Fréttablaðið - 18.10.2022, Blaðsíða 6

Talið er að hver dróni
kosti um tuttugu
þúsund dali eða um
tæplega 2,9 milljónir
íslenskra króna.
birnadrofn@frettabladid.is
HEILBRIGÐISMÁL Kvenheilsa Heilsu-
gæslu höfuðborgarsvæðisins býður
nú upp á hóptíma fyrir konur á
breytingaskeiði. Í dag er alþjóða-
dagur breytingaskeiðsins.
Steinunn Zophoníasdóttir ljós-
móðir og Sólrún Ólína Sigurðar-
dóttir hjúkrunarfræðingur fara
fyrir hóptímunum þar sem fræðslan
felst í því að upplýsa konur um þær
breytingar sem eiga sér stað í líkama
þeirra á breytingaskeiði, einkenni
og bjargráð.
„Markmiðið er að efla skilning,
valdefla konur og stuðla að bættri
heilsu og líðan kvenna á breytinga-
skeiði,“ segir Steinunn.
Einnig er boðið upp á paratíma
þar sem makar eru hvattir til að
mæta með konum sínum. Stein-
unn segir karla sem vita meira um
breytingaskeiðið líklegri til að nálg-
ast það með virðingu og jákvæðni.
Rannsóknir sýni að karlar vilji
gjarnan styðja konur sínar á breyt-
ingaskeiði en hafi ekki nóga þekk-
ingu og viti ekki hvernig þeir eigi að
bera sig að.
„Við vonum að karlar og aðrir
makar taki þátt þegar þetta spyrst
betur út. Breytingaskeið getur reynt
á sambönd og það er mikilvægt að
standa saman á þessum tíma og efla
tengslin,“ segir Sólrún.
Þá segir Steinunn almenning
hingað til ekki vel upplýstan um
breytingaskeiðið, síðustu eitt til
tvö ár hafi þó orðið mikil vitundar-
vakning. „Skömm og tabú hefur
fylgt því og umræðan ekki verið
tekin nægilega langt,“ segir Stein-
unn. „Núna er þó mikið um þetta
rætt og frætt á samfélagsmiðlum og
í fjölmiðlum og konur opnari fyrir
að taka umræðuna,“ bætir Steinunn
við. n
Karlar vilji styðja konur á breytingaskeiði en skorti þekkingu
Steinunn Zoph­
oníasdóttir
ljósmóðir og
Sólrún Ólína
Sigurðardóttir
hjúkrunarfræð­
ingur, fara fyrir
hóptímunum.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VALLI
odduraevar@frettabladid.is
ÚKRAÍNA Bretar og Frakkar segja
Írani hafa brotið gegn kjarnorku-
samningi sínum við Vesturlönd frá
2015 með sölu á sjálfsmorðsdrónum
til Rússa. Drónarnir hafa valdið
miklu tjóni og mannskaða í úkra-
ínskum borgum undanfarna daga.
Úkraínsk stjórnvöld skoruðu í
gær á ESB að beita refsiaðgerðum
gegn írönskum stjórnvöldum fyrir
að útvega Rússum vopnin. Sjálfir
þvertaka Íranir fyrir söluna en sér-
fræðingar á vegum Úkraínumanna
segja augljóst að um sé að ræða
íranska tækni.
Drónunum var meðal annars
flogið inn í íbúðarhús í Kænugarði
Íranir brjóti gegn samningum
í fyrrinótt. Áður höfðu rússnesk
stjórnvöld sagt að ekki yrðu frekari
árásir gerðar á úkraínskar borgir
eftir eldflaugaárásir í síðustu viku. n
Sjálfvirkur kafbátur danska
tækniháskólans mun mæla
stöðu lífríkisins undir sjókví-
um. Verkefnastjóri hjá Matís
segir rannsóknina gerða til
að auðvelda stýringu á eldis-
svæðum.
kristinnhaukur@frettabladid.is
VÍSINDI Matís hefur brátt viðamikla
rannsókn á ástandi sjávarbotnsins
undir fiskeldisstöðvum. Er þetta
gert með hátæknibúnaði og erfða-
fræðilegum aðferðum til þess að sjá
hversu mikil áhrif lífrænn úrgangur
hefur á lífríkið undir kvíunum.
„Við höfum mikinn áhuga á
umhverfismálum fiskeldis og erfða-
fræðilegum aðferðum til að leysa
þau,“ segir doktor Davíð Gíslason,
verkefnastjóri hjá fyrirtækinu.
Í hverri kví eru yfir 100 þúsund
eldisfiskar og á hverri stöð eru oft
um tíu kvíar. Þetta þýðir að yfir
milljón fiskar eru á hverri eldisstöð
en til samanburðar er heildarfjöldi
villta íslenska laxins á bilinu 50 til
60 þúsund fiskar. Eldisstöðvar eru
því mjög ónáttúrulegt fyrirbæri og
skapa mikið magn lífræns úrgangs.
