Skólablaðið - 01.04.1979, Síða 4

«SIVE FEOWERS
FOR THE REBELS - WHO FAILEO
parísarkommOnan.
A stjómarárum Loðvíks Napóleons óx upp iðnaóur og versl-
un einnig var gróskumikið fjámálalíf. Barikamir dældu fé
í iðnaðinn og með blómgun hans fjölgaði verkamönnum.
En ekki gat Napóleon III setið á friðarstóli fremur en
framdi hans, Napóleon I. Sumarið 1870 lentu Prakkar í
stj'rjöld við hinn þrautsk:pulagða, prússriecka her. Frakkar
höfðu ekki árangur sem erfiði. Napóleon III gafst upp með
meginher sinn aðeins sex vikum eftir upphaf stríðsins. Var
styrjöldin þá í raun til lykta leidd. Afleiðingar stríðsins)
urðu mikilvægar: 2.keisaradænið hrundi og svonefnd Parísar-
kommúna var stofnuð.
Tveim dögum eftir ósigur Napóleons III við Sedan, reis
Parísarmúgurinn enn einu sinni upp. Ráðist var inn í þing-
húsið þar sem löggjafarsamkoman var á fundi. Kröfðust
verkamenn, sem fylltu þingpallana, þess að lýst væri yfir
lýðveldi. Fyrst ákvað þingjheimur að Loðvík Napóleon og hans
„slekt" væri sett frá völdum í Frakklandi um aldur og ævi.
Nokkru síðar héldu menn til ráðhússins og þar lögðu þing-
fulltrúar Parísar fram útrunnin kjörbréf sín og lýstu sig
stjómendur Frakklands. Líiuk þannig þessari „byltingu" með
lýðveldisstofnun, án þessað einu mannslífi væri fómað.
Þessi bráðabirgðastjóm sananstóð af meira en einum svörtunt
sauð, svo vægt sé í árina tekið. Ahrifamestu enibættin fengu
þeir konungssinnar er studdu Orlean-ættina en konungar af
þeirri ætt ríktu í Frakklandi 1830-1848. Þeir voru taldir
fulltrúar fésýslumanna og stóriðjtihölda. Lýðveldissinnar
fengu kjaftastólana. Þessir menn lýstu sjálfum sér sem
landvamarst jóm en af þeim bréfum sem kommúnan birti verð-
ur ekki annað séð en þeir hafi aldrei ætlað sér að verjast
Prússum heldur töldu þeir aðalhlutverk sitt að verjast ör-
eigum Parísar.
Parísarbúar urðu æ tortryggnari er leið á veturinn í garð
bráðabirgðastjómarinnar. Þeir konu því til leiðar að fjölg
að var um 200.000 manns í Þjóðvarðliðinu. Með þeirri
fjölgun varð Þjóðvarðliðið að meirihluta skipað verkamönnum
Prússar sátu stöðugt um París og hungur og atvinnuleysi
gerði vart við sig. ölgan jókt stig af stigi, Blanquistar
gprðu uppreisnartilraunir og verkamenn hófu að skipuleggja
sig í eftirlitsnefndum hinna 20 umdana Parísar. Ekki síður
mikilvæg var stofriun miðnefndar þjóðvarðliðsins.
Gefum nú dr. Alfred Cobban orðið: „Hinar efnuðu stéttir,
sem höfðu nestu að tapa ef stríðið héldi áfam, höfðu lengi
beðið eftir átyllu til að stöðva stríðið. Thiers hers)\öfð-
ingi hafði hafði lengi ætlað sér að gefast upp fyrir óvin-
inum, undir því yfirskini að friðurinn yrði ódýrari því
fyrr sem um hann yrði samið."
Eftir ósigur vinstri aflanna í uppreisn 22. janúar fannst
stjóminni það tími til kominn að taka vopnahléstilboði
Prússa. í uppgjafaryfirlýsingunni var tekið fram að París
skyldi gefast upp en kosið yrði þing til að fást við friðar
samningana. Þingið var kosið hinn 8. febrúar og náðu konung
sinnar meirihluta neð atkvæðum landsbyggðarinnar. Þessar
kosningar voru hálfgerður skrxpaleikur, aðeins rúm vika
leið frá yfirlýsingunni þar til kosningar fóru fram og
frettin um kosningar barst til sumra staða aðeins degi fyr-
ir þær.
