Morgunblaðið - 15.12.2021, Side 24

24 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 2021
Ragnheiður Birgisdóttir
ragnheidurb@mbl.is
Veðurfarslýsingar fyrri alda og lofts-
lagsvandi samtímans eru í forgrunni
á einkasýningu Jónu Hlífar Hall-
dórsdóttur, Vetrarlogn, sem var
opnuð í Menningarhúsinu Hofi á
Akureyri 4. desember síðastliðinn.
Sýningin stendur til 9. janúar.
Á sýningunni má finna átta verk
sem unnin eru í álplötur. Um er að
ræða textaverk þar sem orð eru
skorin út og standa út úr plötunum.
Litir og lýsing verkanna mynda
áferð í samspili við textann sem er
valinn á verkin. Það er aðferð sem
Jóna Hlíf hefur unnið með síðustu
fimmtán árin. Verkin á sýningunni
eru húðuð hvít en einnig er notast
við blátt sprey þannig að verkin
minna á skýjamyndanir á himni.
Textinn byggir á lýsingum, veður-
lýsingum og aldarfarslýsingum, sem
eru fengnar úr annálum allt frá því
um 1100 og fram til 1800. „Þetta er
dramatískur texti sem lýsir harð-
indum eða veðurofsa með skáldleg-
um, einföldum og undarlega næmum
hætti.“ Eitt verkið fjallar um það
þegar veðurofsinn tók upp Holtsós,
stöðuvatnið í heild hreinlega fauk í
burtu og hvarf í smá tíma.
„Á þessum tíma þegar við erum að
upplifa miklar veðurbreytingar og
loftslagsvandamál, þá er áhugavert
að sjá lýsingar á því hvernig veðrið
var. Þessi veðurofsi er kannski ekki
svo ólíkur því sem við erum að upp-
lifa núna. Í rannsóknarvinnu fyrir
sýninguna lagði ég áherslu á texta
þar sem orðfærið höfðaði eða talaði
til mín og sem mér fannst geta átt
erindi við samtímann,“ segir Jóna.
Hugrenningar um loftslagsmál
„Það er ríkt í Íslendingum að
horfa mikið til himins og spá í veðrið.
Stór hluti af því hver við erum er að
við eigum auðvelt með að takast á við
breytingar og ég held það sé af því
við búum í landi þar sem veðrið er
alls konar. Á einum degi getum við
fengið sól, rigningu og snjókomu.
Við látum ekki ofsaveður slá okkur
út af laginu, við tökumst bara á við
það.“ Verkin sýna þannig m.a.
hvernig þjóðin hefur upplifað ýmis-
legt þegar kemur að veðurfari. „En
auðvitað býður þetta einnig upp á
hugrenningar varðandi stöðuna í
loftslagsmálum og hvernig tímarnir
breytast,“ bætir hún við.
„Í textaverkunum mínum, og
textaverkum almennt, felst líka að
gefa tungumálinu nýtt svið og að
nýta sér rammann, þ.e. tvívíðan sýn-
ingarflöt, til að upplifa íslensku á
annan hátt. Þarna eru m.a. orð sem
við erum hætt að nota, mjög falleg
orð sem lýsa veðri og tíðarfari. Ég
hef áður gert þetta í mínum verkum,
að gefa tungumáli eða orðum svig-
rúm og tækifæri til að sýna sig og
þannig minna á mörg falleg orð sem
við eigum.“
Samhliða sýningaropnuninni var
gefin út bók á vegum Ástríkis sem
ber titilinn Brim hvít sýn og fjallar
um textaverk og myndlist Jónu Hlíf-
ar síðustu tvo áratugi. „Ég vinn með
marga miðla og fæst við margs kon-
ar list og þetta er í raun bara einn
þriðji af því sem ég hef gert. Ég lít á
mig fyrst og fremst sem hugmynda-
listamann svo ég vel ekki miðilinn
heldur vinn ég fyrst og fremst út frá
konseptinu og hverju konseptið kall-
ar eftir. Ég hef unnið innsetningar,
myndbandsverk, málverk, teikn-
ingar, skúlptúra. En síðustu tíu ár
hefur texti einhvern veginn tekið
yfir. Í bókinni er einblínt á texta-
verkin mín og það á auðvitað ekki
heima neins staðar annars staðar en
í bók.“
Þakklát fyrir ný sjónarhorn
Bókin er vegleg, er bæði á ís-
lensku og ensku og hefur að geyma
yfir 100 ljósmyndir af verkum. „Mér
finnst bókin falleg og ég er mjög
spennt að fá að deila henni með fólki,
sérstaklega fólki sem hefur áhuga á
ljóðlist því hún er mjög ljóðræn.“
Hún segist líka vonast til þess að hún
nýtist listfræðingum sem og í
kennslu. „Það er margt frábært fólk
sem kemur að bókinni, sem skrifar
um verkin mín eða hugleiðingar um
orð og hvað þau geta haft mikil áhrif
á okkur.“
Umfjöllun og hugleiðingar um
verkin rita Becky Forsythe
sýningarstjóri, Sigrún Alba Sigurð-
ardóttir, menningarfræðingur og
sýningarstjóri, Guðbjörg R. Jóhann-
esdóttir, umhverfisheimspekingur
og lektor við Listaháskóla Íslands,
og Starkaður Sigurðarson, myndlist-
armaður og rithöfundur. Inngangs-
orð skrifaði Guðjón S. Tryggvason
og aftast í bókinni er viðtal við Jónu
Hlíf sem Auður Aðalsteinsdóttir,
doktor í bókmenntafræði, tók. Hún
ritstýrði jafnframt bókinni.
