Fiskifréttir - 03.02.1995, Blaðsíða 7

Gjörsamlega óraunhæft
— segir Krístján Ragnarsson formaður LÍÚ
um áform sjómannasamtakanna
„Það er búið að standa í kjarasamningum í 40 ár að útvegsmenn skuli
leitast við að selja afla skipa sinna á hæsta gangverði. Þetta ákvæði hefur
aldrei fyrr verið skilið með þeim hætti, að útgerðarmaður, sem léti skip
sitt veiða fyrir eigin fiskvinnslu, væri þvingaður til að láta fiskinn af hendi
til einhverra utanaðkomandi aðilar, þegar þessum sömu aðilum hentaði
að yfirbjóða hann,“ sagði Kristján Ragnarsson formaður LIIJ í samtali
við Fiskifréttir.
Hvað verð þolir
vinnslan?
— En nú hafa menn bent á að
fiskverkendur á Suðvesturlandi
sem treysta á fiskmarkaðina séu
ekki eingöngu í sérvinnslu og flug-
fiski, heldur einnig í hefðbundinni
vinnslu og geti samt greitt mun
hærra verð en það gangverð sem
tíðkast í beinum viðskiptum.
Fyrirtæki Jóns Ásbjörnssonar hef-
ur verið nefnt í því sambandi.
Hverju svarar þú því?
„Það er auðvitað hið besta mál.
Við óskum Jóni til hamingju með
sinn árangur og þökkum honum
fyrir að standa sig vel í þessu. Sama
er að segja um fjölda fiskverkenda
suður með sjó. í þessari atvinnu-
grein eins og öðrum vegna mönn-
um misvel, það á bæði við um þá
„Fiskvinnsla úti á landi myndi
öll leggjast niður, ef svipta hætti
hana því öryggi að geta sjálf gengið
að sínum fiski til vinnslu. Þessi
fiskvinnslufyrirtæki gætu ekki búið
við það að einhver sérvinnslufyrir-
tæki annars staðar á landinu, sem
lifðu aðeins frá degi til dags og
byggju við allt aðrar aðstæður,
gætu hrifsað til sín hráefnið þegar
þeim sýndist með yfirboðum.
Þetta er gjörsamlega óraunhæf
hugmynd og ég hef ekki heyrt í
einum einasta útgerðarmanni sem
hefur áhyggjur af þessum yfirlýs-
ingu sjómannasamtakanna,“ sagði
Kristján.
— Er þetta ákvæði þá marklaus
bókstafur?
„Já, þetta er marklaus bókstafur
í þeim skilningi sem sjómannasam-
tökin kjósa að leggja í hann. Hvað
er hæsta gangverð? Má ekki segja
að það sé það verð sem stendur til
boða á þeim stað þar sem skipið er
gert út?“
Sala á fískmörkuðum
— Nú eru fiskmarkaðir komnir
út um allt land og sums staðar er-
lendis er það aðalreglan að allur
fiskur fari á markað. Hvers vegna
ekki hérlendis?
„Það er nú allur gangur á því
hvernig þessu er háttað erlendis.
Við héldum lengi vel að allur fisk-
ur færi í gegnum markað í Þýska-
Kristján Ragnarsson
landi en svo hefur komið í ljós í
seinni tíð að stór hluti af þeim afla
sem kemur þangað frá Færeyjum
fer beint til kaupenda og sama er
að segja um nánast allan fisk sem
kemur frá Noregi. I Bretlandi er
þetta einnig með ýmsu móti. Við
höfum talið íslensku fiskmarkað-
ina góða og gilda að því marki sem
þeir geta virkað, en við höfum
aldrei litið svo á að markaðirnir
yrðu til þess að brjóta niður sam-
starf veiða og vinnslu á einstökum
stöðum sem á sér áratuga hefð. Á
fiskmörkuðunum eru menn að
kaupa tilteknar stærðir og tegund-
ir. I hinu tilfellinu verður fisk-
vinnslan að taka allan afla skips-
ins. Á þessu er reginmunur. Það er
því af og frá að skylda menn til þess
að ráðstafa afla með þessum hætti
en ekki hinum. Eg held líka að
sjómenn hafi ekki gert sér fulla
grein fyrir afleiðingum þess, ef
fram ætti að fara uppboð í hverju
sjávarþorpi út um allt land og
vinnslan myndi nýta sér að taka
aflann á lægsta verði vegna þess að
eftirspurn frá öðrum væri engin.
Ég sé ekki að þetta geti gengið
upp.“
sem eru með veiðar og vinnslu á
eigin hendi og þá sem kaupa fisk af
öðrum. Samstarfsnefnd útgerðar
og sjómanna, sem stofnuð var á
síðasta ári, safnar og dreifir upp-
lýsingum um gangverð á fiski á
landinu. Þessar tölur eru því allar
uppi á borðinu, menn geta séð ná-
kvæmlega hver þróunin er og met-
ið sína stöðu með hliðsjón af því.
