Fréttablaðið - 16.10.2021, Síða 16

ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is,
FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
n Gunnar
Stóra
spurningin
er hvort
þessir
flokkar
muni
hjakka í
sama far-
inu í fjögur
ár enn.
Senn gætu
stór svæði
jarðar
orðið
óbyggileg.
Aðeins
eitt getur
dregið úr
skaðanum.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
Leikarinn William Shatner varð í vikunni
elstur manna til að fljúga út í geim, níræður
að aldri. Shatner, sem þekktastur er fyrir
hlutverk sitt sem geimkönnuðurinn kafteinn
Kirk í sjónvarpsþáttunum Star Trek, táraðist
við heimkomuna. Hann sagðist sleginn yfir
því hversu „viðkvæmt allt virtist“ þar sem
hann horfði til jarðar úr geimnum.
Tilfinningin sem Shatner lýsir er ekki eins-
dæmi. Fjöldi geimfara hefur upplifað mikið
tilfinningarót við það að yfirgefa gufuhvolfið.
Um er að ræða svo kölluð „yfirlitsáhrif“ (e.
overview effect) sem birtast sem óttablandin
lotning og yfirþyrmandi samkennd þegar
horft er til jarðar úr fjarlægð.
Hér á jörðu niðri voru hlutirnir samir við
sig. Stuðningsmenn breska úrvalsdeildarliðs-
ins Newcastle fögnuðu á götum úti daginn
sem fjárfestingafélag undir stjórn krón-
prins Sádí-Arabíu tók liðið yfir. Ekki dró úr
gleðinni þótt mannréttindasamtök bentu á
að prinsinn er sakaður um að vera harðstjóri
sem virðir ekki mannréttindi, kúgar konur og
lætur myrða blaðamenn.
Sama dag komst lögmaðurinn og mann-
réttindafrömuðurinn Cherie Blair, eigin-
kona Tony Blair, í fréttirnar. Það spurðist út
að Cherie starfar sem ráðgjafi framleiðanda
njósnaforrits sem komið hefur verið fyrir
í símum blaðamanna, stjórnmálafólks og
fulltrúa mannréttindasamtaka og verið
notað af ríkisstjórnum um heim allan til þess
að fremja mannréttindabrot. Kom forritið
meðal annars við sögu á morðinu á sádí-arab-
íska blaðamanninum Jamal Khashoggi sem
fyrrnefndur krónprins hefur verið sakaður
um að fyrirskipa.
Enn sama dag bárust fréttir af síaukinni
umferð erlendra ferðamanna um Keflavíkur-
flugvöll. Fleiri farþegar gætu farið um Kefla-
víkurflugvöll árið 2024 en 2019 þrátt fyrir
heimsfaraldurinn, samkvæmt samantekt
Isavia. Var aukningin kennd við bjartsýni
þótt þá um morguninn hefði einnig mátt lesa
frétt um nýja rannsókn Bandarísku hjarta-
samtakanna um að loftmengun geti valdið
hjartabilun.
Heimsmyndin og sjálfsmyndin
Einn þeirra fyrstu til að kynnast „yfir-
litsáhrifunum“ var Michael Collins, sem
flaug Apollo 11 til tunglsins árið 1969. „Það
sem kom mér á óvart var hvað jörðin lítur út
fyrir að vera brothætt,“ sagði Collins í viðtali
stuttu fyrir andlát sitt fyrr á þessu ári. Algengt
er að við geimförum blasi hversu viðkvæmur
fölblái depillinn er sem við búum á. Það er þó
ekki eina opinberunin sem fjarlægðin veldur.
Frank White er geimheimspekingur sem
bjó til hugtakið „yfirlitsáhrif“. Hann segir
sjónarhornið sem geimferðir veita breyti
því hvernig einstaklingurinn sér sjálfan sig,
jörðina og framtíðina. „Það eru engin landa-
mæri eða skil á jörðinni önnur en þau sem við
búum til í huganum og með hegðun okkar.
Allt það sem skilur okkur að niðri á jörðinni
byrjar að hverfa þegar sjónarhornið er spor-
baugur jarðar eða tunglið. Heimsmyndin og
sjálfsmyndin umturnast á augnabliki.“
Mannkynið stendur frammi fyrir for-
dæmalausri hættu. Loftslagshörmungar
dynja yfir heimsbyggðina. Senn gætu stór
svæði jarðar orðið óbyggileg. Aðeins eitt
getur dregið úr skaðanum.
