Morgunblaðið - 23.04.2021, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. APRÍL 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Árla morgunsá þungbún-um fyrsta
degi sumars sam-
þykkti þingið ný
sóttvarnalög sem
heimila heilbrigðis-
ráðherra, „á tímabilinu 22. apríl
til og með 30. júní 2021, með
reglugerð, að fenginni tillögu
sóttvarnalæknis, að skylda
ferðamann sem kemur frá eða
hefur dvalið á hááhættusvæði,
eða svæði sem fullnægjandi upp-
lýsingar liggja ekki fyrir um, að
dvelja í sóttkví eða einangrun í
sóttvarnahúsi. Sóttvarnalækni
er heimilt að veita undanþágu
frá þessari skyldu sýni ferða-
maður með fullnægjandi hætti
fram á að hann muni uppfylla öll
skilyrði sóttkvíar eða einangr-
unar í húsnæði á eigin vegum.“
Enn fremur var samþykkt heim-
ild til ráðherra fyrir sama tíma-
bil að banna útlendingum frá
svæðum sem talin eru óviss eða
hættuleg að koma til landsins.
Frá þessu eru heimilar und-
anþágur, meðal annars vegna
„búsetu hér á landi og brýnna
erindagjörða“.
Með þessu eru heilbrigðis-
ráðherra, og í raun sóttvarna-
lækni, fengnar afar viðamiklar
valdheimildir. Lagasetningin nú
var talin nauðsynleg til að
tryggja fullnægjandi sóttvarnir
og kemur í framhaldi af því að
ráðherrann setti reglugerð sem
reyndist brot á lögum. Sú reglu-
gerðarsetning, sem fól í sér um-
talsverða frelsisskerðingu, var
illa undirbúin og fór fram þrátt
fyrir viðvaranir. Óhætt er að
segja að ráðherrann hefur kom-
ist furðu vel í gegnum þá um-
ræðu sem á eftir fylgdi. Er raun-
ar verulegt áhyggjuefni hve létt
ýmsir, þar með talið forysta rík-
isstjórnarinnar, hafa litið þau
mistök. Laga- og reglusetning af
þessum toga ætti aldrei að fara
fram án eðlilegs undirbúnings
og það ætti aldrei að þykja létt-
vægt að takmarka frelsi borg-
aranna.
Af þessum sökum getur vart
talist heppilegt að lagasetningin
nú sé afgreidd með hraði á næt-
urfundi og án mikillar samstöðu,
en einungis 28 þingmenn
greiddu lögunum atkvæði. Aðrir
voru andvígir, sátu hjá eða voru
fjarverandi, af ýmsum ástæðum.
Þetta er tæpast sú niðurstaða
sem heilbrigðisráðherra hefur
óskað sér eftir það sem á undan
er gengið. Ætla hefði mátt, ekki
síst í ljósi þess að lagaheimildin
er aðeins tímabundin, að hægt
hefði verið að ná meiri samstöðu
um hana eða aðra færa leið, en
því var ekki að heilsa. Við at-
kvæðagreiðslu um málið skýrði
heilbrigðisráðherra takmarkaða
samstöðu á þingi með því að
hluti þingmanna léti málið snú-
ast um annað en sóttvarnir. Ekki
var sérstök ánægja með þau orð,
þó að eflaust sé eitthvað til í
þeim, en ráðherra mætti einnig
horfa til forsögu málsins og
þeirra efasemda
sem fyrri fram-
ganga óneitanlega
vekur.
En þrátt fyrir
það pólitíska skak
sem nú er komið
upp í tengslum við sóttvarnamál,
þar sem togast er á um hvort of
langt eða of skammt er gengið,
er ýmislegt að þróast á jákvæð-
an hátt þó að vissulega gangi það
mun hægar en verið hefði ef við
hefðum til að mynda farið sömu
leiðir og Ísraelar, Bretar eða
Bandaríkjamenn í stað þess að
treysta í blindni á Evrópusam-
bandið í bólusetningarmálum.