Mér hefur virst sjómenn úti á landi
leggja mikið upp úr því að eiga
tryggt að geta losnað við aflann í
sinni heimahöfn. Ég hef því engar
áhyggjur af því að það komi til
málaferla út af þessum."
í fískvinnslufrakkanum?
— Formaður Sjómannasam-
bandsins orðaði það svo í samtali
við Fiskifréttir að þú hlytir að vera
í einhverjum fiskvinnslufrakka úr
því að þú teldir þig ekki eiga sam-
leið með sjómönnum í því að krefj-
ast hæsta gangverðs fyrir fiskinn á
sama tíma og útgerðin væri sögð
vera rekin með tapi.
„Þetta er auðvitað úrúrsnúning-
ur hjá Sævari. Það er afkoma fyrir-
tækjanna í heild sem skiptir máli
en ekki einstakir rekstrarþættir
þeirra, þ.e. annars vegar útgerð og
hins vegar fiskvinnsla. Ur því að
sjómenn óskuðu sjálfir eftir því að
verðlagsráðskerfið yrði afnumið
hlutu málin að þróast á þann veg
sem gerst hefur,“ sagði Kristján
Ragnarsson.
Sjómannasamtökin boða óvenjulegar aðgerðir:
Krefjast hæsta gangverðs fyrír fisk
— og hóta að láta reyna á þá kröfu fyrír dómstólum
Sjómannasamband íslands, Farmanna- og fiskimannasambandið
og Vélstjórafélag Islands hafa boðað aðgerðir sem stuðla eiga að því
að færa flskverð í beinum viðskiptum nær því verði sem tíðkast á
fiskmörkuðum. Samtökin lýsa vaxandi áhyggjum sínum af því að
fískverð sé ákveðið einhliða af fiskvinnslufyrirtækjum víða um land.
Raunveruleg frjáls verðmyndun á físki eigi undir högg að sækja og
nægi þar að nefna nýlega og eldri deilur áhafna fískiskipa við útgerðir
sínar. Núverandi fyrirkomulag jafngildi því að atvinnurekandi land-
verkafólks ákveði upp á eigin spýtur alla kauptaxta launþega sinna.
Þessu vilja sjómannasamtökin breyta. Það á að gerast með þeim hætti
að trúnaðarmenn sjómanna um borð í fiskiskipunum sendi upplýsing-
ar um afla og aflasamsetningu viðkomandi skips til sjómannasamtak-
anna. Þessum upplýsingum verði síðan komið til Samtaka fískvinnslu-
stöðva án útgerðar, sem gefí félagsmönnum sínum kost á að leggja inn
tilboð í aflann fyrir milligöngu fískmarkaða. Sá sem hæst bjóði í
aflann fái hann, hvort sem það sé fiskvinnsla tengd útgerð viðkomandi
skips eða utanaðkomandi aðili. Með þessum hætti vilja sjómanna-
samtökin láta reyna á það ákvæði í kjarasamningum sjómanna og
útvegsmanna, að útgerðarmaður skuli ávallt sjá til þess að selja aflann
á hæsta gangverði hverju sinni. Sætti útgerðarmenn sig ekki við þetta
fyrirkomulag hafa sjómannasamtökin ákveðið að vísa málinu til Fé-
lagsdóms eða til almenna dómskerfísins.
Fiskifréttir ræddu við Sævar Gunnarsson formann Sjómannasam-
bandsins, Kristján Ragnarsson formann LÍÚ og Óskar Karlsson rit-
ara Samtaka útgerða án útgerðar.
— segir Sævar Gunnarsson formaður Sjómannasambandsins
„Ég skil ekki þá varnarstöðu sem Kristján Ragnarsson for-
maður LÍÚ hefur skapað sér með því að vilja ekki eiga samieið
með sjómönnum um að fá sem hæst verð fyrir aflann. Á sama
tíma segir hann útgerðina rekna með tapi. Kristján hlýtur að
vera í einhverjum fískvinnslufrakka þegar hann tekur þennan
pól í hæðina,“ sagði Sævar Gunnarsson formaður Sjómanna-
sambands íslands.
„Mér finnst að Kristján eigi að
sameinast sjómannasamtökunum
um að sjá til þess að staðið verði
við gerða kjarasamninga, sem
hann hefur sjálfur undirritað. Það
er alrangt hjá honum að það sé
eldgamalt og úrelt ákvæði að út-
gerðinni beri skylda til að selja
fiskinn á hæstu gangverði. Þetta
ákvæði kom inn í samninga Sjó-
mannasambandsins árið 1991 í
beinu framhaldi af þróuninni sem
fylgdi stofnun fiskmarkaðanna. Ég
neita því ekki að Eskifjarðardeilan
er kveikjan að þeim aðgerðum sem
sjómannasamtökin efna nú til, en
auðvitað hafa útgerðarmenn huns-
að þetta ákvæði kjarasamninganna
frá upphafi og ákveðið fiskverð að
eigin geðþótta," sagði Sævar.
