Fiskifréttir - 03.02.1995, Side 8

8
FISKIFRÉTTIR föstudagur 3. febrúar 1995
Fiskirannsóknir
Óþarfí að hafa áhyggjur af viðgangi ýsunnar:
Ótímabær kynþroski 1990 árgangsins
hefur dregið úr vexti ýsustofnsins
— rætt við Einar Jónsson fiskifræðing
Það hefur vart farið framhjá þeim, sem fylgst hafa með íslensk-
um sjávarútvegi á undanförnum árum, að erfíðlega hefur gengið
að veiða ýsu og sl. þrjú ár hefur ýsukvótinn ekki náðst. Segja má
að stjórnvöld hafí í meginatriðum farið eftir tillögum Hafrann-
sóknastofnunar um aflahámark öll þessi ár að því undanskildu að
í stað tillögu um 60 þúsund tonna aflahámark fískveiðiárið 1992 til
1993 heimiluðu stjórnvöld 65 þúsund tonna veiði. Ekki tókst að
veiða nema 46 þúsund tonn á því fiskveiðiári eða um 70% kvót-
ans. Ýmsar skýringar hafa verið á lofti um ástand ýsustofnsins.
Sagt hefur verið að gefínn hafi verið út óraunhæfur ýsukvóti til
þess að „milda“ áhrif þorskskerðingarinnar og eins hafa verið
uppi kenningar um að aukin sókn á ýsuslóð með togveiðarfærum
hafí stuðlað að smáýsudrápi og er í því sambandi bent á hve illa
ýsan þolir möskvasmug. Einar Jónsson fískifræðingur er helsti
sérfræðingur Hafrannsóknastofnunar þegar ýsurannsóknir eru
annars vegar og það lá því beinast við að spyrja hann um ástæður
þess hve erfiðlega hefði gengið að ná ýsukvótunum á umræddu
tímabili.
— Við höfum auðvitað velt
þessu mikið fyrir okkur. Segja má
að útgefinn kvóti hafi ekki verið
raunhæfur í ljósi þeirra miklu tak-
markana sem verið hafa á ýsuveið-
unum í formi skyndilokana og ann-
arra friðunaraðgerða, segir Einar
en hann viðurkennir jafnframt að
e.t.v. hafi fiskifræðingar ómeðvit-
að spennt bogann of hátt við
ákvörðun ýsukvótans vegna þeirr-
ar miklu niðursveiflu sem verið
hefur í þorskveiðunum undanfarin
ár.
— Þetta hefur trúlega verið tví-
eggjuð aðgerð því vitað er að
margir sjómenn hafa reynt að
klóra upp ýsu langt fram eftir
kvótaárinu þótt þorskkvótinn hafi
verið á þrotum. Það fer tvennum
sögum af því hvort sá þorskafli hef-
ur skilað sér að landi en ég ætla
ekki að blanda mér í þá umræðu,
segir Einar.
90% kynþroskahlutfall
— En hvernig stendur á þessu
misræmi á milli útgefins kvóta og
veiða á ýsu?
— I þessu sambandi er nauðsyn-
legt að hafa í huga að á sl. ári var
meginuppistaðan í ýsuveiðinni
fjögurra ára gömul ýsa úr 1990 ár-
ganginum. Þetta er stærsti árgang-
urinn, sem við höfum séð í aldar-
fjórðung eða svo, og ekki dró það
úr bjartsýni okkar að 1989 árgang-
urinn er einnig tiltölulega sterkur
og langt fyrir ofan meðallag. Við
nánari skoðun á ýsuaflanum kom
hins vegar í ljós að fjögurra ára
gömul ýsa hér á suðursvæði var
mun styttri og léttari en eðlilegt gat
talist. Þetta kom töluvert á óvart
því ástand ýsunnar á suðursvæðinu
er oft mun jafnara og betra en ýsu á
norðursvæði. Okkur datt fyrst í
hug, í ljósi þess hve 1990 árgangur-
inn er sterkur, að þarna væri of
mikill þéttleiki á takmörkuðu
svæði og æti væri ekki nægilegt
fyrir allan þennan fjölda. Þessi
skýring þótti okkur nokkuð hörð
undir tönn, ekki síst vegna þess að
ástandið á suðursvæðinu hefur
yfirleitt verið mjög gott og aðrar
fisktegundir, s.s. þorskur, höfðu
dafnað þar ágætlega á sama tíma
og það dró úr vexti ýsunnar. í
þessu sambandi er reyndar rétt að
taka fram að fæða þorsks og ýsu er
töluvert ólík en engu að síður benti
fátt til þess að ýsan á suðursvæðinu
hefði ekki haft næga fæðu, segir
Einar en hann upplýsir að í fram-
haldi af þessu hafi sjónir manna
beinst að mjög háu kynþroskahlut-
falli meðal fjögurra ára gamallar
ýsu á umræddu svæði.
— Við nánari skoðun kom í ljós
að stærstur hluti þessarar fjögurra
ára gömlu ýsu á suðursvæðinu var
orðinn kynþroska, eða u.þ.b.
90%, en undir venjulegum kring-
umstæðum hefði mátt gera ráð
fyrir því að liðlega 60% árgangsins
hefði verið orðinn kynþroska við
fjögurra ára aldur, segir Einar en
hann upplýsir að þessi ótímabæri
kynþroski hafi tvímælalaust dregið
Einar Jónsson
úr vexti ýsustofnsins og fiskifræð-
ingar séu nú þeirrar skoðunar að
þetta sé ein af skýringunum á mis-
ræminu á milli útgefins kvóta og
aflabragða.
