Fréttablaðið - 02.03.2022, Blaðsíða 14

Ríkið verður að fjölga
rýmum á hjúkr-
unarheimilum og við
þurfum að efla dag-
þjónustu.
Það læðist að manni þessa dagana
grunur um að rafmagnsframleið-
endur á Íslandi séu búnir að semja
um sölu á rafmagni upp í ermina á
sér. Vatnsþurrð í uppistöðulónum
á hálendinu hlýtur að vera nokkuð
fyrirséð og á ekki að koma á óvart
með stöðugum vatnamælingum
og annarri aðgát. Virkjanasinnar,
sem er eiginlega sérstök manngerð,
hrópa nú á meiri virkjanir. Sjái þeir
óbeislaða sprænu, dettur þeim
ekkert annað í hug en virkjun. Það
verði að koma böndum á sprænuna
hvað sem það kostar og án tillits til
eyðileggingar á náttúruvéum. Það
bara skal virkjað. Ríkisfyrirtækið
Orkubú Vestfjarða ohf. vill nú slátra
friðlandinu í Vatnsfirði með Vatns-
fjarðarvirkjun.
Á Vestfjörðum hagar svo til að
þar er undirlendi mjög af skornum
skammti og hefur víða staðið
stækkun byggðar fyrir þrifum svo
sem á Ísafirði þar sem landfylling
hefur verið þrautalending. Af þess-
um ástæðum gripu menn til þess
óyndisúrræðis að setja niður byggð
á svæðum þar sem snjóflóðahætta
og önnur skriðuhætta var augljós.
Ég hef draugabyggðina í Hnífsdal
fyrir vestan á daglega fyrir augum,
þau hús sem ekki urðu að bráð
brunaliðinu á Ísafirði.
Nú er það svo að í öllum lands-
hlutum hefur mannfólkið komið
sér saman um samkomustaði og
griðastaði frá dagsins önn. Land-
námshátíð Vestfirðinga 1974 var
haldin í Vatnsfirði innar af Barða-
strönd og kom vart annar staður til
greina. Þangað steðjuðu flestir Vest-
firðingar og fólk af vestfirsku bergi
brotið og mikið við haft. Meira að
segja f laut víkingaskip fyrir landi
á Vatnsfjarðarvatni til að minna
okkur á hugdirfsku forfeðra okkar
að sigla hingað vestur í sælunnar
reit.
Ilmur bjarkarinnar og kliður
söngþrastanna
Svo háttar til í þessum Vatns-
firði að þar er land mjög gróið og
nokkurt skjól fyrir vindi. Veiði er í
vatninu og sitja menn þar löngum
að dorgum og anda að sér ilmi
bjarkarinnar. Verkalýðshreyfing-
unni á Vestfjörðum þótti upplagt
að koma upp sumarhúsabyggð í
Vatnsfirði og fleiri verkalýðsfélög á
landsvísu reistu þar bústaði. Einn-
ig komst þar upp myndarlegt hótel
og greiðasölustaður. Borað var
eftir heitu vatni sem nú hitar upp
sumarhúsabyggðina ásamt því að
sundlaug varð raunveruleiki. Ekki
er annað vitað en að Vatnsfjörður
sé vinsæll sumardvalarstaður og
þangað kemur fólk af Vestfjörðum
og hvaðanæva af landinu, ekki síst
barnafjölskyldur. Oft er um að
ræða fólk sem ann landi sínu og vill
ferðast og fræðast um landkosti og
mannlíf á Vestfjörðum og ekki síst
að una sér í einstæðri náttúru.
Bara að virkja
Árið 1975 var Vatnsfjörður gerður að
friðlandi sem markar því sérstaka
stöðu. Ekki er gert ráð fyrir mann-
virkjagerð í friðlandinu og ákveðnar
reglur gilda þar um umgengni eins
og í öðrum friðlöndum. Nú mætti
ætla að nokkur alvara lægi að baki
þeim gjörningi að gera Vatnsfjörð
að friðlandi og einhvern veginn
meðtekið af alþýðu manna að þarna
sé einmitt Friðlandið með stórum
staf og ekki verði við því hróflað.