Heimamenn hafa forskot
— En er verðið á fiskmörkuðum
eðlileg viðmiðun í ljósi þess að þar
er lítið framboð, en úti á landi
verður fiskvinnslan að taka við öll-
um afla viðkomandi skipa?
„Með tilkomu fiskmarkaðanna
hafa málin þróast á þann veg síð-
ustu misserin að fiskvinnslufyrir-
tækin þurfa ekki lengur að vinna
sjálf allan afla sem til þeirra berst,
heldur geta þau sent frá sér afla á
markað og sömuleiðis keypt til sín
fisk að vild. Það er verið að flytja
fisk í stórum stíl vestan frá Snæ-
fellsnesi allt austur á Fáskrúðs-
fjörð, frá Austfjörðum til Suður-
nesja, og frá höfuðborgarsvæðinu
til Akureyrar. Þetta gerist á einni
nóttu og fiskbílarnir fara gjarnan
Fiskkaupum hf. ýmis konar auka-
afurðir úr afgöngum af hráefninu
að verðmæti 34 milljónir króna á
síðasta ári. Úti á landi fá þeir fisk-
inn á skít á priki og sjá því oft ekki
ástæðu til þess að fullnýta hráefnið
eins og kostur er.“
— Átt þú von á því að núverandi
verðlagningarkerfi á fiski sé að
bresta?
„Já ég sé fram á það. Það getur
ekki verið eðlilegt að útgerðar-
menn sitji beggja megin borðsins
og semji við sjálfa sig um þorsk-
verð, sem er lægra en verð fyrir
undirmálsþorsk á markaði, svo
dæmi sé tekið. Ég vona að sjó-
menn á sem flestum skipum úr sem
flestum landshlutum láti reyna á
áðurnefnt ákvæði í kjarasamning-
unum með þeim hætti sem við höf-
um lagt til. Áframhaldið byggist
allt á viðbrögðum sjómanna. Ég vil
taka skýrt fram, að við höfum eng-
in áform um að beina aðgerðunum
að einstökum fyrirtækjum eða ein-
stökum skipum. Við hvetjum ein-
ungis sjómenn til þess að láta reyna
á þetta hver á sínum stað,“ sagði
Sævar Gunnarsson
eðlilegt verð fyrir fiskinn. Heima-
menn á hverjum stað hafa auk þess
forskot í samkeppninni um fiskinn
því aðkomumenn þurfa að bæta
flutningskostnaðinum ofan á verð-
ið.“
Það fer ekki
allur fískur í flug
— Nú hefur verið bent á að fisk-
verkendur á suðvesturhorninu geti
borgað hærra verð fyrir fiskinn
vegna sérhæfingar sem hægt sé að
stunda í nálægð markaðanna og
vegna þess að þeir liggi betur við
fiskútflutningi með flugi. Hverju
svarar þú því?
„Það er nú ekki einhlítt að allur
fiskur sem seldur er á mörkuðun-
um hér syðra fari í flug. Ég get
nefnt sem dæmi Fiskkaup hf.,
fyrirtæki Jóns Ásbjörnssonar, sem
setur engan fisk í flug. Þar er fisk-
urinn fluttur utan af landi í stórum
stíl og saltaður í Reykjavík. Ég
hafna því að fiskverkun úti á landi
standi ekki undir fiskverði sem
saltfiskverkun í Reykjavík borgar.
Þar að auki voru framleiddar hjá
með fisk bæði fram og til baka í
sömu ferð. Ég hafna þeim fullyrð-
ingum að samgöngur að vetrinum
komi í veg fyrir fiskflutninga.
Þjóðvegir landsins eru ekki tepptir
nema örfáa daga á ári auk þess sem
miklir fiskflutningar fara fram með
strandferðaskipum hafna á milli.
Sævar Gunnarsson
Ef menn sjá þetta ekki eru þeir
fastir í einhverri fornöld. Við erum
því ekki að leggja til að hráefnið
verði tekið frá fiskvinnslufyrir-
tækjum úti á landi og flutt til suð-
vesturhornsins, við erum einfald-
lega að fara fram á að borgað sé
Krístján Ragnarsson í fískvinnslufrakkanum
Fiskverð í beinum við-
skiptum óeðlilega lágt
— segir Óskar Karlsson ritarí Samtaka
fiskvinnslu án útgerðar
„Við höfum lýst okkur reiðubúna að verða við óskum sjómanna-
samtakanna í þessu máli. Það er verið að undirbúa þetta í samstarfi við
fiskmarkaðina og við leggjum áhcrslu á að allir sem áhuga hafi geti tekið
þátt í að bjóða í fiskinn,“ sagði Óskar Karlsson framkvæmdastjóri ísfisks
hf. og ritari Samtaka fiskvinnslustöðva án útgerðar í samtali við Fiski-
fréttir.