Miklu skiptir að nú er búið að
bólusetja þann hluta þjóð-
arinnar sem var í mestri hættu
vegna kórónuveirunnar og að út-
lit er fyrir að á næstu vikum geti
bólusetningaráætlunin gengið
nokkuð hnökralaust og þar með
batni ástandið hratt með minnk-
andi hættu á alvarlegum veik-
indum eða dauðsföllum. Þetta
hlýtur vitaskuld að vega þungt
og sóttvarnaaðgerðir hljóta að
taka mið af þessu. Sumir tala
enn um að stefna beri að veiru-
lausu landi og í raun að allt ann-
að sé óásættanlegt. Þetta er að
vissu leyti skiljanlegt þar sem
skilaboð hafa ekki alltaf verið
skýr um að hverju sé stefnt, en
það getur tæpast talist raunsætt
að hér verði til frambúðar veiru-
laust samfélag. Til að ná því
markmiði þyrfti að fara út í mun
harkalegri lokanir en eðlilegt er
í ljósi stöðu bólusetninga. Að-
stæður hafa að þessu leyti
breyst frá því til að mynda í
fyrrasumar og ákvarðanir um
aðgerðir hljóta að taka mið af
þeim árangri sem þó hefur náðst
í bólusetningarmálum.
Í þessu efni skiptir til að
mynda máli að bóluefni hafa
reynst afar áhrifarík við að
draga úr alvarlegum afleið-
ingum smita, ekki síst dauðs-
föllum. Staða þeirra sem fengið
hafa bólusetningu er með öðrum
orðum gjörbreytt frá því sem áð-
ur var. Þá skiptir máli að hingað
til hefur enginn þeirra, sem á
landamærunum sýndi bólusetn-
ingarvottorð, vottorð um fyrra
smit eða vottorð sem staðfesti
mótefni, reynst hafa virkt smit.
Nú er búið að tímasetja aflétt-
ingu aðgerða og skiptir það
miklu fyrir atvinnulífið og þar
með landsmenn alla. Það skiptir
líka máli fyrir landsmenn að vita
að fram undan er eðlilegra líf
eftir rúmt ár af lokunum og öðr-
um hömlum. Íslendingar mega
ekki sofna á verðinum gagnvart
veirunni, en þeir mega ekki
heldur draga erfitt ástand á
langinn að óþörfu. Þrátt fyrir
dumbunginn og óvissuna er
bjartara fram undan og við eig-
um að nýta það til að gera sum-
arið að upphafi jákvæðra um-
skipta þar sem athyglin getur
beinst að uppbyggilegri og
ánægjulegri hlutum en hinni al-
ræmdu kórónuveiru.
Aðgerðir verða að
taka mið af þeim
árangri sem þrátt
fyrir allt hefur náðst}
Bjartara fram undan
Í
lok janúar voru samþykkt lög um að
ríkisstjórnin gæti vísað ferðamönnum
í sóttvarnahús ef ferðamaður gæti
ekki fylgt lögum og reglum um sóttkví
eða einangrun. Allir ættu að vita hvað
gerðist í kjölfarið, stjórnvöld reyndu að skikka
alla í sóttvarnahús en töpuðu því fyrir dóm-
stólum. Hér skiptir mjög miklu máli að allar
staðreyndir málsins séu á hreinu því nokkuð
hefur verið um misvísandi upplýsingar hvað
þetta varðar. Til að byrja með voru lögin sam-
þykkt með þeim heimildum sem stjórnvöld
báðu um. Stjórnvöld vildu geta sett fólk í sótt-
varnahús ef „í ljós kemur að hann hefur ekki
fylgt þeim [reglunum], getur sóttvarnalæknir
ákveðið að hann skuli settur í sóttkví eða ein-
angrun á sjúkrahúsi eða í sóttvarnahúsi eða
gripið til annarra viðeigandi aðgerða“. Það sjá
allir sem vilja að þetta var svo ekki það sem stjórnvöld
reyndu að gera þegar allt kom til alls og brutu þannig
þær heimildir laga sem ríkisstjórnin sjálf bað um.
