Morgunblaðið - 23.04.2021, Qupperneq 17

en meira en helmingur þeirra sem
orðnir eru 84 ára búa ekki með maka.
Fjármagnstekjur skipta mestu
máli meðal þeirra aldurshópa sem
eru nýkomnir á eftirlaunaaldur og
fara heldur minnkandi eftir aldri eftir
það. Mikilvægt er að fjármagnstekjur
skiptast ójafnar milli einstaklinga en
aðrar tekjur og því gefa meðaltöl
verri vísbendingu um hópana í heild
en gildir um aðrar tekjur.
Á mynd 3 má sjá þróun á fjölda elli-
lífeyrisþega og hvaðan þeir fá tekjur
sínar. Frá 2009 til 2019 fjölgaði þeim
um 44% og voru samkvæmt þessum
tölum rétt tæplega 50.000 árið 2019.
Myndin sýnir að þeim fjölgar mest
sem einungis fá lífeyristekjur úr líf-
eyrissjóðum. Þar er fjölgunin frá
2009 um 70% meðan þeim sem ein-
ungis fá lífeyri frá Tryggingastofnun
hefur fækkað um 34%. Fjölmennasti
hópurinn eru þeir sem fá lífeyri bæði
frá lífeyrissjóði og Tryggingastofnun
en hlutfall þeirra af öllum lífeyr-
isþegum hefur farið lækkandi á und-
anförnum árum.
Að mati Landssamtaka lífeyr-
issjóða uxu lífeyrisgreiðslur á hvern
lífeyrisþega (ellilífeyrir og makalíf-
eyrir) að raungildi um 38% frá 2009
til 2019, meðan vísitala kaupmáttar
launa hækkaði um 41%. Við slíka þró-
un er viðbúið að sífellt meira sé um að
lífeyrisgreiðslur (og aðrar tekjur)
skerði greiðslur almannatrygginga.
Það hefur lengi verið ásteytingar-
steinn en fjallað verður nánar um það
í seinni hluta greinarinnar.
1 Rétt er að halda því til haga að ég er einn af
þeim.
2 Þjóðmál, tímarit um stjórnmál og menn-
ingu, 15. árg, 3. hefti, haust 2019.
3 Eurostat. Atvinnuþátttaka 65 ára og eldri á
Íslandi taldist 35,1% á síðasta ársfjórðungi
2019. Hún var næstmest í Eistlandi, 14,7%.
» Það er ekki hægt að
setja alla eldri borg-
ara undir einn hatt því
tekjur eru misjafnar og
þær breytast eftir því
sem fólk er eldra.
Höfundur er skipulagsfræðingur.
Heimild: Landssamtök lífeyrissjóða, tölur fyrir 2018 og 2019 eru áætlaðar.
Vetrarsól er umboðsaðili Sláttuvélar& sláttuorf
Snjóblásarar
Askalind 4 | Kópavogi | Sími 564 1864 | vetrarsol.is
Gulltryggð gæði
Sláttutraktorar
40 ár
á Íslandi
UMRÆÐAN
17
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. APRÍL 2021
Við búum í sam-
félagi þar sem það er
orðið jafngilt að
segjast vera góður
og vera góður. Þar
sem orð og athafnir
þurfa ekki lengur að
fara saman. Ef til vill
er það ekki furða
þegar landinu er
stjórnað af stjórn-
málamönnum sem
lofa og svíkja á víxl
og komast upp með það því land-
inn er of meðvirkur til að breyta
um og setja x-ið á annan stað.
Sömu flokkar og hafa nú kross-
brotið nánast hvert einasta kosn-
ingaloforð eru líklegastir til að
halda áfram í ríkisstjórn að kosn-
ingum loknum og það er enginn
sem blikkar auga yfir þessari vit-
leysu enda erum við vön henni.
Það er svo notalegt að vera í um-
hverfi sem maður þekkir … eða
hvað?
