Morgunblaðið - 17.11.2021, Page 14

14
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 2021
Suðurlandsbraut 26 Sími 587 2700
Opið 11-18 virka daga, 11-16 laugardaga. innlifun.is
Skoðið fleiri innréttingar á
innlifun.is
Leiðari Sigmundar Ernis Rúnars-
sonar í Fréttablaðinu hinn 13. nóv-
ember sl. vekur óhug. Í leiðaranum
leggur ritstjórinn til að fólk sem ekki
hefur verið bólusett gegn kórónuveir-
unni verði að miklu leyti útilokað frá
samfélaginu. Orðræðan er einkar
ógeðfelld. Þeir sem kjósa að láta ekki
bólusetja sig hafi engin rök fyrir af-
stöðu sinni, þeir séu baggi á sam-
félaginu, þeim sé sama um annað fólk
og þar fram eftir götunum. Þessi orð-
ræða er sérstaklega óhugnanleg í
ljósi þess að hún endurómar beint
svipaða orðræðu fyrr á tímum í að-
draganda ýmissa helstu illvirkja
mannkynssögunnar. Þannig virðast
skoðanir Sigmundar Ernis lýsa hugs-
unarhætti og siðferðisstigi sem
vænta hefði mátt að kæmi ekki upp á
yfirborðið í frjálsu lýðræðissamfélagi
á árinu 2021. En sagan endurtekur
sig. Því er ekki að neita.
Staðhæfingar
úr lausu lofti gripnar
Tillaga Sigmundar Ernis grund-
vallast á staðhæfingum um innlagnir
og smit sem ekki koma að neinu leyti
heim og saman við þau gögn sem fyr-
ir liggja hérlendis og raunar víðar.
Hún grundvallast jafnframt á aug-
ljósum fordómum gagnvart þeim
hópi fólks sem af málefnalegum
ástæðum kýs að þiggja ekki lyfjagjöf
sem líkur eru á að geti reynst því
skaðleg – nokkuð sem töluvert af
gögnum rökstyður.
Fyrst að hinu fyrrnefnda. Sig-
mundur lætur að því liggja að sam-
félagslegar takmarkanir vegna kór-
ónuveirunnar séu fyrst og fremst
óbólusettu fólki að kenna. Hann stað-
hæfir (án heimildar) að á Saxlandi í
Þýskalandi séu 95% þeirra sem leggj-
ast á spítala vegna veirunnar óbólu-
sett og heimfærir þessa staðhæfingu
upp á stöðuna hér innanlands. Hér er
farið með blekkingar. Smittölur á co-
vid.is og gögn Landspítalans um inn-
lagnir, að því marki að þau eru upp-
færð, sýna þvert á móti að tæplega 2⁄3
hlutar innlagna eru fólk sem þegar
hefur fengið bólusetningu. Sama gild-
ir um smit. Sigmundur byggir þannig
tillögu sína á röngum upplýsingum.
Ef hlutfall bólusettra er tekið með í
reikninginn má ráða að vegna bólu-
setningar séu smit ríflega þriðjungi
færri en þau væru án hennar. Það er
nú allur munurinn. Af þessu má sjá að
það er fráleitt að draga óbólusett fólk
til ábyrgðar vegna vandræða illa rek-
ins spítala.
150-föld áhætta
miðað við önnur bóluefni
Frá því að bólusetningar við kór-
ónuveirunni hófust hérlendis hafa
samtals 143 einstaklingar verið lagðir
inn á sjúkrahús vegna aukaverkana í
kjölfar bólusetningar1). Alls hafa ríf-
lega 5.500 tilkynningar borist Lyfja-
stofnun um aukaverkanir, þar af eru
tæplega 230 vegna alvarlegra auka-
verkana.2) Þá hefur verið tilkynnt um
32 dauðsföll í þessu samhengi.
Árið 2019 bárust níu tilkynningar
um aukaverkanir vegna bólusetningar
við inflúensu.3) Leiðrétt gagnvart mis-
stórum úrtökum er fjöldi aukaverkana
það sem af er þessu ári því 152 sinnum
fjöldinn 2019.
Árið 2019 barst engin tilkynning um
alvarlega aukaverkun og engin til-
kynning um dauðsfall. Samkvæmt ís-
lenskri rannsókn má almennt búast
við einni alvarlegri aukaverkun á
hverja hálfa til eina milljón bólu-
settra.4) Það sem af er þessu ári eru
þær 1.000-2.000 á hverja hálfa til eina
milljón.