Aðfaranótt sumardagsins fyrsta voru samþykktar nýj-
ar heimildir í lögum þar sem gefin var heimild til þess að
skipa fólki í sóttkví í sóttvarnahúsi ef það kæmi frá há-
áhættusvæðum. Það eru til málefnaleg rök fyrir hörðum
aðgerðum á landamærunum og Píratar eru sammála því
að það eigi að vera hægt að grípa til slíkra úrræða þegar
aðstæður leyfa. Valið snýst um frjálsar ferðir innanlands
á móti frjálsum ferðum milli landa. Þar vegur frelsi til
ferða innanlands meira og í því faraldursástandi sem nú
ríkir þá er það ekki ómálefnalegt að bæta sótt-
varnahúsi við ferðatíma á milli landa. Það ætti
meira að segja að vera jákvætt fyrir ferða-
menn, sem geta þá notið ferðafrelsis innan-
lands líka.
Vandinn sem við stöndum frammi fyrir er
að núverandi ríkisstjórn hefur ekki farið vel
með ótakmarkað vald og ítrekað farið fram úr
sér í hinum ýmsu málum. Nýlegasta dæmið er
augljóslega fyrri tilraun þeirra til þess að
senda alla í sóttvarnahús. Við viljum alls ekki
lenda í því aftur að dómstólar hafni tilraunum
ríkisstjórnarinnar til þess að fara að lögum og
virða mannréttindi. Við viljum ná árangri. Það
gerist ekki ef ríkisstjórnin klúðrar málum aft-
ur og aftur.
Ég skil vel, miðað við ástandið, að fólki finn-
ist það ekki merkileg mannréttindi að geta
ferðast á milli landa og þurft að þola nokkra daga á sótt-
varnahóteli. Ekki miðað við fórnarkostnaðinn. Þess vegna
segjum við, það er hægt að takmarka þessi réttindi en það
þarf að gera það á réttan hátt, vinsamlegast ekki klúðra
því. Ég sé hins vegar hvernig stjórnvöld geta klúðrað
þessu á marga vegu. Það verður hægt að klúðra þessu
máli á undanþágunum sem eru í lögunum eða vegna þess
að barnasáttmálinn er ekki virtur. Ég vona að stjórnvöld
hlusti á varúðarorðin þó að ég sé ekki bjartsýnn, af gef-
inni reynslu. bjornlevi@althingi.is
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Hertar aðgerðir á landamærunum
Höfundur er þingmaður Pírata
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
B
orgarráð samþykkti á
fundi nýlega að synja
umsókn DíaMats – félags
um díalektíska efnis-
hyggju um að fá úthlutað lóð í
Reykjavík án endurgjalds, þ.e. með
niðurfellingu gatnagerðargjalds.
Þar með lýkur fjögurra ára baráttu
félagsins, án árangurs. Málið hefur
komið til umfjöllunar hjá Reykja-
víkurborg, sveitarstjórnarráðu-
neytinu og umboðsmanni Alþingis.
Mál þetta nær allt aftur til árs-
ins 2017 þegar lífsskoðunarfélagið
DíaMat fór þess á leit við Reykja-
víkurborg að fá úthlutað lóð án
endurgjalds á grundvelli 5. gr. laga
um kristnisjóð nr. 35/1970. Erindi
DíaMats, undirritað af Vésteini
Valgarðssyni, var fyrst lagt fram á
fundi borgarráðs þann 31. maí 2017
sem hluti af embættisafgreiðslum
skrifstofu borgarstjórnar. Sam-
þykkt var á fundinum að senda
málið skrifstofu eigna og at-
vinnuþróunar til meðferðar. Svar
skrifstofunnar til DíaMats, dags.
31. ágúst 2017, þar sem umsókninni
var hafnað, var sent öllum borgar-
fulltrúum. DíaMat mótmælti synj-
uninni og benti á að öðrum skráð-
um trúfélögum hefði verið úthlutað
ókeypis lóðum, þ.e. Rússnesku rétt-
trúnaðarkirkjunni, við Mýrargötu,
Ásatrúarfélaginu, í Öskjuhlíð, og
Félagi múslima, við Suðurlands-
braut. Umsókn DíaMats byggðist á
jafnræðisreglunni og banni við mis-
munun á grundvelli trúarskoðana.
