Skessuhorn - 15.09.2021, Qupperneq 35

mIðVIKudAguR 22. SEpTEmBER 2021 35
Pennagrein Pennagrein
Pennagrein
Þið sem fædd eruð áður og um það
leyti sem lýðveldið Ísland var stofn-
að. Ykkur var gefið loforð: Ykk-
ur var heitið því af foringjum allra
stjórnmálaflokka, að um leið og
sjálfstæðismálið yrði í höfn 17. júní
1944 skyldi þjóðin semja sér sína
eigin stjórnarskrá.
Loforðið var aldrei efnt af stjórn-
málaflokkunum þótt rekið væri
á eftir því. Það gerði til dæmis
Sveinn Björnsson forseti Íslands
(1944-1952) í nýársávarpi sínu árið
1949:
„Og nú, hálfu fimmta ári eftir
stofnun lýðveldisins rofar ekki enn
fyrir þeirri nýju stjórnarskrá, sem
vér þurfum að fá sem fyrst og al-
mennur áhugi var um hjá þjóðinni
og stjórnmálaleiðtogunum, að sett
yrði sem fyrst. Í því efni búum vér
enn við bætta flík, sem sniðin var
upprunalega fyrir annað land, með
öðrum viðhorfum, fyrir heilli öld.“
guðni Th. Jóhannesson, núver-
andi forseti Íslands, lýsti málinu
svona:
„Í aðdraganda lýðveldisstofnunar
vildu ráðamenn á Alþingi réttilega
stefna að einingu þjóðarinnar. Þeir
vissu að samstaðan næðist ekki ef
stjórnmálaflokkarnir tækjust á um
nýja stjórnarskrá. Því var ákveðið
að lögfesta lítt breytta stjórnarskrá
til bráðabirgða en endurskoða hana
svo við fyrsta tækifæri. Lýðveld-
ið sem Íslendingar stofnuðu skyldi
vara um aldur og ævi en stjórnar-
skráin ekki, enda mátti enn þá sjá
að hún hafði að miklum hluta verið
samin í danska kansellíinu eins og
Jón forseti komst að orði á sínum
tíma. Því má segja – með stjórnar-
skrána í huga – að 17. júní 1944 hafi
Íslendingar tjaldað til einnar næt-
ur á Þingvöllum, í gömlu dönsku
tjaldi.“
Loforðið um nýja stjórnarskrá var
gefið ykkur, lýðveldiskynslóðinni,
en vanefndirnar varða líka afkom-
endur ykkar. Einnig þeir búa enn
við úrelta stjórnarskrá. Hins vegar
gerðist það óvænt að sameiginlega
tókuð þið málin í eigin hendur. Þið
og afkomendur ykkar unnuð afrek
sem vakið hefur heimsathygli: Í
kjölfar Hrunsins 2008 létu stjórn-
málaflokkarnir undan háværri kröfu
almennings um nýja stjórnarskrá.
Efnt var til þjóðfundar árið 2010 og
skipað stjórnlagaráð fulltrúa sem
kjósendur höfðu valið í almennum
kosningum. Stjórnlagaráði var fal-
ið að skila Alþingi frumvarpi með
tillögum að nýrri og endurskoðaðri
stjórnarskrá lýðveldisins. Frum-
varpið að nýju stjórnarskránni var
afhent Alþingi á tilsettum tíma í júlí
2011. Þann 20. október 2012 var
frumvarpið síðan borið efnislega
undir landsmenn í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Yfir 2/3 hlutar kjósenda
(67%) samþykktu að það skyldi
verða grundvöllur nýrrar stjórnar-
skrár lýðveldisins Íslands.