Það er raunar skoplegt að ’petta þing var alls ekki skipað
lýðveldissinnum heldur konungsinnum en þeir samenstóðu af
tveim fylkingum sem studdu sína hvora ættina. Annar hópur-
inn var Orleanistar en hin fylkingin studdi Bourbon-ættina
sem rxkti 1589-1793 1814-1830, þeir voru taldir fulltrúar
erfðaaðalsins. Þessir tveir flokkar gátu ekki komið sér
sairen um konungsefni og því vaxð úr að stofna lýðveldi, hið
svokallaða 3.lýðveldi sem stóð í 70 ár þar til Þjóðverjar
gerðu innrás árið 1940.
Ástandið í Frakklandi var mjög bágborið. Hvert f járrrela-
hneykslið hafði i?ékið annað á txmum annars keisaraveldisins
og voru nokkrir ráðherrar í bráðabirgðastjórninni flaaktir
í þau. Skuldir rxkisins höfðu tvöfaldast og stríðið við
Prússa hafði leikið efnahag þjóðarinnar grátt. Ekki batnaði
ástandið er Frðkkum var gert að greiða 5 milljarða gull-
franka í stríðsskaðabætur og láta Elsass-Lothringen af
hendi við Prússa.
Karl Marx segir sem svo að Thiers og félagar hans í
bráðabirgðastjórninni hafi ekki séð annað ráð en að steypa
lýðveldinu til þess að láta þá sem sköpuðu auðinn, þ.e.
verkamenn og bændur, borga brúsann af stríðinu, sem þeir
sem hirtu auðinn, þ.e. kapítalistarnir með menn eins og
Thiers og Loðvík Napóleon í fararbroddi, stofnuðu til. í
vegi fyrir þessu samsæri hafði París verið og því hafi
Thiejps reynt að fá Parísarbúa til að afvopnast og síðar.
espað þá upp til aðgerúa með ýmsu nóti. Sem dæmi uá nefna
lög um að víxlar og húsaleiga, sem ekki hafði verið greidd
vegna styrjaldarinnar, skyldi falla í gjalddaga. Þann 13.
mars afsögðust þannig 150 þúsund víxlar. Þetta þýddi hrun
iðnaðar og verslunar í borginni, fjöldi smáfyrirtækja lögð-
ust niður og atvinnuleysi jókst. Sama var upp á teninginn
með húsaleiguna. Fjöldi verkamanna og smáborgara sáu ekkert
annað bíða sín en gjaldþrotið.
Foringar uppreisnarinnar 22. janúar voru daarriir til dauða
þ.á.m. Auguste Blanqui, hinn frægi útópíu-kommúnisti.
lýðveldissinna voru einnig lögð í einelti.
París átti um tvennt að velja segir Karl Marx:„Að viðui>-
kenna að bylting verkamanna 4. septenber væri aðeins yfir-
færsla valdsins til konunglegra meðbiðla Loðvíks Napóleons
eða ganga fram fyrir skjöldu og leggja sjálfan sig aö veði
í baráttunni fyrir Fra]<klandi." En félagslegum og pólitxskj
um aöstæðum varð að gjörbreyta. Eftir fimm irénaða hungur
hinnar umsetnu borgar lét hún ekki segja sér það tvisar og
tók síðari kostinn. Þrátt fyrir ögrandi samdrátt herja
Thiers-stjómarinnar lét hún ekki aftra sér frá því. Lögin
um húsaleiguna og víxlana höfðu þjappað saman lág- og
millistéttunum.
Hinn 18. mars steig Thiers skrefið til fulls. Sendir
voru hermenn í skjóli nætur til að ræna fallbyssum Þjóð-
varðliðsins. En þá reis al.þýða Parísar enn einu sinni upp.
Hermönnunum var skipað að skjóta á vopnlaust fólkið og
þjóðvarðliðana. Þeir neituðu en skutu í þess stað einn for-
ingja sinna. Einnig voru tveir hershöfðingjar nyrtir.
Þessar aðgerðir urðu ekki fyrir atfylgi einhverrar skipu-
lagðrar hreyfingar, í því felst mikilvægi þeirra. Eða eins
og einn af höfuðpostulum anarkisnans, Pietr Kropotkin prins
orðaði það:„...þetta var hugmyndin um þjóðfélagslega bylt-
ingu, örugglega óákveðin, kannski ómeðviðuð, en samt hlut-
urinn sem fá skyldi fram um síðir. eftir nargra alda bar-
áttu fyrir frelsi og raunverulegu jafnrétti allra manna."
