Fréttablaðið - 14.10.2022, Blaðsíða 20

Árlegt árvekni- og fjáröflun-
arátak Krabbameinsfélags-
ins, Bleika slaufan, undir slag-
orðinu „SÝNUM LIT“. Átakið
er tileinkað baráttunni gegn
krabbameinum hjá konum
og stendur yfir allan október-
mánuð.
Málið er brýnt og varðar okkur öll
því einn af hverjum þremur getur
vænst þess að greinast með krabba-
mein einhvern tímann á lífsleiðinni
og flestir aðrir eru einhvern tíma
í hlutverki aðstandenda. Krabba-
meinsfélagið lætur sig allt varða
þegar krabbamein eru annars vegar
og sinnir öflugri hagsmunagæslu,
rannsóknum, ráðgjöf og stuðningi,
fræðslu og forvörnum. Krabba-
meinsfélagið nýtur ekki opinberra
styrkja og starfsemi þess er nánast
alfarið kostuð af sjálfsaflafé, í
gegnum stuðning almennings
og fyrirtækja í landinu. Krabba-
meinsfélagið vinnur alla daga að
því að koma í veg fyrir krabbamein,
fækka þeim sem deyja af völdum
krabbameina og bæta lífsgæði
sjúklinga og aðstandenda þeirra.
Enginn á að þurfa að vera einn með
krabbamein.
Krabbameinsfélagið vill ná enn
betri árangri varðandi krabbamein
og markmið Krabbameinsfélags-
ins eru skýr: Að fækka þeim sem
fá krabbamein, að fjölga þeim
sem lifa af og bæta lífsgæði þeirra
sem greinast með krabbamein og
aðstandenda þeirra. Í fjölbreyttu
starfi félagsins og aðildarfélaga þess
er unnið að þessum markmiðum.
Ágóða af Bleiku slaufunni nýtir
Krabbameinsfélagið til að ná betri
árangri í baráttunni gegn krabba-
meinum. Þinn stuðningur skiptir
máli.
Saga Ásdísar
Í árveknisátaki Bleiku slaufunnar í
ár segjum við sögu Ásdísar Ingólfs-
dóttur, framhaldsskólakennara
og rithöfundar, sem greindist með
brjóstakrabbamein í tvígang með
fimm ára millibili.
Reynslu sinni lýsti hún í ljóðinu
„Dregið verður um röð atburða“
en línur úr ljóðinu skapa þráðinn í
auglýsingu Bleiku slaufunnar. Saga
Ásdísar er einstök og sýnir okkur
að lífið heldur áfram, hvað sem á
dynur. Ásdís segist vona að það
verði þeim sem eru að glíma við
brjóstakrabbamein í dag hvatning
að sjá að það er von. Rétt eins og
hún upplifði von við að heyra
um konur sem höfðu glímt við
brjóstakrabbamein og lifðu góðu
lífi. Ásdís segir að það ylji að sjá
einstaklinga bera Bleiku slaufuna
því það sýni að viðkomandi hafi
lagt Krabbameinsfélaginu lið í
baráttunni við krabbamein og
hún viti af eigin raun hversu miklu
máli sá stuðningur skiptir fyrir þá
sem þurfa á þjónustu félagsins að
halda.
Bleika slaufan
– hönnuð af Orrifinn
Hönnuðir Bleiku slaufunnar í ár
eru þau Helga Friðriksdóttir og
Orri Finnbogason hjá Orrifinn
Skartgripum. Slaufan er fléttuð
úr þráðum þar sem hver þráður
gæti táknað hvert og eitt okkar og
hvernig við leggjum málstaðnum
lið. Fléttan táknar vináttu og sam-
einingu og þræðir hennar varð-
veita minningar um kærleika og
ást. Við erum sterkust saman. n
Bleika slaufan er til sölu hjá
Krabbameinsfélaginu, Orrifinn og
fjölmörgum söluaðilum um allt
land. Sölu slaufunnar lýkur þann
20. október. Sýnum lit – kaupum
og berum Bleiku slaufuna.