Nú er hins vegar sú tíð að virkj-
unarmenn klæjar í lófana eftir því
að virkja í Vatnsfirði. Skýrsla frá því
heilaga Landsneti bendir á Vatns-
fjörð þar sem segir að ný virkjun
í Vatnsfirði mundi valda straum-
hvörfum í afhendingaröryggi raf-
orku á Vestfjörðum og áróðursvélin
er þegar komin í gang. Rafmagns-
skortur er á Vestfjörðum og ekki
ný bóla, en afgangsorka frá Lands-
virkjun verður skert til fjórðungsins
og þarf að kynda með olíu. Skítt
með eitt friðland. Orkubússtjóri
Vestfjarða vill að orkukosturinn
verði tekinn til umfjöllunar. Bæjar-
stjórinn á Ísafirði tekur í þennan
sama streng og hugsunarlaust vill
hann bara virkja í Vatnsfirði og kom
fram í kvöldfréttum Útvarps fyrsta
febrúar. Minnihluti Sjálfstæðis-
flokksmanna í bæjarstjórn Vestur-
byggðar vill líka horfa til virkjunar í
Vatnsfirði. Hér skal enn minnst á að
heimilin í landinu nýta aðeins 5%,
segi og skrifa 5%, af öllu rafmagni
sem framleitt er á Íslandi. Álver og
þvíumlíkt gleypa hitt.
Sú er raunin að varla er að finna
slíka vin á Vestfjörðum sem er
Vatnsfjarðarfriðlandið. Og auðvitað
á Vatnsfjarðarvirkjun ekki að hafa
nein áhrif á svæðið eins og ævinlega
þegar menn tala gegn betri vitund
nema síður sé. Það á nefnilega að
leggja akveg inn með Vatnsfjarðar-
vatni sem verður mikil framför frá
þeim troðningi sem vér ökum nú
eftir og fleira rask á eftir að verða
ef farið verður af stað. Og vafalaust
eigi ferðamönnum eftir að fjölga til
að skoða virkjunina og kasta af sér
vatni. Kunnugleg rök frá Kárahnjúk-
um. En þar með er draumurinn líka
búinn með eitthvert friðland í Vatns-
firði. Þar verður bara ófriðarland,
væntanlega í boði ríkisfyrirtækisins
Orkubús Vestfjarða ohf.
Vestfirðingar eiga ekkert í
Orkubúi Vestfjarða
Alkunna er að Vestfirðingar eru
stoltur þjóðflokkur og berja sér á
brjóst á tyllidögum, ekki síst þegar
þeir eru f luttir suður. Margendur-
tekið að við eigum að vera sjálfum
okkur nóg með rafmagn. Sem þýðir
í hugum flestra að orkufyrirtækið
okkar, Orkubú Vestfjarða ohf., á að
framleiða næga raforku fyrir fjórð-
unginn.
Þegar nánar er aðgætt þá eiga
Vestfirðingar ekkert í Orkubúi Vest-
fjarða nema í hlutfalli við íbúafjölda
landsmanna á Vestfjörðum. Ríkis-
sjóður á Orkubú Vestfjarða eftir
að hafa leyst eignarhluta sveitar-
félaganna á Vestfjörðum til sín árið
2001 með nauðung. Móverkið var
þá metið á 4,6 milljarða og áskilið í
samningum að söluverðið færi upp
í stórskuldir sveitarfélaganna við
opinbera húsnæðiskerfið.
