Skessuhorn - 10.11.2021, Síða 20

MIÐVIKUDAGUR 10. NÓVEMBER 202120
Tveir bátar á Akranesi, Ingi Rún-
ar AK-35 og Emilía Ak-57, hafa í
nokkur ár, hluta úr ári, verið gerð-
ir út til veiða á grjókrabba. Afl-
inn hefur farið stigvaxandi. Á síð-
asta ári var afli þessara tveggja báta
rúmlega átta og hálft tonn og það
sem af er þessu ári er aflinn orðinn
tæp 36 tonn. Blaðamaður Skessu-
horns settist niður með eigend-
um bátanna, bræðrunum Haraldi
og Guðmundi Páli Jónssonum sem
eiga Inga Rúnar og Böðvari Ingva-
syni sem á Emilíu. Í áhöfn Inga
Rúnars eru auk Haraldar skipstjóra
þeir Hallgrímur Guðmundsson
og Helgi Þór Kristínarson. Með
Böðvari er sonur hans, hásetinn Jón
Mýrdal Böðvarsson.
Bárust með
kjölfestuvatni
Grjótkrabbi (Cancer irroratus)
fannst fyrst við Ísland í ágúst árið
2006. Miðað við stærð krabbanna
sem fyrst fundust höfðu þeir
numið land að minnsta kosti sjö
til átta árum áður. Líklegt er talið
að tegundin hafi borist hingað til
lands á lirfustigi í kjölfestuvatni
flutningaskipa. Í dag er grjótkrabb-
inn algengur í Hvalfirði og hefur
auk þess fundist nokkuð víða við
vestanvert landið og nú er talið að
grjótkrabbann sé að finna við um
það bil 70% strandlengjunnar um
Ísland. Þar hafa straumar við landið
mikið að segja því lirfur krabbans
ferðast með straumum.
Grjótkrabbinn virðist ekki eiga
náttúrulega óvini að neinu ráði
í sjónum kringum Ísland en við
Norður-Ameríku og Kanada er
grjótkrabbinn hins vegar helsta
fæða humars. Humar við Íslands-
strendur er hins vegar mun minni
en ameríski frændi hans og á því
ekki roð í grjótkrabbann. Grjót-
krabbinn er jafnframt afar ágeng
tegund sem virðist hafa hrakið aðr-
ar krabbategundir, meðal annars
trjónukrabba sem var áður al-
gengastur, í burtu.
Veiddir í gildrur
Grjótkrabbaveiðar fara þannig
fram að gildrur eru lagðar á botn-
inn. Beita er sett í gildrurnar sem
lokkar krabbann inn og kemst hann
þá ekki aftur út. Gildruveiðar á Ís-
landi hafa verið mjög takmarkað-
ar og því kunnátta við verklag og
þekking á frágangi þeirra við mis-
munandi skilyrði á grunnslóðum
lítil. Þekkt er að gildrugerð og beita
hafa mikil áhrif á árangur veiða.
Við veiðarnar eru aðeins stærstu
krabbarnir hirtir. Kvendýrinu er
sleppt auk þess sem karldýrum
sem ekki ná 10,5 sentímetra skel-
breidd er sömuleiðis sleppt. Með-
alþyngd krabbans sem hefur veiðst
er um 250 grömm en stærsti krabb-
inn sem þeir hafa veitt var 565,5
grömm. Segja þeir félagar að það sé
sennilega með stærri grjótkröbbum
sem veiðst hafa.
Kanna grundvöll veið-
anna fyrir smábáta
Tilgangur krabbaveiðanna hjá þeim
félögum á Akranesi hefur frá upp-
hafi fyrst og fremst verið að auka
við þekkingu á veiðum, vinnslu og
markaðssetningu á grjótkrabba og
kanna hvort grundvöllur er fyr-
ir smábátaútgerðir að hefja veið-
ar á honum með arðbærum hætti.
Árangur veiða með mismunandi
gildrum og beitu hefur verið skoð-
aður auk prófana á veiðistöðum við
mismunandi aðstæður. Að sögn
þeirra félaga hafa krabbaveiðarn-
ar gengið vel og mikið af krabba.