Bleika slaufan – SÝNUM LIT
Hönnuðir Bleiku slaufunnar í ár eru þau Helga Friðriksdóttir og Orri Finnbogason hjá Orrifinn Skartgripum.
MYND/AÐSEND
Bleika slaufan 2022 er falleg flétta.
Í átaki Bleiku slaufunnar í
ár vill Krabbameinsfélagið
minna á mikilvægi forvarna
og benda á hvað fólk getur
gert til að draga úr líkum á
krabbameini. Góðar lífsvenj-
ur skipta máli og skimanir
fyrir krabbameini bjarga
lífum.
sandragudrun@frettabladid.is
„Svo til allir vita að reykingar og
tóbaksnotkun auka líkur á krabba-
meinum og langflestir þekkja
mikilvægi sólarvarna til að draga
úr líkum á húðkrabbameini en það
er langt í frá að allir viti að offita
og áfengisneysla tengist auknum
líkum, að regluleg líkamleg hreyf-
ing sé verndandi og að mataræði
skipti máli. Til dæmis er af hinu
góða að borða mikið af grænmeti
og ávöxtum, heilkorna vörum og
trefjaríkum mat ,“ segir Sigrún
Elva Einarsdóttir, sérfræðingur í
fræðslu og forvörnum hjá Krabba-
meinsfélaginu
„Góðar lífsvenjur geta dregið
úr líkum hvers og eins á að fá
krabbamein. Það er margt í dag-
legu lífi sem fólk getur gert til að
draga úr líkunum og það er ekki
spurning um allt eða ekkert, lítil
skref í góðar áttir eru jákvæð.
Öll hreyfing er til dæmis jákvæð
jafnvel þó að viðmiðinu um að
minnsta kosti hálftíma á dag af
meðalákefð sé ekki náð. Það á líka
við um hina þættina eins og til
dæmis áfengisneyslu. Best væri
vissulega að sleppa henni alveg
en það hefur líka jákvæð áhrif
á krabbameinslíkur að draga úr
henni. Litlu skrefin telja líka.“
Sigrún Elva leggur áherslu á að
áhrifaríkast sé þegar ytra umhverfi
auðveldi fólki að taka heilsusam-
legar ákvarðanir í daglegu lífi
og í því tilliti geti stjórnvöld haft
afgerandi áhrif.
„Það er eitt að segja fólki hvað
það þarf að gera og halda fólki
upplýstu, en stjórnvöld geta með
ýmsum aðgerðum auðveldað fólki
að lifa heilsusamlegu líferni. Þar
má til dæmis nefna hvernig hægt
er að auðvelda fólki að stunda
hreyfingu, svo sem með lagningu
göngustíga og hjólastíga. Varðandi
mataræði er hægt að nefna sykur-
skatt eða einhvern skatt á óhollari
vörur og niðurgreiðslu á hollari
vörur.“
Framtaksleysi oft skýringin
Sigrún Elva segir að í tengslum við
forvarnir snúi áherslan í Bleiku
slaufunni í ár þó mest að þeim
skipulögðu hópskimunum sem eru
í boði.
„Konum býðst að koma í skim-
anir fyrir leghálskrabbameini og
brjóstakrabbameini og við viljum
minna á mikilvægi þeirra og
minna allar konur á að taka þátt
þegar þær fá boð. Því miður mæta
alls ekki allar konur í skimun,
þátttakan mætti vera umtalsvert
betri. Skimanirnar bjarga lífi fjölda
kvenna en við vitum að þær gætu
bjargað fleirum. Þúsundir kvenna
mæta óreglulega eða alls ekki. Jafn-
vel þó þær vilji og ætli sér að taka
þátt þá virðast margar fresta því að
bóka tíma,“ segir hún.