Ákvörðun var talin ólögmæt
Jafnframt kærði DíaMat
ákvörðunina til samgöngu- og
sveitarstjórnarráðuneytisins sem
kvað upp lokaúrskurð sinn þann 24.
mars sl. Með úrskurðinum var hin
kærða ákvörðun talin ólögmæt þar
sem ekki var talið að skrifstofa
eigna og atvinnuþróunar hafi haft
umboð til þess að taka slíka fulln-
aðarafgreiðslu máls. Með vísan til
þeirrar niðurstöðu var óskað eftir
því að borgarráð synji umsókninni,
svo tryggt yrði að settum reglum
yrði framfylgt.
DíaMat-félagið kærði upphaf-
lega synjun Reykjavíkurborgar til
ráðuneytisins í júlí 2018. Í apríl
2019 kvað ráðuneytið upp úrskurð í
málinu þar sem kröfu kæranda var
synjað og ákvörðun Reykjavíkur-
borgar staðfest. Í kjölfarið leitaði
DíaMat til umboðsmanns Alþingis
sem sendi frá sér álit í apríl 2020.
Var það niðurstaða umboðsmanns-
ins að úrskurður ráðuneytisins hafi
ekki verið í samræmi við lög og
beindi því til ráðuneytisins að taka
málið til meðferðar á ný. Það var
gert og niðurstaða ráðuneytisins
tilkynnt 24. mars sl.
Í greinargerð skrifstofu borg-
arstjóra og borgarritara, sem lögð
var fyrir borgarráð í síðustu viku,
kemur fram að umfangsmikil
breyting var gerð á lögum um
skráð lífsskoðunar- og trúfélög í
ársbyrjun 2013 þar sem gildissvið
laganna var útvíkkað þannig að
mun fleiri félög gætu í kjölfarið
fengið skráningu. Reykjavíkurborg
hafi ekki úthlutað lóð til skráðra
lífsskoðunar- og trúfélaga án end-
urgjalds frá lagabreytingunni.
Ekki sé óeðlilegt að slík laga-
breyting hafi áhrif á stjórn-
sýsluframkvæmd og það sjón-
armið sé staðfest í úrskurði
ráðuneytisins frá 24. mars
sl. Fram kemur í grein-
argerð skrifstofu borg-
arstjóra og borg-
arritara að borgin
eigi hvort eð er
ekki lóð á lausu
til úthlutunar.
Lífsskoðunarfélag
fékk ekki ókeypis lóð
DíaMat var stofnað 2015 og
fékk viðurkenningu innanríkis-
ráðuneytisins sem skráð lífs-
skoðunarfélag 2016. Félagar eru
rúmlega 150 talsins.
Í erindi sem félagið sendi Al-
þingi árið 2019 sagði m.a.:
„Trúarbrögð ættu ekki að hafa
áhrif á hvernig landinu er
stjórnað, og alls ekki á hvernig
mannréttindum er háttað [...]
DíaMat skorar því á þingmenn
að láta ekki umsagnir sér-
trúarsafnaða, hvorki stórra né
lítilla, hafa áhrif á störf sín.“
Forstöðumaður félagsins
frá upphafi er Vésteinn
Valgarðsson. Félagið
hugðist reisa 600-750
fermetra skála og ósk-
aði eftir „lóð á að-
gengilegum stað,
ekki afskekktum
og sæmilega
áberandi“ hjá
borginni.
Söfnuðir hafi
ekki áhrif
BOÐSKAPUR DÍAMATS
Vésteinn
Valgarðsson
Tölvumynd/Arkiteo
Rétttrúnaðarkirkjan Svona mun kirkjan líta út samkvæmt hugmyndum
arkitekts. Söfnuður Moskvu-Patríarkatsins fékk lóðina endurgjaldslaust.