Jóna er ánægð með að aðrir hafi
skrifað texta um list hennar. „Mér
finnst samtal alltaf gott og frábært
að fá ný sjónarhorn á verkin. Mér
finnst það mikilvægt og ég er mjög
þakklát fyrir það,“ segir hún.
Textaverkin komin heim
„Mér finnst öll þessi textaverk á
vissan hátt vera komin heim þegar
maður sér þau í bók. Það er áhuga-
vert að margt sem maður gerir sem
myndlistarmaður er svo tímabundið,
verkin eru bundin við tiltekinn stað
og tíma. Það er sýningaropnun, sýn-
ingin stendur í ákveðinn tíma og svo
er hún búin. Þá er mjög auðvelt að
hún gleymist en um leið og þú ert
kominn með bók þá ertu búinn að
skrásetja og finna verkunum stað,
kannski varanlega, eða að minnsta
kosti á meðan bókin lifir.“
Spurð hvort textaverkin séu jafn-
vel orðin að ljóðlist þegar þau eru
komin á bókarform segir Jóna:
„Fyrir mér er þetta myndlist en ég
nýti texta sem hluta af miðlinum.“
Titill bókarinnar Brim hvít sýn
þótti Jónu lýsandi fyrir bókina. „Blái
liturinn hefur einhvern veginn fest
við mig síðustu tíu eða tuttugu ár,
hann kemur alltaf til mín. Mér hefur
alltaf þótt fallegt að keyra niður
Snorrabrautina að vetrarlagi og þar
mætir mér sjórinn, það er hvasst og
smá öldugangur og kannski snjó-
koma, og hvernig hafið og fjöllin
renna saman í svona blátóna lit. Mér
fannst þetta svo góð lýsing á bókinni.
Þetta snýr að þessari bláu birtu sem
umlykur okkur á Íslandi.“
Morgunblaðið/Eggert
Bókverk „Mér finnst öll þessi textaverk á vissan hátt vera komin heim þegar maður sér þau í bók,“ segir Jóna Hlíf.
Veðurofsi og ljóðræna tungunnar
- Vetrarlogn, einkasýning Jónu Hlífar Halldórsdóttur í Hofi á Akureyri - Textaverk um veðurfar,
loftslagsbreytingar og íslenska tungu - Bókin Brim hvít ský fjallar um textaverk listakonunnar
Sænski þýðandinn John Sweden-
mark var fyrr í vikunni verðlaunað-
ur fyrir þýðingarstarf sitt á
Norðurlandatungumálum við hátíð-
lega athöfn í Stokkhólmi. Björn von
Sydow, fyrrverandi forseti sænska
þingsins og utanríkisráðherra,
afhenti verðlaunin en hann er tals-
maður Letterstedtska félagsins.
Verðlaunin námu 100.000 sænskum
kr. sem samsvarar um 1,4 millj-
ónum ísl. kr.
Í rökstuðningi dómnefndar segir
að líta megi á Swedenmark sem
helsta sendiherra og talsmann
íslenskra bókmennta í Svíþjóð. Í
þakkarræðu sinni sagði Sweden-
mark að áhugi hans á íslenskunni
hefði vaknað þegar hann nam nor-
ræn tungumál í Uppsala á níunda
áratug síðustu aldar. Þangað hafði
nýverið verið ráðinn nýr íslenskur
lektor, Þorleifur Hauksson, og
Swedenmark rifjaði upp að hann
hefði nánast fengið einkakennslu
hjá Þorleifi vegna þess hversu fáir
nemendur stunduðu námið á sínum
tíma. Í lok námskeiðsins hafi Þor-
leifur tilkynnt honum að hann ætti
að þýða skáldsöguna Gulleyjuna
eftir Einar Kárason og yrði þýð-
ingin góð myndi Bonniers-útgáfan
gefa hana út. Þar með hófst um-
fangsmikið þýðingarstarf Sweden-
marks. Hann hefur á ferlinum þýtt
yfir 50 titla úr íslensku, þar á meðal
skáldsögur, ljóð, nóvellur og leikrit
eftir Einar Kárason, Sjón, Gerði
Kristnýju, Jón Kalman Stefánsson,
Gyrði Elíasson, Eirík Örn Norð-
dahl, Bergsvein Birgisson og Stein-
unni Sigurðardóttur.
John Swedenmark
verðlaunaður
- Sendiherra íslenskra bókmennta
Gleði John Swedenmark og Björn
von Sydow í Stokkhólmi nýverið.