Það er því Landsvirkjun sem við
eigum að káfa upp á eins og aðrir
þegnar þessa lands. Að á Vest-
fjörðum skuli fórnað heilu frið-
landi og helst að skadda fossinn
Dynjanda með tilfærslum vatns úr
Stóra Eyjavatni er brjálæði eitt. Það
sér hver heilvita maður. Við eigum
hlutdeild í hálendisvirkjunum eins
og aðrir landsmenn og Landsneti
ber að leggja traustar raforkulínur
hingað vestur eins og til annarra
byggðarlaga í landinu. Þetta er eðli-
leg krafa sem stjórnmálamönnum
ber að fylgja eftir og ekki verði níðst
á friðlöndum Vestfjarða og öðrum
náttúruvéum. n
Orkubú Vestfjarða ohf. vill skadda friðlandið í Vatnsfirði
Finnbogi
Hermannsson
fréttamaður og
rithöfundur
Ástandið á heilsugæslunni er ekki
boðlegt. Það gengur ekki að biðtími
aldraðra og veikra eftir læknisþjón-
ustu teljist í vikum. Auk þess viljum
við að fólk sem þarf vist á dvalar-
eða hjúkrunarheimili komist að.
Heimaþjónusta þarf að vera öflugri
og aðstoð meiri þannig að fólk sem
kýs að búa áfram heima fái meiri
aðstoð til þess að svo megi verða.
Dagdvöl þarf að vera raunveru-
legur valkostur og hún þarf að vera
sveigjanleg. Með sveigjanleika getur
þjónustan verið mismikil eftir þörf
hverju sinni og hægt að laga hana að
mismunandi þörfum og aðstæðum
fólks.
Kerfið er fyrir fólkið
Kerfið, stuðningur og þjónusta
innan þess snýst ekki aðeins um
þann sem nýtir þjónustuna heldur
líka aðstandendur, maka, systur og
bræður, dætur, syni og vini. Þegar
við veikjumst fá aðstandendur
okkar í hendurnar ærið verkefni og
mikil vinna tekur við. Það er okkar,
sem erum í stjórnmálum, að grípa
inn í og bæta og breyta kerfinu.
Árekstrar á milli ríkis og sveitar-
félaga hafa því miður þvælst fyrir
farsælli þróun í þessum málum.
Þjónusta á að vera einföld, aðgengi-
leg og skilvirk. Hún snýst um þann
sem nýtir hana en ekki kerfið sjálft.
Flétta þarf betur saman verkefni
og þjónustu ríkis og sveitarfélaga
við eldra fólk með sérstakri áherslu
á samþættingu heimahjúkrunar og
stuðningsþjónustu. Finna þarf nýjar
leiðir til þess að auka við stuðning
og heimaþjónustu, samhliða því að
stuðla að aukinni virkni. Með þessu
móti verður að auki betur farið með
sameiginlega fjármuni okkar allra.
Ákveðin gjá hefur myndast hjá
hópi aldraðra þegar búseta í heima-
húsi verður erfið og dvöl á hjúkr-
unarheimili hentar ekki eða er ekki
í boði. Við þurfum áfram að tryggja
framboð á fjölbreyttu húsnæði í
sveitarfélaginu. Eins mun lækkun
fasteignagjalda hafa jákvæð áhrif á
þennan hóp.
Í hverju felast aukin lífsgæði?
Ríkið verður að fjölga rýmum á
hjúkrunarheimilum og við þurfum
að ef la dagþjónustu. Heilsugæsl-
una verðum við að efla og tryggja
þessum hópi greiðan aðgang að
öldrunarlæknum og hjúkrunar-
fræðingum. Auk þess verðum við að
huga betur að andlegri líðan bæjar-
búa, ekki í síst í ljósi heimsfaraldurs.
Við þurfum að tengja fólk saman og
koma í veg fyrir félagslega einangr-
un sem er raunverulegur vandi hjá
eldra fólki.
Mikil tækifæri eru í betri nýtingu
á fjölbreyttri velferðartækni sem og
samhæfingu milli þjónustukerfa
með það að markmiði að bæta þjón-
ustu. Ávinningurinn er hagkvæmni,
minni sóun á tíma og mannafla og
umfram allt annað, aukin lífsgæði
og sjálfstæði notenda. Við þurfum
að setja aukinn kraft og áherslu á
innleiðingu velferðartækni í þjón-
ustu við eldra fólk.