Ætla mátti að málið væri þar með
í höfn. Þjóðin hafði sjálf efnt lof-
orðið frá 1944, samið sér og sam-
þykkt sína eigin stjórnarskrá. Ekki
var annað eftir en að Alþingi lög-
festi nýju stjórnarskrána, lýðræðis-
legan vilja landsmanna. Nú, bráð-
um níu árum síðar, hefur Alþingi
hins vegar ekki enn virt úrslit at-
kvæðagreiðslunnar. Er þetta í fyrsta
skipti sem það hefur gerst að Al-
þingi – þingmenn - virði ekki úrslit
þjóðaratkvæðagreiðslu.
Vigdís Finnbogadóttir, forseti Ís-
lands (1980-1996), lýsir þessu svo:
„Í kjölfar efnahagshrunsins árið
2008 hratt Alþingi af stað stór-
merkilegu ferli sem ætlað var að
láta drauminn um nýja stjórnarskrá
loks rætast. Framtakið vakti athygli
víða um heim enda um að ræða
eitt víðtækasta og lýðræðislegasta
stjórnarskrárferli sem vitað er um.
Stjórnlagaráð var þjóðkjörið. Þar
hljómuðu því margvíslegar raddir
samfélags okkar á Íslandi og drög
voru gerð að nýrri stjórnarskrá með
samþykki allra meðlima Stjórnlaga-
ráðsins. Auk þess kom fram í þjóð-
aratkvæðagreiðslu yfirgnæfandi
vilji meirihluta íslenskra kjósenda
til þess að nýja stjórnarskráin öðl-
aðist gildi. Enn sem komið er hef-
ur Alþingi ekki auðnast að koma til
móts við þann vilja. Að mínu mati
hefur íslenska þjóðin beðið nógu
lengi eftir nýrri stjórnarskrá …“
Kosið verður til Alþingis 25.
september næstkomandi. Við heit-
um á ykkur sem lesið þetta bréf að
krefja frambjóðendur svara um af-
stöðu þeirra til nýju stjórnarskrár-
innar. Hvernig geta þeir réttlætt að
hafa að engu úrslit lýðræðislegra
kosninga? Ætla stjórnmálaflokk-
arnir enn að standa í vegi fyrir því
að loforðið frá 1944 verði efnt eða
ætla þeir að standa með almenningi
og lýðræðislegum stjórnarháttum
í landinu? Engum stendur nær en
ykkur, lýðveldisbörnum, að krefjast
svara.
Þegar íslenska lýðveldið sleit
barnsskónum hefði það aldrei gerst
að Alþingi virti ekki niðurstöðu
kosninga. Okkur hefur því borið
af leið og við þurfum að rétta kúrs-
inn. Krefjumst þess saman að vera
fullvalda þjóð og látum fallegustu
drauma okkar um Ísland rætast.
Sjáum til þess að loforðið frá 1944
verði efnt.
VIð EIgum NÝJA STJÓRN-
ARSKRÁ! Kjósum aðeins fram-
boð sem virða grundvallarreglur
lýðræðisins og vinna af heilindum
að því að nýja stjórnarskráin verði
lögfest.
Reykjavík 16. september 2021
Stjórnarskrárfélagið
Opið bréf til lýðveldisbarna í tilefni
alþingiskosninga 25. september
Sjómenn eru samningslausir, aftur.
Félög sjómanna sendu frá sér yfir-
lýsingu þann 16. september, með
titlinum „Svik við sjómenn eru
svik við þjóðina!“ Í henni eru rakt-
ar grunsemdir um að allt að tuttugu
milljarða vanti inn í launauppgjör
og skattheimtu ríkisins í útflutn-
ingi fiskafurða milli tengdra aðila.
Þeirra útreikningar leiða af sér að
um 8,3% vanti upp á verðmæti af-
urðanna þegar þær eru skráðar út
úr landinu.
Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi
sendu frá sér svar um hæl þar sem í
grófum dráttum er rakið að núver-
andi fyrirkomulag sé fullkomlega
eðlilegt og allt lögum samkvæmt.
