Fréttablaðið - 05.11.2022, Side 12

Fréttablaðið - 05.11.2022, Side 12
Til að það gerist þurfa ríkari lönd að veita mun meira fjármagni og tækniaðstoð til þessara ríkja en nú er gert. Tinna Hallgríms- dóttir, formaður Ungra umhverf- issinna Nú vill fólk lifa lengi í litlum fjölskyldum. Heimild: Sameinuðu þjóðirnar, Alþjóða efnahagsráðið Mynd: Getty © GRAPHIC NEWS þann 15. nóvember. Helmingurinn býr í aðeins sjö löndum. Lönd með samanlagt helming jarðarbúa (í milljónum) Bandaríkin 335 Brasilía 215 Nígería 217 Indland 1.407 Indónesía 279 Pakistan 230 Kína 1.449 Tölur frá 2022 til 2100 eru áætlaðar 1800 1850 1900 1950 2000 2050 2100 0 2 4 6 8 10 12 15. nóv. 2022 8 ma. 1804: 1 ma. 1927: 2 ma. 1960: 3 ma. 1974: 4 ma. 1987: 5 ma. 1999: 6 ma. 2011: 7 ma. 2030: 8,5 ma. 2050: 9,7 ma. 2100: 10,4 ma. Sameinuðu þjóðirnar áætla að íbúar jarðar verði orðnir 8 milljarðar talsins þann 15. nóvember. Ekki eru nema ell- efu ár síðan 7 milljarða múr- inn var rofinn. Á sama tíma er mannsævin sífellt að lengjast, og víða er aldursdreifing þjóða að verða óhagstæðari. kristinnhaukur@frettabladid.is Af þeim 8 milljörðum manna sem nú búa á jörðinni býr helmingurinn í aðeins sjö ríkjum. Það er Kína, Ind- landi, Bandaríkjunum, Indónesíu, Pakistan, Brasilíu og Nígeríu. Fólks- fjölgunin er langmest í þróunarríkj- unum, einkum Afríku, eða um 2 til 4 prósent á ári. En að sama skapi er lítil fjölgun og jafnvel fækkun í flestum Evrópuríkjum. Einna mest á Íslandi en þó undir 1 prósenti. Litlar fjölskyldur Þorvaldur Gylfason, prófessor emer- itus í hagfræði, telur ekki ástæðu til að kvíða framtíðinni út frá offjölg- un mannkyns einni saman. Breyt- ingar séu að eiga sér stað um allan heim sem dragi úr fjölgun. „Óttinn við að heimurinn sligist undan of mörgu fólki er miklu minni nú en áður,“ segir Þorvaldur. „Mannkynið er efnahagslega sjálf bært og fólks- fjölgunin er þegar byrjuð að hægja á sér víða.“ Þetta birtist til dæmis í hægari fjölgun í Kína og mörgum f leiri löndum. Þorvaldur segir að allur heimurinn stefni nú að því marki sem Evrópa og Norður-Ameríka náðu fyrir allmörgum áratugum síðan. Það er að fjölskyldan láti sér duga tvö eða þrjú börn en ekki 10 eða 15 börn eins og hafi tíðkast áður fyrr. Svo sem hér á Íslandi á 19. öld. „Það er liðin tíð að fólk vilji lifa stutt í stórum fjölskyldum. Nú vill fólk lifa lengi í litlum fjölskyldum,“ segir hann, og vitnar til sænska lýðheilsulæknisins Hans Rosling. Lenging mannsævinnar sé eitt það markverðasta sem gerst hafi í efna- hagslífinu undanfarna áratugi. Ástæðan fyrir þessu er að þegar fjölskyldurnar minnka hafa foreldr- arnir efni á að senda öll börnin sín í skóla en ekki aðeins elsta soninn. Við það gerbreytast afkomumögu- leikar fólks. Þetta sé að gerast um allan heim, einnig í Afríku þar sem ástandið sé efnahagslega mun skárra en margir hér á Vesturlöndum halda. Eitt sinn trúðu menn á kenningu enska hagfræðingsins Thomas Malthus um að mann- kynið fjölgaði sér í veldisvexti en framboð fæðu í línulegum vexti. Þor- valdur segir þessa kenn- ingu hins vegar barn Átta milljarða múrinn nálgast hratt Þorvaldur Gylfason pró- fessor emeritus í hagfræði Kristinn Haukur Guðnason kristinnhaukur @frettabladid.is síns tíma. Tækniframfarir og efna- hagslegur uppgangur hafi fellt hana. Aðspurður hvort þau þróunarríki sem vaxið hafa hvað hraðast efna- hagslega, eins og Eþíópía, Indland og Víetnam, geti náð sama lífsgæða- staðli og á Vesturlöndum, segir Þor- valdur svo vera. „Ríkin mega hins vegar ekki vaxa of hratt því þá reka þau sig upp undir eins og við sjáum í Kína núna,“ segir Þorvaldur. Býst hann við mun hægari vexti þar