Morgunblaðið - 29.04.2021, Side 57

MENNING 57
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. APRÍL 2021
M
ikið hefur verið rætt og
ritað um fyrstu kvik-
mynd ensku leikkon-
unnar, handritshöfund-
arins og nú leikstjórans Emereld
Fennell sem hlaut Óskarsverðlaun
á sunnudaginn var fyrir handrit
myndarinnar. Bæði er það vegna
eftirminnilegrar frammistöðu aðal-
leikkonunnar, Carey Mulligan og
umhugsunarverðs umfjöllunarefnis
sem vonandi vekur karlmenn til vit-
undar um hvað má og hvað ekki
þegar kemur að nánum sam-
skiptum við konur.
Því miður hefur bæði stikla fyrir
myndina og umfjallanir um hana,
þar á meðal gagnrýni, gert að verk-
um að byrjunin er fyrirsjáanleg.
Þeir sem ekkert vita um hana ættu
að fara strax í næstu málsgrein en
konan sem vísað er til í titlinum,
þessi unga og efnilega, er Cass-
andra nokkur, leikin af Mulligan. Í
byrjun myndar virðist hún dauða-
drukkin á næturklúbbi og ungur
maður sér sér þar leik á borði, býð-
ur henni heim og hyggst nýta sér
varnarleysi hennar og hafa mök við
hana. Þegar Cassandra liggur uppi
í rúmi og virðist nærri því að missa
rænu klæðir maðurinn hana úr
nærbuxunum og gerir sig líklegan
til að nauðga henni. Þá bráir
skyndilega af henni og í ljós kemur
að hún er allsgáð. „Hvað ertu að
gera?“ spyr hún manninn sem miss-
ir málið af undrun og ótta.
Í næsta atriði gengur Cassandra
heim á leið og ekki ljóst hvernig
þetta endaði allt saman. Rauðar
slettur á sokkabuxunum hennar
gætu verið blóð eða tómatsósa, ekki
víst hvort er þar sem hún er að
troða í sig skyndibita.
Þegar á líður kemur í ljós að
Cassandra hefur stundað þessa iðju
lengi og heldur bókhald yfir fórn-
arlömb sín, ef fórnarlömb skyldi
kalla. Strikin sem hún dregur fyrir
hvert fórnarlamb eru ýmist svört
eða rauð og þau skipta tugum. Á
daginn starfar hún áhugalaus við
afgreiðslu á kaffihúsi. Dag einn
kemur ungur maður þar inn. Hann
er læknir og kannast við Cas-
söndru. Í ljós kemur að hún var
með honum í læknanámi fyrir ein-
hverjum árum og að hún var einn
allra besti nemandinn. Efnileg, ung
kona, sumsé. Hvernig stóð á því að
hún hætti? spyr læknirinn. Áhuga-
leysi, svarar Cassandra en seinna
kemur í ljós að ástæðan er allt önn-
ur. Ákveðið atvik varð til þess að
hún þurfti að hætta námi og varð
heltekin af hefndarþorsta. Líf Cass-
öndru virðist nú fyrst og fremst
snúast um að refsa körlum sem
misnota dauðadrukknar konur.
Cassandra og læknirinn fella
hugi saman og allt virðist í lukk-
unnar velstandi þar til Cassandra
fréttir af væntanlegu brúðkaupi
annars læknis sem var með þeim í
námi. Skiptir kvikmyndin þá um gír
eftir að hafa verið um stund í þeim
rómantíska og tekur bæði fyr-
irsjáanlega og óvænta stefnu.
Fortíðin tekur á sig mynd
Grunnhugmyndin að þessari sögu
Fennell er áhugaverð og út frá
henni hefði verið hægt að fara í
ólíkar áttir, til dæmis að gera of-
beldisfullan hefndartrylli þar sem
vondir menn fá það óþvegið. Nóg er
nú til af slíkum en Efnileg, ung
kona er engan veginn dæmigerður
hefndartryllir, sem betur fer, þótt
hefnd og reiði séu vissulega drif-
kraftar sögunnar.