Eins og stjórnmálamennirnir
þá segjumst við öll vera góð og
vera með þá persónumiðuðu
stefnu að hugsa um aðra. Við
myndum ekki vilja að um okkur
spyrðist að við hefðum á nokkurn
hátt stutt við þrældóm eða verið
samþykk þrældómi en þó fyr-
irfinnst vart sá Íslendingur sem
ekki gerir það og það reglulega.
Málið er að við erum búin að
setja þann þrældóm í box, hann
passar nefnilega svo einstaklega
vel í svo-langt-í-burtu-að-ég-þarf-
ekki-að-hugsa-um-það-boxið að
þar höfum við ákveðið að geyma
hann um ókomna tíð.
Staðreyndin er sú,
og þetta vitum við
velflest, að draslið
sem við kaupum okk-
ur, allur óþarfinn
sem flæðir upp úr
innkaupapokunum og
inn á heimilið okkar
er ekki bara að gera
okkur sjálf að þræl-
um eigin neyslufíkn-
ar heldur jafnframt
halda kyndli að þeim
ljóta og mannrétt-
indalausa þrældómi
sem viðgengst í fá-
tækari löndum. Þrældómi sem við
styðjum með því að kaupa okkur
ódýr föt, raftæki og ýmsan varn-
ing.
Þegar starfsmaðurinn í raf-
tækjabúðinni réttir okkur papp-
írspokann með nýja farsímanum
okkar þá fer um okkur sæluvíma
því samfélagið okkar er svo um-
hverfisvænt að það bannaði plast-
poka. Við gleymum alveg að leiða
að því hugann að innihaldið í
pokanum er stútfullt af plasti og
tækið sem við ætlum að fara að
veifa um bæinn var búið til af
fólki sem var á svo lágum launum
að við getum ekki einu sinni gisk-
að á upphæðina. Ef okkur yrði
bent á það myndum við sjálfsagt
réttlæta það með einhverju eins
og „þau völdu að vinna“ þótt við
vitum innst inni að þetta fólk á í
raun engra kosta völ. Það er ekk-
ert annað í boði fyrir það.
Með því að kaupa draslið við-
höldum við þessu ástandi. Við
sköpum markaðinn fyrir þrælana
og eignumst smám saman okkar
eigin þræl með því að greiða fyr-
ir vinnustundirnar hans. Þetta
gerum við á meðan við tölum um
hversu miklir stuðningsmenn
Black Lives Matter í Bandaríkj-
unum við erum og bönnum bækur
sem innihalda orð eða boðskap
sem búið er að stimpla sem ljót-
an. Ef til vill eru öll þessi læti
viðleitni okkar til að friðþægja
fyrir skömmina innra með okkur,
því sama hvað við reynum að
horfast ekki í augu við það þá
vitum við að við höfum rangt við.
Lausnin er einföld: Hættum að
kaupa drasl sem við þurfum ekki.
Gerum við fötin okkar. Kaupum
bara frá framleiðendum sem er
staðfest að borgi mannsæmandi
laun fyrir vinnuna sem fólkið
vinnur. Hættum að eyða tíma í að
rífast á netinu um ekki neitt og
notum hann frekar í að rannsaka
hvaðan vörurnar koma sem okkur
vantar. Við gerum svo miklu
meira gagn með því en að agnú-
ast út í einhvern „fávita“ á netinu
sem er ekki sammála okkur.
Leggjum okkar af mörkum til að
orð og athafnir samræmist og
eyðileggjum þannig markaðinn
þar sem þrældómur viðgengst.
Þetta er í okkar höndum. Með
sameiginlegu átaki frelsum við
þrælinn.
Eftir Hildi Sif
Thorarensen »Er nóg að segjast
vera góður eða þarf
maður að gera eitthvað
til að verða það?
Hildur Sif
Thorarensen
Höfundur er verkfræðingur.
hildursifgreinar@gmail.com
Við eigum öll þræl