Eldra fólk er alls konar fólk. Fólk
með mismundandi reynslu, ólík
áhugamál, væntingar og þarfir. Við
þurfum að auka virkni, tryggja ólíka
valkosti og betri þjónustu.
Í því felast aukin lífsgæði. n
Eldra fólk er alls konar
Áslaug Hulda
Jónsdóttir
formaður bæjar-
ráðs og býður
sig fram í 1. sæti
í prófkjöri Sjálf-
stæðisflokksins í
Garðabæ
Á þessum myrku tímum, sem
markast af tilefnislausri og órétt-
lætanlegri innrás Rússa í Úkraínu,
skipulagðri upplýsingaóreiðu og
hagræðingu upplýsinga, er mikil-
vægt sem aldrei fyrr að greina stað-
reyndir frá lygunum sem haldið er
á lofti til að réttlæta það sem síst
skyldi. Staðreyndin er sú að kjarn-
orkuveldið Rússland réðst að til-
efnislausu á friðsælt og lýðræðislegt
nágrannaland sem því stafaði engin
ógn af, auk þess sem Pútín, forseti
Rússlands, hótar hefndum gegn
hverju því ríki sem réttir úkraínsku
þjóðinni hjálparhönd. Slík valdbeit-
ing og þvinganir eiga hvergi heima
á 21. öld.
Þessi framganga Pútíns er í senn
gróft brot á alþjóðalögum og þeim
grundvallarreglum sem gilda um
samskipti manna á milli. Ákvörð-
un hans um að endurvekja stríðs-
rekstur á meginlandi Evrópu er
dæmi um frumskógarlögmálið þar
sem þeir stærstu og sterkustu fara
sínu fram í skjóli yfirburða sinna.
Þar er sjónum ekki aðeins beint
að Úkraínu heldur líka öryggi Evr-
ópu allrar og alþjóðlegu regluverki
á grundvelli stofnana Sameinuðu
þjóðanna og alþjóðalaga.
Yfirgangur Pútíns kostar saklaust
fólk lífið og sviptir það voninni um
að lifa í friði. Ráðist er á borgaraleg
skotmörk í trássi við alþjóðleg
mannúðarlög, fólk er hrakið á flótta
og við sjáum fram á stórfelldan
mannúðarvanda. Mánuðum saman
reyndum við allt hvað við gátum til
að leita diplómatískra lausna, en
Pútín laug blákalt að öllum sem
funduðu með honum um að hann
hefði áhuga á friðsamlegri lausn
mála. Þess í stað kaus hann að hefja
stórfellda innrás. Allsherjarstríð.
Við krefjumst þess að Rússar láti
tafarlaust af hernaðaraðgerðum
sínum og dragi her sinn skilyrðis-
laust frá öllu yfirráðasvæði Úkra-
ínu. Það sama á við um Belarús,
sem verður tafarlaust að láta af
þátttöku sinni í árásinni og virða
alþjóðlegar skuldbindingar sínar.
Evrópusambandið er sameinað í
vilja sínum um að aðstoða Úkraínu
og úkraínsku þjóðina eftir fremsta
megni. Þetta er spurning um líf og
dauða. Við höfum því samþykkt
neyðarpakka til að leggja úkra-
ínska hernum lið í baráttu sinni.
Alþjóðasamfélagið hyggst draga
Pútín til ábyrgðar fyrir of beldið
með því að einangra Rússland
algjörlega. Við refsum þeim sem
fjármagna stríðið með því að lama
rússneska bankakerfið og hindra
aðgang að gjaldeyrisforða.
ESB og samstarfsaðilar þess
hafa þegar beitt Rússa stórfelldum
efnahagsþvingunum sem beinast
að rússneskum leiðtogum og yfir-
stétt og tilteknum atvinnuvegum.