„Hugmyndin er sú, að fyrst til að
byrja með verði ekki um eiginlegt
uppboð að ræða. Þess í stað verði
upplýsingum um þann afla sem í
boði er komið á framfæri við fisk-
kaupendur á svæðinu og þeim
gefst síðan kostur á að leggja tilboð
inn á fiskmarkaði. Fiskmarkaður-
inn sér svo um að greiðsluábyrgðir
og annað sem sölunni tengist sé í
lagi. Langtímamarkmið okkar
allra er síðan að allur fiskur verði
boðinn upp á mörkuðunum,“
sagði Óskar.
Hvers vegna þessi
mikli verðmunur?
— Fiskverkendur sem kaupa
hráefni á fiskmörkuðunum virðast
geta greitt mun hærra verð fyrir
fiskinn en þeir sem kaupa hann í
beinum viðskiptum. Hvers vegna?
„Á því eru ýmsar skýringar.
Fiskvinnslufyrirtæki sem skipta
við markaðina virðast komast af
þótt hærra hlutfall af tekjum þeirra
fari í hráefniskaup. Flest öll þess-
ara fyrirtækja byggja á mikilli sér-
hæfingu, hvort sem það er í söltun
eða frystingu. Þetta er meiri sér-
hæfing en almennt tíðkast í fisk-
Óskar Karlsson
vinnslu á íslandi. Markaðirnir gera
mönnum kleift að velja sér hráefni
til vinnslu. Önnur fiskvinnslufyrir-
tæki sem taka heila farma af eigin
skipum eru kannski að vinna 5-6
fisktegundir og skipta oft á milli
pakkninga. Þetta skapar auðvitað
visst óhagræði. Eigi að síður erum
við sammála sjómönnum um að
verðið sem þessi fyrirtæki eru að
greiða sé í mörgum tilvikum óeðli-
lega lágt og sannanlega undir því
verði sem kostar að veiða fiskinn.
Þessi fyrirtæki bjuggu um langt
árabil við miðstýrðar verðákvarð-
anir á fiski í Verðlagsrráði. Það átti
að heita svo að ráðið ákvæði lág-
marksverð en í raun var það notað
sem hámarksverð. Þegar svo fisk-
vinnslan skipti við óskyldar út-
gerðir var bætt ofan á verðið alls
konar duldum yfirborgunum eða
sporslum sem ekki komu til skipta
þegar laun sjómanna voru reikn-
uð, svo sem þátttöku í kostnaði við
veiðarfæri, ís og olíu. Með tilkomu
fiskmarkaðanna vonuðust sjó-
menn til þess að verðmyndunin
færðist yfir á markaðina en sú von
hefur algjörlega brugðist víða úti á
landi,“ sagði Óskar.
Hráefnisgæði
myndu batna
Við sem kaupum hráefni á
mörkuðunum erum ekki í vafa um
að ef fiskverðið yrði markaðstengt
myndu hráefnisgæðin batna til
muna. Það segir sig sjálft að sjó-
menn, sem eru hundóánægðir með
það fiskverð sem þeir fá, ganga
ekki eins vel frá fiskinum og þeir
sem hafa beinan hag af því. Þá má
einnig nefna að hráefnisnýting
verður betri hjá þeim sem kaupa
fiskinn dýru verði en hinum sem fá
hann fyrir lítið. Hins vegar má ekki
gleyma því, þegar borið er saman
fiskverð á markaði og í beinum
viðskiptum nú þessar vikurnar, að
helftin af línufiskinum kemur inn á
markaðina og það er hægt að
borga meira verð fyrir hann en tog-
arafisk. Það er hluti skýringarinn-
ar á því hvers vegna munurinn á
verðinu er svona mikill,“ sagði
Óskar Karlsson.
Kapalvindur: 4 tonn - 6 tonn
Vindurnar fást með lengdar- og
átaksmælum og tölvustýrðri
átaksstýringu frá INS.
Kapalvindur frá okkur hafa á
síðustu 16 mánuðum verið
settar í eftirfarandi skip:
Víðir EA, Þerney RE, Siglir,
Harðbak EA, Kaldbak EA,
Svalbak EA, Sigurbjörg ÓF,
Vestmannaey VE, Skagfirðing SK
og ms. Anijksciai.
Vélaverkstœði Sigurðar hf.
Skeiðarás, 210 Garðabæ. Sími: 565 8850 Fax: 565 2860