Fréttablaðið - 05.11.2022, Síða 40

Fréttablaðið - 05.11.2022, Síða 40
Útgefandi: Torg ehf Veffang: frettabladid.isÁbyrgðarmaður: Jón Þórisson Þorsteinn og Sigrún segja það skipta máli að hafa bæði fengið sjúkdóminn og að geta þannig hjálpast að við að þola það andstreymi. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK Þetta var auðvitað áfallaröð og við trúðum þessu í raun ekki í fyrstu, en smám saman var ekki undan því vikist að horfast í augu við þessar nöturlegu stað- reyndir. Sigrún og Þorsteinn Þorsteinn greindist fyrst vorið 2013. Það kom snöggt og óvænt. Hann er með háþrýsting og var undir eftirliti hjá hjartalækni frá því um aldamótin með reglulegum blóðprufum. „Á vordögum 2013 hringdi lækn- irinn og greindi frá háu gildi (27) á prótíninu PSA (e. prostata specific antigen) sem komið hefði fram í blóðprufu. Við fundum þvagfæra- lækni sem greindi krabbamein í blöðruhálskirtlinum. Nokkur mis- munandi viðbrögð komu til greina en ákveðið var að beita geislameð- ferð með hraðli Landspítalans sem þá var. Geislað var 40 sinnum á átta vikum sumarið 2013, og PSA lækkaði niður fyrir 1,“ greinir Þor- steinn frá. Vorið 2018 kom annað högg þegar Sigrún greindist með nokkuð langt gengið ristil- krabbamein. Hún hafði séð blóð í hægðum í nokkra daga og sneri sér beint til heilsugæslunnar. „Læknir sem ég hitti þar brást kórrétt við, ég man svo glöggt að hún sagði: „Annað hvort er þetta gyllinæð, sem við skulum vona, eða ristilmein“. Hún sendi mig samdægurs í frekari greiningu og í sömu viku kom niðurstaðan í viðtali við Pál H. Möller lækni sem hefur fylgt mér í gegnum allt ferlið fram á þennan dag. Mælt var með skurðaðgerð og lyfjameðferð í kjölfarið, með reglulegri inn- dælingu í æð – eiturhernaði eins og ég kallaði það – ásamt lyfjum í töfluformi um fimm mánaða skeið. Aðgerð næðist ekki fyrr en eftir þrjár vikur,“ upplýsir Sigrún. Þau hjónin höfðu þá löngu ráð- gert ferð til Indlands með góðum vinum og ákváðu að láta sjúk- dómsgreininguna engu breyta – bara segja vinum sínum frá stöðu mála og setja það svo í „hólf“ fram að heimkomu, en skurðaðgerð var dagsett stuttu síðar. „Þetta gekk allt vel og var mikils virði fyrir mig að Þorsteinn sat hjá mér í inndælingunum. Lyfja- meðferðin var erfið og þyngslin ágerðust með hverjum mánuð- inum. Heilt sumar einkenndist af endalausri svefnþörf og sleitu- lausum gönguferðum, en ég tel að það, svefninn, útivistin og nándin við náttúruna, ásamt hæfilegri vinnu hvern dag – og að segja aldr- ei skilið við áhugaverð verkefni, hafi skipt sköpum um að missa ekki móðinn,“ segir Sigrún. Þau hjónin skerptu líka á lífs- hátta- og mataræðisbreytingu sem þau mótuðu eftir að Þorsteinn greindist. „Við unnum þetta líka saman og ekkert annað kom til greina en að við myndum sigrast á þessu. Eftir miklar fræðilegar pælingar og eigið mat á þeim tolli sem lyfja- meðferðin tók var ákveðið í opin- skáu samtali við minn góða lækni að stöðva meðferðina. Ég vildi ekki ganga meira á eigin krafta og þol, heldur skerpa enn frekar á mark- vissri uppbyggingu með öðrum aðferðum,“ greinir Sigrún frá. Þorsteinn lýsir því þegar þriðja höggið kom árið 2019. Þá fór PSA- gildið hjá honum að hækka á ný eftir sex til sjö ára vopnahlé: Fór upp fyrir 10, og meinvarp fannst í kviðarholi. „Þá var ekkert vopn eftir í vopnabúrinu nema meðferð með öflugu lyfi (bicalutamíði) sem dregur úr testósteróni í líkam- anum. Við fengum álit f leiri lækna og urðum sannfærð um að vilja ekki fara í