„Nú er besti tíminn til þess að
veiða grjótkrabbann,“ segir Böðv-
ar. „Reynslan í fyrra sýndi okkur að
krabbinn dýpkar á sér þegar veður
gerast válynd.“
„Þessar tilraunir hafa staðið í
nokkur ár en eru samt bara á byrj-
unarstigi,“ segir Guðmundur Páll.
„Þetta hafa verið tilraunaveiðar hjá
okkur með fáum gildrum til þess að
afla veiðireynslu og þekkingar á líf-
ríkinu og átta okkur á veiðanleika
grjótkrabbans. Við höfum verið að
þróa fyrirkomulagið og útbúnaðinn
við veiðarnar,“ segir hann.
Hlutfall grjótkrabba af þeim
krabba sem kemur í krabbagildrur
hefur farið vaxandi við Ísland. „Það
er bara grjótkrabbi sem kemur í
gildrurnar,“ segir Haraldur. „Það
sést enginn annar krabbi í gildr-
unum. Trjónukrabbinn heldur sig
bara sér og virðist vera að forða sér
undan grjótkrabbanum.“ Að sögn
þeirra félaga var trjónukrabbinn
hins vegar aðeins um 40% þegar
þeir byrjuðu fyrst að þreifa fyrir sér
með þessar veiðar.
Veiddur í klaustur
Verið er að vinna í markaðsmál-
um fyrir grjótkrabbann og hefur
Skagamaðurinn Sturlaugur Har-
aldsson verið þeim félögum afar
hjálplegur en þess má geta að Stur-
laugur starfar fyrir eitt stærsta sjáv-
arútvegsfyrirtæki heims. Þá hef-
ur Gísli Gíslason hjá Breið Þró-
unarfélagi verið þeim innan hand-
ar og segjast þeir félagar afar þakk-
látir fyrir framlag þessara tveggja.
Jafnframt hafa þeir verið í sam-
starfi við Royal Iceland sem hef-
ur verið að þróa aðferðir til þess að
vinna grjótkrabbann. Royal Iceland
hafa þegar hafið sölu á afurðum úr
grjótkrabbanum fyrir neytenda-
markað en fyrir jólin 2020 fram-
leiddi fyrirtækið og seldi í verslanir
„Konunglega krabbasúpu.“ Royal
Iceland fékk eina stærstu úthlutun-
ina frá Matvælasjóði á síðasta ári
vegna fullvinnslu á grjótkrabba;
25,5 milljónir króna. „Samstarfið
okkar við Royal Iceland hefur verið
þannig að þeir hafa verið að vinna
grjótkrabbann í svokallað klaustur,“
segir Guðmundur Páll. „Þá smíð-
aði Böðvar ansi knálega vél til þess
að gera þetta.“
Í N-Ameríku er grjótkrabbi
nytjategund og hafa atvinnuveið-
ar verið stundaðar á honum frá ár-
inu 1974. Áhugi á tegundinni hef-
ur aukist töluvert á síðustu tveimur
áratugum og eru veiðar nú stund-
aðar frá Maine í Bandaríkjunum að
Nýfundnalandi í Kanada. Kína sem
er stór markaður fyrir krabbakjöt er
hins vegar lokaður fyrir íslenskum
grjótkrabba. Skýringin er að grjót-
krabbinn er ekki hluti af fríverslun-
arsamningi sem íslensk stjórnvöld
gerðu við Kínverja. Hann hefði
þurft að vera á lista yfir matvæli
sem höfðu áður verið flutt til Kína.
Þar segja þeir félagar að íslensk
stjórnvöld þurfi að girða sig í brók.
Skoða tvær leiðir til að
selja grjótkrabbann úr
landi
„Við erum í meginatriðum að
skoða tvær leiðir til þess að selja
grjótkrabbann úr landi,“ segir
„Það bergmálaði í fjöllunum þegar
grjótkrabbinn beit Hadda bróður“
Grjótkrabbaveiðar frá Akranesi ganga vel
Bræðurnir Haraldur og Guðmundur Páll glaðbeittir á grjótkrabbaveiðum.
Þegar strandveiðitímabilinu lauk í sumar buðu grjótkrabbaveiðimenn til mikillar
veislu þar sem grjótkrabbi var meðal annars á boðstólum.
Feðgarnir Böðvar Ingvason og Jón Mýrdal Böðvarsson við Emilíu AK-57.
Böðvar íbygginn með fulla krabbagildru. Böðvar með góðan afla af grjótkrabba.