Þar liggur samt einmitt hundurinn
grafinn, núverandi kerfi bíður upp
á tvöfalda verðlagningu fisks. Fisk-
ur sem er seldur inn til vinnslu á Ís-
landi innan sama félags er að jafn-
aði 20-25% ódýrari heldur en fisk-
ur sem er seldur inn á fiskmarkað.
Það er svo sem lögum samkvæmt
en algjörlega óásættanlegt og kallar
á tafarlausa lagabreytingu.
Lóðrétt samþætting þýðir að
sami aðili hefur stjórn á allri virðis-
keðju afurðarinnar frá veiði til sölu
og öll stökk þar á milli. Laun sjó-
manna eru reiknuð út frá aflaverð-
mæti, af þeim er síðan reiknaður
tekjuskattur. Það þýðir að allur af-
sláttur af aflaverðmæti er afsláttur
af tekjuskatti.
Þess vegna leggja píratar til að
Verðlagsstofa skiptaverðs verði
lögð niður. Tilgangur stofnunar-
innar var í upphafi göfugur, að
jafna aðstöðumun sjómanna og út-
gerða og leysa deilur um fiskverð.
Þetta hefur með árunum hins vegar
orðið meira til trafala þar sem ferl-
ar og aðferðarfræði gagnaöflunar
hafa ekki þróast í takt við tímann.
Félög sjómanna geta með ágætum
leyst þetta hlutverk með nýstárlegri
aðferðum.
Fiskmarkaðir á Íslandi eru í
einkaeign, en miðlægt gagnakerfi
þeirra, Reiknistofa fiskmarkaða,
safnar og miðlar upplýsingum til
kaupenda og seljanda. Þessi gögn
koma til af þeim fiski sem er seld-
ur á uppboðum þar sem hæstbjóð-
andi hreppir hverja stæðu. gögnin
eru hinsvegar ekki opinber nema
að litlu leyti en það þarf að skoða
gaumgæfilega að gera þau aðgengi-
leg almenningi.
píratar lögðu til breytingar á
frumvarpi á lögum um umgengni
um nytjastofna sjávar og lögum um
Fiskistofu þann 31. maí árið 2017.
Hún hljóðaði svo: „Vigtunarleyfis-
höfum er skylt að láta liggja frammi
yfirlit um selt aflamagn hvers dags,
kaupendur þess og verð. Skulu þeir
daglega senda Fiskistofu afrit af
slíku yfirliti. Þá skulu þeir senda fé-
laga- og hagsmunasamtökum sjó-
manna skýrslu um seljendur, afla,
aflamagn, kaupendur og verð, sé
þess óskað.“
markmið pírata er að gagnsæi
leiði af sér eðlilega verðmyndun
fisks. Við viljum líka aðskilja veiðar
og vinnslu. Það þýðir að sami aðili
getur ekki rekið bæði fiskvinnslu og
útgerð. Það væri í eðli sínu hægt í
kerfi þar sem allar afurðir fara á ís-
lenskan fiskmarkað eftir löndun. En
það þýðir líka að sami aðili þarf að
greiða markaðsverð fyrir fiskinn.
Árið 2020 jókst hagnaður 10
stærstu aðilanna í sjávarútvegi um
52%, en á sama ári lækkuðu veiði-
gjöld um þrjá milljarða. Ef okkar
óskir yrðu uppfylltar væri veiði-
gjald tekið sem prósenta við sölu á
fiskmarkaði. Það þýðir að dægur-
sveiflur fiskverðs hafa áhrif á veiði-
gjaldið en það er þó öllum aðilum
máls ljóst fyrirfram hvaða hlutfall
aflans fer í gjöld.
Þess vegna leggja píratar til að
Verðlagsstofa skiptaverðs verði
lögð niður, allur fiskur fari á fisk-
markað og að öll gögn tengdum
sölu á fisk og fiskafurðum verði
opinber. Þannig stöndum við vörð
um að sjómenn fái sanngjarnan hlut
í þeim verðmætum sem þeir skapa
með sinni vinnu.