Fennell velur þá leið að segja
ekki of mikið til að byrja með þann-
ig að fortíðin tekur smám saman á
sig mynd eins og púsluspil. Fram
að því lætur hún áhorfendur geta í
eyðurnar og velta vöngum yfir því
hvers vegna Cassandra vilji refsa
óþverrakörlum og ofbeldismönnum
og um leið velta fyrir sér því hlut-
skipti kvenna að þurfa að óttast um
öryggi sitt, geri þær þau mistök að
verða ofurölvi á krá eða skemmti-
stað. Karlmaðurinn er jú hættuleg-
asta dýr jarðar og hverjum karli
nauðsynlegt að setja sig í spor
kvenna og um leið átta sig á því
hvar sökin liggur. Hún liggur aldrei
hjá fórnarlambinu, eins og aldrei er
nógu oft bent á, t.d. með Druslu-
göngunni.
Kostir myndarinnar eru margir.
Leikur Mulligan og frásögnin halda
manni föngnum og sum atriðanna
eru rafmögnuð. Má sem dæmi
nefna eitt á veitingastað þar sem
Cassandra gerir upp sakir við
gamla skólasystur og annað þar
sem hún krefur skólastjóra svara
við erfiðum siðferðislegum spurn-
ingum.
Stundum er Efnileg, ung kona
spennandi, stundum spaugileg og
stundum svo óþægileg að manni líð-
ur nánast illa. En umfram allt er
hún alltaf áhuga- og umhugsunar-
verð, litrík á köflum (pastel-litir og
tyggjókúlur gæti pallettan heitið)
og sjónarhorn myndavélarinnar og
innrömmunin stundum óvenjuleg.
Leikstjórnin er vönduð og sannar-
lega frábær byrjun hjá hinni ungu
og hæfileikaríku Fennell. Þá er val-
ið á leikurum líka áhugavert því
þeir sem leika mennina sem ætla að
nýta sér ástand Cassöndru eru
þekktir að því að leika góða gaura.
Og í tengslum við það er spurt hve-
nær menn séu góðir gaurar og hve-
nær ekki. Hversu fín lína er á milli
þess að vera góður gaur og vondur?
Gallinn við myndina er hins veg-
ar sá að hegðun Cassöndru er ekki
beinlínis rökrétt miðað við ástæð-
urnar fyrir henni og reiðin virðist
fyrst beinast í rétta átt í lokakafl-
anum. Hvers vegna fyrst þá? spyr
maður sig því þá stefnir í loksins í
að réttlætinu verði raunverulega
fullnægt, ef hægt er að fullnægja
því á annað borð. Verður hefndar-
þorsta Cassöndru nokkurn tíma
svalað og er hægt að svala honum
yfirleitt?
Spennan stigmagnast í seinasta
hlutanum og þar sem svo margt
óvænt hefur gerst fram að því á
maður í raun von á hverju sem er,
einhverju svakalegu jafnvel. Segi
ekki meir.
Það verður seint sagt að falleg
mynd sé dregin upp af karlmönnum
í þessari frumraun Fennell. Hvar
eru góðu gaurarnir? kann einhver
að spyrja en það væri allt önnur
kvikmynd. Karlar og konur munu
eflaust upplifa þessa kvikmynd með
ólíkum hætti og hún hlýtur að vekja
áhorfendur til umhugsunar.
Hefndarþorstanum svalað?
Amazon Prime
Efnileg, ung kona/ Promising
Young Woman bbbbn
Leikstjórn og handrit: Emerald Fennell.
Aðalleikarar: Carey Mulligan, Alison
Brie og Bo Burnham. Bandaríkin og
Bretland, 2020. 113 mín.
HELGI SNÆR
SIGURÐSSON
KVIKMYNDIR
Allsgáð Carey Mulligan í
Promising Young Woman.