Ætlunin er ekki að skaða rússneska
alþýðu heldur draga úr getu rúss-
neskra stjórnvalda til að fjármagna
óréttmætan stríðsrekstur sinn. Við
störfum náið með samstarfsaðilum
okkar og bandamönnum: Banda-
ríkjunum, Kanada, Bretlandi,
Japan, Suður-Kóreu og Ástralíu,
sem og Íslandi, auk þess sem fjöl-
margar þjóðir víðs vegar um heim
hafa fylkt liði til varnar landa-
mærahelgi og fullveldi Úkraínu.
Sameinuð stöndum við, réttum
megin sögunnar, gagnvart skelfi-
legri árás Rússa á frjálst og full-
valda ríki.
Stjórnvöld í Kreml og stuðn-
ingsmenn þeirra hafa efnt til
stórfelldrar upplýsingaóreiðuher-
ferðar síðustu vikurnar til þess að
leitast við að réttlæta glæpi sína.
Við höfum horft upp á rússneska
ríkisfjölmiðla og aðila á þeirra
vegum dreifa ósannindum á sam-
félagsmiðlum til þess að blekkja
og afvegaleiða almenning. En þótt
áróðursmeistarar Kremlar kalli
innrásina „sérstaka aðgerð“ fer
ekki á milli mála að hér er um að
ræða allsherjarinnrás í Úkraínu þar
sem markmiðið er að leggja frelsi,
réttmæt stjórnvöld og lýðræðis-
lega innviði þjóðarinnar að velli.
Það er fráleitt að saka stjórnvöld
í Kænugarði um „nýnasisma“ og
„Rússahatur“ enda er hvers kyns
nasismi bannaður með lögum í
landinu. Úkraínsk stjórnvöld hafa
ekki einangrað Donbas-hérað né
hafa þau bannað rússneska tungu
og menningu. Donetsk og Lúhansk
eru ekki lýðveldi heldur úkraínsk
landsvæði undir stjórn vopnaðra
aðskilnaðarsinna sem sitja í skjóli
rússneskra stjórnvalda.
Þetta vitum við og þetta vita líka
margir Rússar. Frá upphafi innrás-
arinnar hafa hugrakkir mótmæl-
endur komið saman í borgum víðs
vegar um Rússland til að krefjast
þess að árásum á þessa friðsælu
nágrannaþjóð linni. Við heyrum
raddir þeirra og fögnum hugrekk-
inu sem þeir sýna, auk þess sem
það er ánægjulegt hve margt máls-
metandi fólk í Rússlandi hefur mót-
mælt þessari glórulausu innrás.
Sem fyrr mun ég starfa með
bandamönnum okkar um allan
heim til að tryggja samhæfð við-
brögð alþjóðasamfélagsins við
framferði stjórnvalda í Kreml.
25. febrúar síðastliðinn beittu
Rússar, einir þjóða, neitunarvaldi
gegn ályktun öryggisráðs SÞ um
árás Rússlands á Úkraínu en full-
trúar Kína, Indlands og Sameinuðu
arabísku furstadæmanna sátu hjá.
Stjórnvöld um heim allan hafa
fordæmt innrásina og nú ríður á
að alþjóðasamfélagið eins og það
leggur sig taki höndum saman og
leggi sitt af mörkum til að binda
enda á hernað Rússa með því að
samþykkja ályktun Sameinuðu
þjóðanna þess efnis.
Það hefur aldrei verið brýnna
fyrir samfélög og bandalög heims
að vinna saman svo hægt sé að
skapa framtíð á grundvelli trausts,
réttlætis og frelsis. Nú er tími til
að taka afstöðu og láta í sér heyra.
Yfirgangur í krafti af lsmunar er
aldrei réttlætanlegur. Hvorki nú
né endranær. n
Skákað í skjóli aflsmunar
Josep Borrell
utanríkismála-
stjóri Evrópu-
sambandsins
14 Skoðun 2. mars 2022 MIÐVIKUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