Ekki þarf annað en að fylgjast með fréttum
í einn dag til að átta sig á að það er krónískur
skortur mannkynsins á „yfirlitsáhrifum“
sem er okkur helst fjötur um fót. Daglega er
meiri hagsmunum fórnað fyrir minni; mann-
réttindum fyrir fótbolta, prinsippum fyrir
launaseðil, loftgæðum fyrir rekstrarhagnað
Keflavíkurflugvallar.
Þegar William Shatner lenti aftur á jörðinni
eftir geimförina fullyrti hann að „allir í veröld-
inni þyrftu að prófa þetta.“ Það verður ekki
fyrr en við þróum öll með okkur yfirsýn geim-
farans, hæfileikann til að sjá að jörðin er ein
brothætt heild, að mannkyninu er borgið. n
Ein brothætt heild
Sú pólitíska spurning sem nú vegur hvað þyngst er hvort endurnýjað umboð núverandi stjórnarflokka verði til þess að síðasta kjörtímabil verði endurtekið.Stjórnarflokkarnir eru hver öðrum
ólíkari nema að tvennu leyti; þeim stendur
beygur af frekari samvinnu við þjóðir Evrópu og
óttast lagabætur sem þaðan koma, svo og alþjóð-
lega samninga sem eru neytendum til góða á
kostnað framleiðslugreinanna hér á landi.
Svo vilja þeir, að því er virðist, lækka skatta
á stórútgerðina fremur en almenning og lítil
og meðalstór fyrirtæki, sjálft hryggjarstykkið í
íslensku atvinnulífi sem skapar störf og helstu
afleiðu þeirra, velferð.
Stóra spurningin er hvort þessir flokkar muni
hjakka í sama farinu í fjögur ár enn. Og svarið
við henni – byggt á fjögurra ára reynslu – er að á
því eru meiri líkur en minni, þótt ekki sé miðað
við annað en yfirlýsingar flokkanna þriggja í
aðdraganda nýafstaðinna alþingiskosninga.
Ríkisstjórn Framsóknarflokks, Sjálfstæðis-
flokks og Vinstri grænna var mynduð á sínum
tíma vegna pólitísks óstöðugleika áranna á
undan þegar hver stjórnin af annarri féll vegna
misjafnlega málefnalegra ástæðna, allt frá
alþjóðlegu hneyksli til innanlandsklúðurs.
Og stjórnin fékk frið fyrir þær sakir, enda
landsmenn orðnir þreyttir á síendurteknum
uppákomum í íslenskri pólitík sem hafði ekki
fyrr rétt úr kútnum eftir efnahagshrunið en að
hún byrjaði að molna innan frá í allra handa
skandal.
Svo kom farsóttin og vísindin áttu sviðið,
pólitíkin setti sjálfa sig í aftursætið, blessunar-
lega – og var rekin af þeim bekk alla helftina af
síðasta kjörtímabili.
Annað blasir nú við, svo sem stærsta áskorun
í ríkisfjármálum frá því í hruninu – og raunar
telja stöku fræðimenn að viðfangsefnið núna
sé snúnara en fyrir rífum áratug. Og til þess að
takast á við þennan vanda þarf að taka skjótar
og erfiðar ákvarðanir í efnahagsmálum og
atvinnumálum, svo og umhverfismálum – og
raunar líka heilbrigðismálum.
Og það er einmitt í þessum fjórum málaflokk-
um sem téðir flokkar eru á tvist og bast í stefnu-
verki sínu. Það er ekki einu sinni hægt að hugsa
sér þokkalega málamiðlun hvað þá varðar.
Gefur VG hálendisþjóðgarðinn eftir? Nei.
Gefur Sjálfstæðisflokkurinn orkuuppbygging-
una eftir? Nei. Ætla vinstrimenn að skera niður
í opinberri þjónustu svo um munar? Nei. Munu
Sjálfstæðismenn hækka skatta svo um munar.
Nei.
Og munu Framsóknarmenn sitja þegjandi
þarna á milli? Það er líka stóra spurningin. n
Endurtekning
Styrkirnir eru veittir til að
þýða á íslensku mikilvæg verk
úr samtímanum, erlendar
fagurbókmenntir og fræðirit.
Jafnframt eru veittir styrkir til
þýðinga vandaðra, myndríkra
bóka fyrir börn og ungmenni.
Umsóknarfrestur er til
15. nóvember 2021
Umsóknareyðublöð
og nánari upplýsingar
á islit.is
Miðstöð íslenskra
bókmennta
auglýsir eftir
umsóknum um
þýðingastyrki
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 16. október 2021 LAUGARDAGUR