fullan skammt (150 mg á dag) en ofan á varð að taka 100 mg. Eftir nokkra mánuði fannst okkur aukaverkanir of miklar og skammturinn var enn lækkaður í 50 mg. Nú er von á blóðprufu sem verður fróðlegt að sjá,“ segir Þor- steinn. Óþolandi ósanngjarnt Hjónin eru innt eftir því hvernig þeim varð við að greinast með krabbamein. „Þetta var auðvitað áfallaröð og við trúðum þessu í raun ekki í fyrstu, en smám saman var ekki undan því vikist að horfast í augu við þessar nöturlegu staðreyndir. Fyrstu viðbrögð hafa alltaf verið þau að líta á þetta sem áskorun og sameiginlegt verkefni. Við myndum ráða við þetta með því að stilla saman strengi, afla okkur þekkingar, nýta hana og leggja okkur enn meira fram um heilbrigða og útpælda lífshætti og mataræði,“ svarar Sigrún. Hún var í miðjum klíðum að vinna rannsókn um mæður sem höfðu látist úr krabbameini og áhrif þess á börn og maka (Andlát foreldris, 2015-2018), í samstarfi við Krabbameinsfélagið, þegar hún fékk greiningu sjálf. „Mér fannst það beinlínis kald- hæðnislegt og einhvern veginn óþolandi ósanngjarnt. Rann- sóknin var meðal annars unnin með góðum styrk frá Ólöfu Nordal, þáverandi dómsmálaráðherra, en hún lést sjálf úr krabbameini áður en rannsókninni lauk,“ segir Sigrún. Hvimleiðar aukaverkanir af meðferðinni eru hjá þeim báðum og Þorsteinn lýsir því hvernig hann situr uppi með skert þrek, en áður var hann þrekmikill og stundaði hlaup og göngur. „Ég vinn þó áfram ýmis verk í sumarbústaðnum og nýt þess að sinna veigamiklum ritstörfum. Geislameðferð á viðkvæm um stað í líkamanum hefur einnig haft talsverð áhrif á líffærin í kringum kirtilinn.“ Sigrún bætir við að því hafi fylgt meiri lífsgæðaskerðing en þeim hafi verið gerð nægilega ljós. „Það virðist því miður nánast vera bannorð að ræða það við- kvæma mál.“ Sjálf situr hún uppi með skemmda taugaenda, skertan styrk og stjórn á höndum, hvimleið húð- vandamál og fleira af því tagi. „Það dregur úr getu í verkefnum daglegs lífs en þó er huggun að halda bæði góðu starfsþreki og óbreyttum áhuga á meðferðar- starfi mínu á stofu og fræðilegum verkefnum við félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands,“ bætir Sigrún við. Myndu þiggja dánaraðstoð Sjúkdómurinn hefur haft mjög mikil áhrif á líf og lífsviðhorf þeirra Sigrúnar og Þorsteins. „Við breyttum mörgu og lögðum okkur meira fram um að laga okkur að þörfum hvors annars. Það tók á og sumt næstum óbærilega. Á sama tíma var ekki heldur auðvelt að horfast í augu við öldrun með öllum þeim leið- indum sem henni fylgja, til dæmis vaxandi gleymsku í daglegu lífi og erfiðum hindrunum sem taumlaus tæknivæðing okkar tíma er fyrir eldra fólk. Því er ekki heldur að neita að maður finnur meira fyrir nálægð dauðans þegar þessi sjúk- dómur hefur barið að dyrum. Við höfum bæði það lífsviðhorf að vilja frekar auka lífsgæði okkar með starfsframlagi, samfélagsþátttöku og fjölskyldurækt og þeirri gleði sem það veitir, en að lengja lífið með fleiri árum. Það hjálpar okkur að við erum félagar í samtökunum Lífsvirðingu og myndum þiggja dánaraðstoð ef hún væri komin í lög þegar þar að kæmi hjá okkur,“ segja þau Sigrún og Þorsteinn. Þau héldu hvort um sig sínu striki til að takast á við meinin saman og mótuðu sér eigin nálgun og aðlögun. „En við sóttum styrk til hvors annars, lásum okkur til og rædd- um málin eins rækilega og fært var og með því náðum við betri sam- stillingu,“ segir Þorsteinn. „Það skiptir líka máli að hafa bæði fengið sjúkdóminn, þegar kemur