Nýtum kosningaréttinn þann 25.
september næstkomandi og stönd-
um með sjómönnum. Saman get-
um við breytt samfélaginu til hins
betra.
Gunnar Ingiberg Guðmundsson
Höfundur skipar 2. sæti á lista Pí-
rata í Norðvesturkjördæmi
Píratar standa
með sjómönnum
Eitt af kosningamálum Framsókn-
ar er að öll réttindi sem tengjast
fullorðinsaldri verði virk við 18 ára
aldur. En hvað þýðir þetta?
Við viljum að öll réttindi og ald-
urstakmörk í lögum verði skoðuð
og miðuð við 18 ára aldur.
Ef lög landsins eru skoðuð þá er
ekki hægt að finna eitt svar við því
hvenær hægt er að treysta fólki fyrir
sínum ákvörðunum og réttindum.
mismunandi aldurstakmörk finn-
ast í lögum og reglum og í sumum
tilvikum virðist huglægt mat hverju
sinni hafa legið að baki. Sem dæmi
um slík aldurstakmörk má nefna
skólaskylduna sem er til 16 ára, en
sama ár byrja börn að borga full-
an tekjuskatt þrátt fyrir að skóla-
göngu þeirra sé ekki endilega lokið.
Tveimur árum síðar, þ.e. á 18 ára
afmælisdeginum, verða einstakling-
arnir fullorðnir að lögum, sem þýð-
ir að þau eru fjárráða, mega ganga
í hjúskap, verða skipstjórar, fá full
ökuréttindi, bjóða sig fram til Al-
þingis og sveitastjórna og hljóta
kosningarétt. Þó mega þau ekki
bjóða sig fram til forseta, verða
sýslumenn né versla sér áfengi.
Til að bjóða sig fram til forseta
þarf einstaklingur að vera orðin
35 ára á kjördag. Til þess að verða
sýslumaður eða héraðsdómari þarf
einstaklingur að vera orðin 30 ára.
Þegar við lítum til annarra dóm-
araembætta þá þarftu að vera orð-
in eldri, en til þess að verða Lands-
réttardómari eða Hæstaréttardóm-
ari þá þarftu að hafa náð 35 ára
aldri. Furðu vekur að það hafa eng-
in takmörk verið sett á í lögum um
aldurstakmörk yfirmanns framan-
greinda embætta en ef staðan kæmi
upp þá getur sá sem nýverið hef-
ur fengið kosningarétt einnig ver-
ið ráðherra og þar með yfirmaður
framangreindra embætta.
Framangreind aldurstakmörk
vekja upp margar spurningar. Er
aldur eina viðmiðið fyrir þroska
og reynslu? Ættu kjósendur ekki
að geta lagt mat á það sjálfir með
því að fylgjast með kosningabaráttu
og kosið þann einstakling sem þeir
telja hæfastan?
Reynsla, þroski og skilningur ein-
staklinga einskorðast ekki eingöngu
við aldur. Við teljum það mikilvægt
að endurskoða hvernig við setjum
takmörk eða skilyrði um ákveðinn
lágmarksaldur í lögum. Samkvæmt
alþjóðasamningum er fólk fullorð-
ið 18 ára og ætti þar af leiðandi að
vera fullorðið fólk að lögum sama
að hverju lögin lúta.
Förum að endurskoða þann úr-
elta hugsunarhátt sem fylgir þess-
um aldurstakmörkum sem ein-
göngu mætti tengja við að þú þurfir
að hafa öðlast ákveðna reynslu og
þroska til að geta sinnt tilteknum
störfum eða notið ákveðinna rétt-
inda.
Framsókn treystir ungu fólki til
áhrifa og til ábyrgðar!
Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, skip-
ar 3. sæti á lista Framsóknar í Suð-
urkjördæmi
Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir,
skipar 2. sæti á lista Framsóknar í
Norðvesturkjördæmi.
18 ára og
fullorðin