— Við vitum hins vegar ekki af-
hverju þetta stafar, segir Einar en
hann tekur skýrt fram að mjög erf-
itt sé að segja nákvæmlega fyrir um
hvenær fiskurinn verði kynþroska.
Ákveðið hlutfall verði kynþroska
á hverju ári en það hafi jafnframt
komið á óvart að veruleg brögð
voru að því að töluverður hluti
tveggja ára gamallar ýsu væri orð-
inn kynþroska.
— Við urðum varir við þetta í
togararallinu og eins höfum við
fengið margar ábendingar frá sjó-
mönnum um hrognafullar ýsur
sem ekki voru meira en hnífsblað á
lengd, segir Einar.
Veruleg tilslökun
í viðmiðun
Að sögn Einars er engin ástæða
til þess að hafa áhyggjur af við-
komunni hjá ýsustofninum þrátt
fyrir að kynþroskaaldurinn virðist
hafa færst niður á suðursvæðinu.
— Ef við berum saman ástand
ýsustofnsins og þorskstofnsins þá
er þar ólíku saman að jafna. Á
meðan við höfum fengið sjö eða
átta slaka þorskárganga í röð þá
höfum við öðru hvoru fengið góða
ýsuárganga á undanförnum árum.
1985 árgangurinn var mjög sterkur
og 1989 og 1990 fengum við ár-
ganga sem voru langt fyrir ofan
meðallag. 1990 árgangurinn virð-
ist, sem fyrr segir, sá sterkasti sem
við höfum séð í um 25 ár og 1993
árgangurinn virðist vera töluvert
langt fyrir ofan meðallag. Það hafa
verið miklar sveiflur í þessu og inn
á milli hafa komið slakir árgangar.
Þegar á heildina er litið hefur
ástandið hins vegar verið gott og
niðurstöður togararalla undanfar-
inna ára hafa staðfest það, segir
Einar en hann segir að Hafrann-
sóknastofnun hafi brugðist við
upplýsingunum um ótímabæran
kynþroska fjögurra ára ýsunnar
með því að breyta viðmiðunar-
mörkunum fyrir Suðurlandi um sl.
áramót. Fram að því mátti hlutfall
48 sentímetra langrar ýsu og
smærri ekki fara upp fyrir 40% í
afla en eftir breytinguna má hlut-
fall 45 sentímetra ýsu og smærri
ekki vera meiri en 30% í aflanum.
— I þessu felst veruleg tilslökun
enda munar miklu um það að færa
lengdarmörkin niður um 3 sentí-
metra, segir Einar en hann viður-
kennir að deila megi á Hafrann-
sóknastofnun fyrir þessa ákvörð-
un.
— Þetta er bráðabirgðalausn
sem við vonumst til að verði til
þess að forða vandræðaástandi á
miðunum. Ef við hefðum ekki
gripið í taumana og lækkað við-
miðunarmörkin þá hefðum við að
öllu óbreyttu verið að vernda fimm
ára gamla ýsu en fram að þessu
hafa markmiðin með vernduninni
verið þau að vernda aðallega
þriggja ára ýsu og svo ákveðið
hlutfall af fjögurra ára gamalli ýsu.
Það er mat okkar að fimm ára
gömul ýsa, sem er jafn smá og raun
ber vitni, muni ekki ná því að bæta
sér upp það vaxtartap sem hún hef-
ur orðið fyrir. Auðvitað vex hún
en hún mun alltaf verða tiltölulega
létt og undir meðallagi í þyngd.
Það má að sjálfsögðu leiða að því
líkur og reikna það út að best væri
að geyma þennan fisk í sjónum en
ég hygg þó að fáir sjómenn og út-
gerðarmenn myndu sætta sig við
það.
*
Ysuaflinn fer vaxandi
Einar segist sjá þess ýmis merki
að ýsuaflinn fari almennt vaxandi.
Ysuaflinn á árinu 1994 virðist t.d.
ætla að skríða upp undir 60 þúsund
tonn en lagt hafi verið til að heimil-
uð yrði 65 þúsund tonna ýsuveiði
kvótaárið 1993/1994. Einnig megi
nefna að ýsuaflinn í nóvember í
fyrra hafi verið 75% meiri en í nóv-
ember 1993 og margt bendi til þess
að hin breytta viðmiðun á suður-
svæðinu sé farin að skila töluverðri
aflaaukningu. Hafrannsókna-
stofnun lagði til 60 þúsund tonna
ýsuafla á yfirstandandi fiskveiðiári
og Einar segist bjartsýnn á að sá
kvóti náist.
I spjallinu við Einar kemur fram
að ýsuaflinn hefur sveiflast þetta
frá um 40 þúsund tonnum og upp í
70 þúsund tonn mörg undanfarin
ár og hann segir að veiðarnar verði
Niðurstöður stofnmæiingar botnfiskafia
85 86 87 88 89 90 91 92 93 94
4. ára
Meðalþyngd fjögurra ára ýsu í grömmum á norð-
ursvæði
85 86 87 88 89 90 91 92 93 94
4. ára
Meðalþyngd fjögurra ára ýsu í grömmum á suð-
ursvæði