„Í könnun Krabbameinsfélags-
ins frá árinu 2019 voru konur sem
mættu ekki í skimanir spurðar
um ástæðu þess. Rúmlega 60%
sögðu að skýringin væri framtaks-
leysi, aðrar sögðu skýringuna vera
tímaskort, sumar voru hræddar
við að greinast, sumar óttuðust að
skimunin væri sársaukafull og svo
var hópur sem nefndi að kostnaður
væri fyrirstaða,“ segir hún.
„Ég vil minna á að þó að líklega
finnist engum þessar skimanir
þægilegar þá eru afskaplega fáar
konur sem upplifa raunverulega
sársauka.
Ef einhverjar konur eru hræddar
og eru ekki að bóka tíma vegna
þess, þá ráðlegg ég þeim að hafa
samband við þá sem eru að skima.
Annað hvort Brjóstamiðstöð eða
heilsugæsluna og útskýra það, í
staðinn fyrir að sleppa því að bóka
tímann og vonandi þá fá aukinn
stuðning í aðstæðunum.
Varðandi kostnaðinn er afskap-
lega gleðilegt að gjaldið hefur
næstum því verið fellt niður fyrir
leghálsskoðun sem núna kostar
aðeins 500 krónur. Krabbameinsfé-
lagið hvetur stjórnvöld til að
fella hann líka niður eða minnka
umtalsvert fyrir brjóstaskimun.“
Ekki bíða með að bóka
Hlutfallslega mæta umtals-
vert færri konur í skimanir fyrir
brjóstakrabbameinum á Íslandi en
á hinum Norðurlöndunum.
„Oft finna konur ekki fyrir ein-
kennum fyrr en krabbameinið er
lengra á veg komið en hefði verið,
hefði það uppgötvast í skimun.
Eðli skimana fyrir brjóstakrabba-
meini er að leita að vísbendingum
um mein áður en einkenna verður
vart. Því fyrr sem krabbamein
í brjósti finnst því betri eru
horfurnar. Þær konur sem mæta
reglulega í skimun fyrir brjósta-
krabbameini eru í minni hættu á
að deyja úr slíku meini. Aðalmark-
mið leghálsskimana er að koma
í veg fyrir krabbamein með því
að greina forstigsbreytingar, þá
er hægt að grípa inn í áður en þær
verða að krabbameini. Í þessum
skoðunum finnast líka mein sem
eru skammt á veg komin og hefðu
annars ekki fundist svo snemma.
Ávinningurinn af leghálsskimun-
um fyrir konur er því annars vegar
að minnka líkurnar á að krabba-
mein nái að myndast í leghálsi og
hins vegar að draga úr hættunni á
dauða af völdum leghálskrabba-
meins.
Krabbameinsskimanir eru ekki
í boði í öllum löndum heimsins.
Sigrún Elva segir leghálskrabba-
mein vera fjórða algengasta
krabbamein kvenna í heiminum,
en í löndum þar sem skimun hefur
verið lengi við lýði sé staðan önnur
og hérlendis sé það 14. algengasta
meinið, þökk sé að stærstu leyti
skimunum undanfarinna áratuga.
„Annað framfaraskref sem við
hvetjum stjórnvöld til að taka upp
sem allra fyrst, fyrir utan að lækka
kostnað, er að koma upp bók-
unarkerfi eins og þekkist m.a. á
Norðurlöndunum, þar sem konur
fá sjálfkrafa úthlutað tíma. Þá ætti
framtaksleysi síður að vera ástæða
þess að mæta ekki í skimun. Við
hvetjum þær konur sem eiga boð í
skimun sem þær hafa ekki brugðist
við að drífa í að bóka tíma.“ n
Skimanir bjarga lífum
Sigrún Elva Einarsdóttir, sérfræðingur í fræðslu og forvörnum hjá Krabba-
meinsfélaginu. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Því miður mæta
alls ekki allar
konur í skimun, þátt-
takan mætti vera umtals-
vert betri. Skimanirnar
bjarga lífi fjölda kvenna
en við vitum að þær
gætu bjargað fleirum.
4 14. október 2022 FÖSTUDAGURBLEIK A SLAUFAN