Bandarísk og evrópsk gögn sýna
sömu leitni. Á fundi Matvæla- og lyfja-
stofnunar Bandaríkjanna nú í haust
kom fram að mannfjöldaleiðrétt gögn
sýndu 50 sinnum fleiri dauðsföll vegna
bólusetninga á þessu ári en meðaltal
fyrri ára.5)
Þegar eru komnar fram vísbend-
ingar um aukna tíðni fósturláta meðal
bólusettra kvenna á fyrstu 20 vikum
meðgöngu6) og minna má á að mörg
hundruð íslenskar konur hafa leitað til
yfirvalda vegna neikvæðra afleiðinga
bólusetningar á tíðahring, sem látið
hefur verið hjá líða að rannsaka með
viðunandi hætti.
Íslenskir hjartalæknar hafa lýst
áhyggjum af bólusetningu ungra karl-
manna vegna óeðlilega hárrar tíðni
hjartavöðvabólgu. Tölur frá CDC í
Bandaríkjunum benda til sömu leitni;
tilfelli a.m.k. 20 sinnum fleiri en búast
hefði mátt við.7) Aðrar afleiðingar eru
meðal annars blóðtappar og lömun.
Tilkynningar til VAERS í Bandaríkj-
unum, um hjarta- og gollurshúss-
bólgur á árinu 2021, eru margfaldar á
við fyrri ár.8)
Vitanlega þarf ekki að vera að allar
tilkynntar aukaverkanir séu við nán-
ari athugun tengdar bólusetningu. Sú
gríðarlega fjölgun tilkynninga sem
sjáanleg er vegna þessara nýju bólu-
efna gefur þó til kynna að þau kunni
að hafa margfalda áhættu í för með
sér miðað við eldri tegundir bóluefna.
Vitað er að kórónuveiran leggst af-
ar misþungt á fólk, fyrst og fremst
eftir aldri. Ungu og heilbrigðu fólki er
hún afar hættulítil, börnum nánast al-
veg hættulaus, en dánarlíkur aldr-
aðra eru háar. Nefnd breskra stjórn-
valda um öryggi bólusetninga lagðist
eindregið gegn bólusetningu ung-
menna nú í haust, vegna þess að
ávinningur væri hverfandi og lengri
tíma afleiðingar óþekktar. Nefndin
var beitt miklum þrýstingi af hálfu
stjórnvalda, en hvikaði ekki frá af-
stöðu sinni. Að endingu leyfðu stjórn-
völd bólsetninguna með þeim rökum
að annars myndu þau sjálf valda tjóni
á skólagöngu ungmennanna!
Að hafna bólusetningu er mál-
efnaleg ákvörðun studd rökum
Meginhluti þeirra sem hafa ekki
látið bólusetja sig hérlendis er heil-
brigt yngra fólk, sem er ólíklegt til að
veikjast alvarlega af kórónuveirunni
og því ólíklegt til að þurfa á sjúkra-
húsvist að halda. Í ljósi áðurnefndra
vísbendinga um stóraukna áhættu af
bólusetningunni (152 sinnum meiri
líkur á aukaverkun, 50 sinnum meiri
líkur á dauða) er slík ákvörðun full-
komlega málefnaleg. Jafnvel mætti
leiða að því líkur að það að fólk sem
ekki hefur þörf fyrir bólusetningu
sleppi henni dragi úr álagi á heil-
brigðiskerfið fremur en að auka það.
Þær 143 innlagnir vegna bólusetn-
ingar sem bætast við hinar 500 alls
vegna kórónuveirunnar valda nefni-
lega líka álagi á kerfið.
Bólusetning gegn kórónuveirunni
er gagnleg þeim sem þurfa á henni að
halda. Fyrir ungt og heilbrigt fólk eru
líkur á að bólusetningin valdi fremur
tjóni en ávinningi. Það að hafna bólu-
setningu á grundvelli gagna og
áhættumats er málefnaleg ákvörðun
og slíka ákvörðun ber að virða.
Við skulum vona að þær vísbend-
ingar um útilokunar- og ofríkishugs-
unarhátt sem sjá má í leiðara Frétta-
blaðsins séu aðeins orðin tóm. Vonum
fremur að ritstjóranum hafi orðið á,
að málflutningurinn grundvallist
fremur á þekkingarleysi, órökréttum
ótta og óskýrri hugsun en illvilja í
garð samborgaranna.
