrigði
veirunnar á þröskuldi okkar – landa-
mærunum. Það mun vera enn skæð-
ara en það breska og ekki einu sinni
fullvíst að þekkt bóluefni vinni á því.
Þetta nýja afbrigði mun hafa komið
með erlendu skipi til Reyðarfjarðar í
mars sl.
Skipverjar voru skimaðir og reynd-
ist um helmingur þeirra veikur með
Covid-19. Einn var það veikur að hon-
um var strax komið á sjúkrahús en öll-
um hinum gert að sæta sóttkví um
borð í skipinu.
Í tuttugu daga var skipið vaktað til
að koma í veg fyrir óviðkomandi um-
ferð að og frá borði. Öll þessi árvekni,
vinna og agi hefur skilað árangri og
því tímabært að segja: Þakkir Aust-
firðingar, þarna var vel að verki staðið.
Skyldusóttkví?
Athygli vakti þegar stjórnvöld tóku
nýlega stórt hótel í notkun sem sótt-
varnahús og skylduðu þá sem til lands-
ins komu til dvalar þar – á kostnað rík-
issjóðs – til að hefta útbreiðslu
Covid-19-veirunnar.
Ekki þekki ég til framkvæmda
varðandi flutning fólks
og annað sem til móttöku
þessara ferðamanna
heyrði. Hitt verð ég að
segja að miðað við að
biðja fólk að fara beint
heim eða á hótel sitt og
bíða þar niðurstöðu
skimunar á landamær-
unum eru þessir fólks-
flutningar og vistun und-
ir eftirliti framför – mikil
framför.
Ég hef sagt það áður
og segi það enn: Ef miklu
skiptir að allir fylgi sett-
um reglum eða fyrirmælum, þá þarf
einfaldlega að tryggja það með þeim
ráðum sem nauðsynleg eru – og það
þarf auðvitað að undirbúa vandlega.
En bíðum nú við!
Nú ber svo við að nokkrir komuf-
arþegar vilja ekki sitja í sóttkví yf-
irvalda heldur fara í sóttkví heima hjá
sér. Yfirvöld segja nei enda misjöfn
reynsla af slíku. Fólkið hefur hátt,
vitnar í mannréttindi sín og telur að
ekki sé stoð í lögum sem heimili þessa
skylduvistun. Stjórnvöld telja sig hafa
allt á hreinu enda sé nýbúið að ganga
frá reglugerð sérstaklega til þess.
Þrír lögmenn, f.h. ferðalanganna,
bera málið undir Héraðsdóm Reykja-
víkur sem kemst að þeirri niðurstöðu
að stjórnvöld hafi ekki rétt til að
skylduvista ferðamennina í marg-
nefndu sóttvarnahóteli.
Tveir ráðherrar koma í sjónvarpið
og segja úrskurð Héraðsdóms „valda
vonbrigðum“! Reglugerðin pottþétta
ekki nefnd framar!
Eftir að hafa barist við Covid-19 á
annað ár og deilt um lögmæti margs-
konar aðgerða – boð og bönn – í marg-
ar vikur gætu margir ætlað að nægur
tími hefði gefist til að „neyðarlög v/
farsótta“ með valdheimildum og öðru
nauðsynlegu væru tilbúin til notkunar.
En, nei!
Ég leyfi mér að segja að þjóðin á
ekki skilið það orðspor sem hún fær af
þessu máli. Þá eiga landlæknir, sótt-
varnalæknir og almannavarnir inni af-
sökunarbeiðni hjá stjórnvöldum fyrir
að hafa falið þeim verkefni sem ekki
stóðst lög.
Slíkt á þríeykið ekki skilið.
Hvað nú?
Fréttir herma að fjöldi erlendra
flugfélaga stefni til Íslands strax í
byrjun næsta mánaðar með ferða-
menn til lengri eða skemmri dvalar.
Þau sækja um flugleyfi hjá íslenskum
yfirvöldum og auglýsa Ísland sem
áfangastað. Íslenskt ferðaþjónustufólk
fagnar auðvitað og undirbýr komu við-
skiptavina eftir langt hlé. En hvað með
íslensk yfirvöld? Hvernig líst þeim á?
Er langt komið í undirbúningi verk-
lagsreglna, skipulagi móttöku á landa-
mærunum, mannahalds/mannafla,
húsnæðis og framkvæmd aðgangs-
stýringar? Hvað með kynningu á
reglum, viðbrögð við reglubrotum
o.s.frv. Textagerð, þýðingar, prentun/
netvinnu. Upplýsingaöflun, stað-
reynslu, dreifingu, afturköllun, breyt-
ingar, vistun.
Á að treysta erlendum heilsufars-
vottorðum – og hverjum? Hvernig er
það í framkvæmd? Ábyrgð flugfélaga
varðandi flutning farþega til Íslands
án fullnægjandi skilríkja, s.s. heil-
brigðisvottorðs, vegabréfs o.fl.
Þessi listi er hvergi tæmandi og
vonandi er sem mest á honum þegar
afgreitt og frágengið.
Ég er ekki að reyna að draga kjark
úr fólki, aðeins benda á að gott skipu-
lag tryggir fumlaus handtök sem aftur
eykur líkur á faglegri landamæra-
gæslu sem við getum öll verið stolt af.
Að lokum
Við gerum ráð fyrir að við verðum
laus við veiruna þegar bólusetningum
verður lokið. Vonandi gerist það. Í ljósi
margra stökkbreytinga sem hafa
reynst misillvígar mun hins vegar ekki
útilokað að við fáum hana aftur. Stönd-
um því saman og höldum vöku okkar
og vörnum.
Óvinurinn enn á kreiki
Eftir Baldur
Ágústsson
Baldur
Ágústsson
» Vöndum allan und-
irbúning vel og tök-
um á móti ferðamanna-
bylgju sumarsins af
íslenskri gestrisni og
faglegu öryggi – það
liggur mikið við.
Höfundur er fv. forstjóri, flugumferð-
arstjóri og forsetaframbjóðandi 2004.
www.landsmenn.is
baldur@landsmenn.is
Ég þekkti ekki númerið á símanum,
en eftir kynningu sagði glaðleg
rödd að nú væri komið að því. Ég
kipptist við. Átti ég, þrátt fyrir allt,
að komast í hóp útvaldra og fá
sprautu?
Já, sagði röddin, mæta eftir þrjá
daga klukkan 11.
Ég get það, svaraði ég, en mald-
aði þó í móinn og sagði að mér
hentaði síðdegið betur. Það klyfi
ekki eins daginn.
Röddin var enn þolinmóð þegar
hún lýsti því að hjá spraututeyminu
væri allt þrautskipulagt og áherslan
lögð á skilvirkni. Með því að ég
væri boðaður væri ég kominn inn í
ferli sem yrði að fylgja.
Ég áttaði mig og skammaðist
mín um leið og kom á réttum tíma.
Mjúkar hendur hjúkkunnar hefðu
mátt hvíla lengur á handleggnum á
mér. Þetta var búið nærri áður en
það byrjaði og 15 mínúturnar á eft-
ir í öryggisbiðinni liðu líka fljótt við
að skoða hausa jafnaldranna yfir
grímunum. Það voru hærukollar í
því liði og hrukkur á víð og dreif.
Það undraði mig stórlega.
Heim kominn fann ég að mér var
létt, að ég væri sloppinn. Mér er
nær að halda það.
Sunnlendingur
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Sloppinn?