Af þeim sökum þarf að hvíla eldis-
svæði á milli eldislota til þess að þau
nái að komast aftur í sem eðlilegast
ástand, ekki ósvipað því þegar
bóndi tekur fjóshauginn og ber á
túnin.
Davíð segir að verkefnið miði
að því að geta á nákvæman hátt
stjórnað hvíldartíma. Mikil vinna
sé fólgin í að safna sýnum og greina
dýrategundir til að leggja mat á líf-
fræðilega fjölbreytni. Slík vinna
hafi því eðlilega verið bæði tíma- og
mannaflafrek. „Við ætlum að ein-
falda ferlið með erfðatækni,“ segir
hann.
Matís fékk styrk úr Tækniþró-
unarsjóði til rannsóknarinnar og
er í samstarfi við íslenska fyrirtækið
RORUM og danska tækniháskólann,
DTU Aqua.
RORUM er rannsókna- og ráð-
PCR-próf á ormum á sjávarbotni
Vélmennið sem mun safna sýnum undir sjókvíunum. MYND/MCLANELABS
gjafarfyrirtæki og hefur mikla
reynslu af rannsóknum á lífríki
íslenskra fjarða, ekki síst með til-
liti til fiskeldis. Davíð segir RORUM
eiga gríðarmikla gagnaseríu um
lífríki botns við sjókvíar og því sé
samstarf fyrirtækjanna mikilvægt
því að RORUM hafi mikla þekkingu
á því hvernig lífríkið breytist við
aukið lífrænt álag, hvaða tegundum
fækkar og hverjum fjölgar. Þetta
eru einkum tegundir svokallaðra
burstaorma, en það eru ormar sem
lifa í miklum fjölda á botninum og
bregðast við breyttum umhverfis-
aðstæðum.
„Þegar þetta líffræðilega álag fer
að hafa áhrif á botninn breytist
samsetning lífveranna, bæði hvað
varðar tegundir sem þar lifa ásamt
fjölda einstaklinga í hverri tegund.
Þessar breytingar viljum við nema
hratt og örugglega“ segir Davíð.
Í ár verður fyrst unnið að því að
byggja upp gagnagrunn með þeim
dýrategundum sem lifa á botni
nærri sjókvíum og þróa erfða-
tæknina. Á næsta ári verður not-
aður sjálfvirkur hátæknibúnaður,
hálfgert vélmenni, sem er í eigu DTU
til að hefja mælingar undir kvíum.
Vélmennið síar sjóinn og einangrar
erfðaefnið til þess að gera mæling-
arnar.
„Vélmennið getur gert PCR-próf
í sjónum, svipað og prófin sem eru
notuð til þess að greina Covid,“
segir Davíð. Verður einkum horft
til f imm tegunda burstaorma í
rannsókninni. Það sé nægilegur
fjöldi til að segja til um ástand sjáv-
arbotnsins í heild enda byggir val
ormanna á áratugalöngum rann-
sóknum og vöktunum RORUM
vegna fiskeldis.
Eins og áður segir er stefnt að því
að rannsóknin taki þrjú ár. Davíð
segir að þegar niðurstöðurnar
liggi fyrir nýtist þær sem tæki fyrir
stjórnvöld til að vakta áhrif fiskeldis
og ekki síst fyrir fyrirtækin sem
bera ábyrgð á því að stýra fram-
leiðslunni. n
kristinnpall@frettabladid.is
FRAKKLAND Franska lögreglan hefur
krafist gæsluvarðhalds yfir tveimur
einstaklingum í kjölfarið á því að lík
tólf ára stúlku, Lolu Daviet, fannst í
ferðatösku fyrir utan heimili henn-
ar í Parísarborg fyrir helgi.
Á upptökum úr eftirlitsmyndavél-
um sést manneskja fylgja stúlkunni
inn í íbúðarhúsið sem hún bjó í og
stuttu síðar sást önnur manneskja
koma með ferðatöskuna í húsnæðið.
Franska lögreglan segir að líklega
eigi einstaklingarnir við geðræn
vandamál að stríða. n
Tveir í haldi vegna
morðsins á Lolu
kristinnpall@frettabladid.is
SUÐUR-KÓREA Staðfest var í gær
að meðlimir suður-kóreska popp-
bandsins BTS fái ekki undanþágu
frá herskyldu. Þeir þurfa því að
taka sér tveggja ára hlé frá tónlist-
inni í lok árs þegar elsti meðlimur
bandsins, Jin, verður þrítugur. Vonir
standa til að þeir geti snúið sér aftur
að tónlistinni árið 2025.
Um árabil hefur verið deilt um
hvort BTS fengi undanþágu líkt og
margt af fremsta íþróttafólki Suður-
Kóreu en því var synjað. n
Poppprinsarnir
skikkaðir í herinn
BTS er ein vinsælasta hljómsveit
heims. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
6 Fréttir 18. október 2022 ÞRIÐJUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