að stuðningi maka, sam- kennd, samlíðan og skilningi. Til dæmis er auðveldara að hafa sameiginlegt mataræði og lífshætti þegar bæði eru á sama báti. Það verður líka bærilegra að takast á við skemmdir af lyfjum og öðrum inngripum meðferðar og hjálpast að við að þola það andstreymi,“ segir Sigrún. Sækja styrk til hvors annars Spurð hvort hægt sé að koma í veg fyrir krabbamein í blöðruhálskirtli og ristli með breyttum lífsstíl eða reglulegri læknisskoðun segist Þor- steinn hvorki vita það með vissu, né geti læknavísindin svarað því. „Alltént er það umdeilt. Við erum að láta á það reyna með breyttu mataræði og fleiri úrræð- um sem við höfum lesið okkur til um í traustum heimildum,“ segir Þorsteinn. Þegar kemur að fjölskyldu- fræðunum, um jákvætt áhrifavægi samstöðu í fjölskyldum og um mikilvægi úrvinnslu áfalla, fyrr og síðar, segir Sigrún: „Okkur finnst mikils virði að finna stuðning hvort frá öðru í þessu, ræða lífsháttabreytingar og fylgjast að í því, og líka að fara saman til læknanna þegar hægt er og fylgjast með þróuninni saman. Það er í samræmi við fjölskyldu- fræðin.“ Að nokkru leyti hafa þau nýtt sér úrræði og ráðgjöf fyrir krabba- meinsgreinda, til dæmis hjá Krabbameinsfélaginu Framför og Ljósinu. Þorsteinn talaði við ráðgjafa fyrst eftir greininguna 2013, til dæmis um kynlíf og fleira. Hann sótti líka nokkra fundi í Skógar- hlíðinni. „En þeir voru á sama tíma og leikfimi hjá mér og mér finnst hún eiga að ganga fyrir vegna meira heilsuverndargildis, að minnsta kosti að svo stöddu. En það skiptir máli að vita að hjálp er fáanleg, til dæmis ef harðnar á dalnum,“ segir Þorsteinn. Sagan verði öðrum til gagns Fyrir utan krabbameinin og auka- verkanir þeirra eru hjónin tiltölu- lega hraust. „Við berum sjúkdómana ekki utan á okkur. Þess vegna er fólk yfirleitt ekkert að fylgjast mikið með okkur að svo stöddu, en það mundi líklega breytast þegar eða ef ástandið versnaði til muna. Þá yrðum við vissulega þakklát fyrir umhyggju annarra,“ segja þau Sig- rún og Þorsteinn. Í veikindunum hefur reynst þeim best að halda sínu striki og reyna að halda skrokknum. Líka að reyna að forðast streitu eða of langan og strangan vinnudag. Að nota lausar stundir til að lesa góðar bækur eða horfa á gott sjónvarps- efni, fara í leikhús, fylgjast með íþróttum og fleiru hjá barna- börnum og svo framvegis. Þorsteinn hefur einnig verið að styrkja frönskukunnáttuna og leysa krossgátur og aðrar þrautir. „Það hjálpar allavega heilanum að verjast bilunum. Svo höfum við næstum hætt neyslu sykurs, hveitis og mjólkur og borðum oftast fisk virka daga. Sigrún útbýr grænmetis- og ávaxtadisk handa mér á hverjum morgni auk þess sem við höfum alltaf salat með kvöldmatnum. Hvað magnið snertir þá stillum við því í hóf, bæði í mat og drykk,“ upplýsir Þorsteinn. Þau vonast til að saga þeirra verði öðrum til gagns. „Við reynum að móta okkar eigin meðferð eftir því sem við á, að taka til dæmis ekki óþarf- lega mikið af lyfjum sem okkur finnst hafa vondar aukaverkanir, og leggja í staðinn meiri áherslu á lífsstíl og fæði. Við reynum að ræða málin opinskátt, okkar á milli og eins við læknana. Við reynum líka að skilja sjúkdómana og lækninga- aðferðirnar sem best. Við vonum að þetta viðtal geti hjálpað einhverjum sem hafa lent í þessu: Til þess er það gert!“ n 2 5. nóvember 2022 LAUGARDAGURblái trefillinn
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112

x

Fréttablaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.