1) Lyfjastofnun:
tinyurl.com/5xjnsr6w
2) Lyfjastofnun:
tinyurl.com/35rz4zw7
3) Upplýsingar frá Lyfjastofnun með tölvu-
pósti 1.11. 2021
4) Skemman.is
tinyurl.com/3b5rwkvp
5) Youtube:
tinyurl.com/ykjjt5cu
6) Brock, Thornley: Spontaneous Abortions
and Policies on COVID-19 mRNA Vaccine
Use During Pregnancy. Science, Public
Health Policy, and the Law Volume 4:130–
143 November, 2021, Clinical and Transla-
tional Research
7) cdc.gov:
tinyurl.com/yuc89ts
8) Open VAERS
tinyurl.com/y5st63wn
Eftir Erling Óskar Krist-
jánsson, Geir Ágústsson og
Þorstein Siglaugsson
» Það að hafna bólu-
setningu á grund-
velli gagna og áhættu-
mats er málefnaleg
ákvörðun og slíka
ákvörðun ber að virða.
Erling Óskar
Kristjánsson
Erling Óskar er hugbúnaðarsérfræð-
ingur, Geir er verkfræðingur, Þor-
steinn er hagfræðingur.
Geir
Ágústsson
Þorsteinn
Siglaugsson
Á að gera óbólusett fólk að
annars flokks borgurum?
Tilkynningar um hjartavöðvabólgu og gollurhúss-
bólgu í kjölfar bólusetninga til VAERS 2010-2021
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Fjöldi tilkynninga
Þegar ég sá umfjöll-
un bókarinnar um
Kristin E. Andrésson í
Fréttablaðinu sendi ég
netpóst á öll systkini
mín með fyrirsögninni
„ógeð“. Við vorum öll
leið yfir því að þessum
karli væri nú hampað
sem mikilmenni og
enginn vissi af reynslu
minni. Hefðu ekki önn-
ur börn lent í honum?
Svarið við þeirri spurningu vissum
við öll innst inni og fengum staðfest-
ingu á því þegar Guðný Bjarnadóttir
skrifaði grein í Morgunblaðið og lýsti
hörmulegri reynslu sem hún varð
fyrir, einungis níu ára gömul. Mín
saga er bæði stutt og lítil í sam-
anburði við hennar. Í fyrstu fannst
mér mín saga ekkert erindi eiga í
blöðin en ég skipti um skoðun, ekki
síst Guðnýju til stuðnings. Það gladdi
mig mjög að sjá hve margir trúa og
styðja við hana. Stuttar sögur geta
vegið þungt og hér kem-
ur mín:
Fyrstu sjö ár ævi
minnar bjó ég á Akra-
nesi þar sem pabbi
starfaði sem tann-
læknir. Kristinn E.
Andrésson kom endrum
og sinnum til okkar,
hugsanlega vegna þess
að hann og föðuramma
mín voru systrabörn.
Mér fannst hann
skemmtilegur, hann gaf
sig að mér, tók mig
gjarnan á lær sér og
hossaði mér. Ég var sex ára. Svo kom
að því að hann vildi snúa mér að sér
og fór að kyssa mig. Ég varð mjög
undrandi og leið því maðurinn kunni
ekki að kyssa, vildi bara kyssa mig
beint á munninn og ulla upp í mig.
Ég kunni þessu illa og losaði mig úr
fangi hans. Sem betur fer sagði ég
mömmu og pabba frá þessu og man
enn svipinn sem kom á andlit þeirra.
Þá held ég að ég hafi skynjað hversu
rangt þetta var, enda man ég enn
þetta atvik. Systkini mín segja mér
að foreldrar okkar hafi hent karlin-
um öfugum út, enda sá ég hann aldr-
ei meir. Það var ekki fyrr en ég varð
unglingur að ég áttaði mig á hversu
alvarlegt athæfið var. Ég hugsaði
ekki mikið um þetta en mér fannst
ónotalegt að gleðjast yfir dauða hans,
einungis 13 ára gömul, fleiri börn
yrðu þá ekki fyrir barðinu á honum.
Skömmin var aldrei mín, ég var
sex ára og sagði strax frá. Á ég það
ekki síst foreldrum mínum að þakka
að trúa mér og bregðast hárrétt við.
Ég var sannarlega mun heppnari en
Guðný. En hversu margar stuttar
sögur leynast, hversu margar langar,
hversu mörg „ógeð“?
Eftir Margréti
Rósu Grímsdóttur
Margrét Rósa
Grímsdóttir
» Skömmin var aldrei
mín, ég var sex ára og
sagði strax frá. Á ég það
ekki síst foreldrum mín-
um að þakka að trúa mér
og bregðast hárrétt við.
Höfundur er tannlæknir.
Guðný er ekki sú eina