á komandi árum en verið hefur. Ríku löndin vandamálið Of lítið fæðuframboð er ekki það eina sem nefnt hefur verið sem vandamál í tengslum við offjölgun mannkyns. Loftslagsváin vofir yfir mannkyni sem sífellt tekur til sín meira af auðlindunum og spúir þeim út í lofthjúpinn. Tinna Hallgrímsdóttir, formað- ur Ungra umhverfissinna, segir ekki hægt að setja tölu á það hvað jörðin þoli þegar kemur að loftslags- málum. „Það er ekki fólksfjöldinn sjálfur sem er stærsta vandamálið heldur hve gríðarlega há losunin er á mann í ríkum löndum,“ segir hún. Bendir hún á að meðallosun á mann í Bandaríkjunum séu 14 tonn af koltvíoxíðsígildum á ári. „Það er tvisvar sinnum hærra en hið hnattræna meðaltal, og sex sinnum hærra en losun á mann í fátækustu ríkjunum,“ segir hún. Í nýútgefinni skýrslu Umhverfis- stofnunar Sameinuðu þjóðanna kemur fram að mannkynið sé langt frá því að vera á réttri braut til að ná markmiðum Parísar- sáttmálans frá árinu 2015. Það er, að halda hnattrænni hlýnun innan við 2 gráðu múrinn. Núverandi lands- framlög ríkja stefna okkur hins vegar í 2,6 gráðu meðalhækkun á hitastigi og þær stefnur sem eru í gildi í 2,8. Í mörgum fátækari ríkjum er bæði mikil fjölgun íbúa og mikill efnahagslegur uppgangur. En það þýðir líka meiri útblástur. Tinna segir að markmiðið sé að bæta lífs- gæði í þessum löndum án þess að auka losun of mikið. „Til að það gerist þurfa ríkari lönd að veita mun meira fjármagni og tækniaðstoð til þessara ríkja en nú er gert,“ segir hún og bendir á að fjármögnun loftslagsaðgerða til samdráttar, aðlögunar og vegna loftslagshamfara verði einmitt í deiglunni á aðildarríkjaþingi Sam- einuðu þjóðanna um loftslags- breytingar, COP27, sem hefst um helgina. Kínverjar sækja til áhrifa Baldur Þórhallsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, segir að fólksfjöldi sem slíkur skipti ekki svo miklu máli þegar kemur að stöðu einstakra ríkja í alþjóðakerfinu. Efnahags- leg og hernaðarleg geta ríkja skipti meira máli en íbúafjöldi. Þó að lönd eins og Eþíópía, Níg- ería og Kongó vaxi mjög hratt geti þau ekki orðið stórir leikendur á alþjóðagrundvelli nema aðrir styrk- leikar fylgi. Fjölgun íbúa gefi ríkjum ákveðin tækifæri, til dæmis þegar fólk flytjist í burt dreifist menning viðkomandi ríkis, viðhorf og gildi um heiminn. Fjölgun geti hins vegar verið tvíbent því staða ríkis getur orðið verri ef íbúafjöldinn verður of mikill. „Þegar fólksfjölgun er mikil í löndum sem eru efnahagslega illa stödd og fólk hefur ekki í sig og á, er hætta á að fólk leggi á flótta,“ segir Baldur. Í kalda stríðinu höfðu stórveldin áhuga á þróunarríkjunum, vildu efla sín ítök þar og halda þeim nærri sér. Það sama er að gerast núna hvað varðar Kína. „Það fer mikið fyrir Kína í þró- unarlöndunum,“ segir Baldur og nefnir ríki Afríku og Kyrrahafsins sem dæmi. Kínverjar veiti efnahags- lega styrki og geri ríki háð sér. Líkt og Bandaríkjamenn og Sovétmenn dreifðu áhrifum sínum víða um heim, séu Kínverjar að gera slíkt hið sama og Vesturveldin eru meðvituð um það. „Það er mat Bandaríkjanna og Evrópusambandsins að þau þurfi að standa betur að tengslum sínum og uppbyggingu í þróunarríkjunum til þess að tryggja ítök sín í þessum löndum og tryggja áframhaldandi stuðning á alþjóðavettvangi,“ segir hann. „Annars er hætta á að missa þau yfir til Kína.“ n Baldur Þórhalls- son, prófessor í stjórnmálafræði 10 Fréttir 5. nóvember 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐFRÉTTASKÝRING FRÉTTABLAÐIÐ 5. nóvember 2022 LAUGARDAGUR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112

x

Fréttablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.