- rsu.— Jl X" - 1 .*
Wmm fiBi'iEaualBiatl —
|!Í|ip!8pSj||^V
Höll Loðvxks XIV. í Versölum.
Fallöxin góða.
Kvöldið 18. nars tók miðnefnd Þjóðvarðliðsins völdin í
sxnar hendur, til bráðabirgða, en jafnframt voru ákveðnar
kosningar til borgarstjómar sem gekk undir nafninu Komnún-
an, eftir hinni frægu byltingarborgarstjóm frá Stjómar-
byltingunni miklu. En þama urðu þeim á mistok. í stað þess
að halda á eftir Thiers-stjóminni, sem flúið haföi til
Versala, og ráöast á herinn, sem enn var mjög veikur, þá
boðaði hún til kosninga. En „bylting í vamarstöðu hlýtur
alltaf að bíða ósigur."(Karl íferx) Jafnframt ákvað miðnefnd
in að fresta gjalddögum víxla og húsaleigu til að forða
launþegum frá gjaldþroti. í ávarpi miðnefndar hinn 18. mars
segir meðal annars:„í miðjum ósignim og svikum rxkjandi
stéttar hefur öreigum Parísar skilist að sú stund er upp-
runnin er þeir verða að bjarga við ástandinu með því að
taka stjóm opinberra nála í sínar hendur..." Kommúnan
sjálf var svo kosinn 26. mars og nyndaðist þar meirihluti
sem samanstóð af Blanquistum, Jakobxnum og hinum Róttæku.
Allir áttu þessir hópar það saneiginlegt að þeir lifðu í
róiantískum heimi hinna fyrri, frönsku byltinga. Stóð það
kommúninni nokkuð fyrir þrifum, þann stutta tíma sem hún
starfaði óáreitt, að lögð var ofuráhersla á táknrím skemmda
verk í stað þess að snúa sér af alhug að aðkallandi verefn-
um. Eteni um þetta var niðurif Sigurstyttu Napóleons og eyði
legging fallaxarinnar.
Blanquistar voru fylgisirenn Louis-Auguste Blanquis, sem
meðal annars ávann sér það til frægðar að taka þátt í bylt-
ingum ársins 1848 og sitja sem pólitískur fangi í frönskum
fangelsum í alls 36 ár. Blanqui og félagar höfðu lagt mesta
áherslu á að predika að fáum en einbeittum samaærismönnum
ætti að takast á heppilegri stundu að ná völdum og saneina
þau á eina hendi neðan alþýðan væri unnin til fylgis við
byltinguna.
Á þessum txma voru stofnaðir nýjir klúbbar í París þar
sem þjóðirélin voru rædd. Voru Jakobxnaklúbbamir gömlu hafð
ir til hliðsjónar,þekktastur klúbbanna var Blanquistaklúbb-
urinn, „Club rouge."
Minnihluta kommúnunnar skipuðu nokkrir sósxalistar og
Proudhonistar. Þeir auðborgar sem kosnir voru í kommúnuna,
15-20 að tölu, sögðu strax af sér. Fjórðungur kommúnuiianna
voru verkairenn en það má segja að afgangurinn hafi verið
viðurkenndir fulltrúar þeirra. Sumir voru meira að segja
félagar 'í Fyrsta alþjóðasanibandi verkamanna, þar á neðal
laknirinn og verkfræðingurinn Eduard Vallaint sem síðar
varö foringi franskra sósxalista. Meðal ráðsmanna kommún-
unnar má nefna: Pyat, Eudes, Rigault, Flourens, Cluseret,
Jourde, Varlin, Courtet og Frankell.
Margir telja að Blanquistar hafi verið ábyrgir fyrir póli
tískum aðgerðum kommúnunnar en athuga verður þó að munurinn
milli Blanquista, Róttækra, Jakobxna og jafrivel Proudhon-
ista var oft ekki mikill og að Proudhonistar og Blanquistar
fóru sáralítið eftir þeim hugmyndum sem þeir höfðu áður
nyndað sér í sambandi við valdatöku sxna. Proudhonistar eru
oft taldir ábyrgir fyrir efnahagslegum aðgerðum komnúnunnar
0