Fréttablaðið - 05.11.2022, Síða 73

En hvernig var andleg líðan
karlanna?
„Fjórir af hverjum tíu sögðust
finna til kvíða og depurðar í mis-
miklum mæli. Kvíði og depurð
mælist vaxandi eftir því sem
vandinn er meiri og aðgerðir rót-
tækari. Fyrstu meðferðarleiðir,
þ.e. virkt eftirlit, geislameðferð og
brottnám kirtilsins, valda minni
kvíða og depurð en róttækari með-
ferðir eins og samþætt geisla- og
hormónahvarfsmeðferð og lyfja-
meðferð. Það hefur mikil áhrif á
andlega líðan þegar krabbamein
taka sig upp aftur eftir meðferð og
kemur engum á óvart. Á óvart kom
hins vegar að karlar í virku eftirliti
reyndust ívið áhyggjufyllri eða
þunglyndari en karlar sem höfðu
farið í brottnám kirtilsins eða
geislameðferð. Bendir það til álags
sem fylgir því að fara reglulega í
blóðprufur og skoðun.“
Skert kyngeta er vandamál
Hvað með áhrif blöðruhálskrabba-
meins og meðferða á kynlífið?
„76% svarenda töldu getu sína
til að stunda kynlíf vera litla eða
mjög litla á þeim tíma sem þeir
svöruðu spurningalistanum. Þetta
er verulega hærri tala en kom fram
2017 í sambærilegri könnun meðal
aðeins eldri karla sem ekki höfðu
blöðruhálskrabbamein. 50%
þeirra mátu getu sína til að stunda
kynlíf vera litla eða mjög litla.
Veikindi og meðferðir hafa greini-
lega mikil áhrif.“
En upplifa karlarnir skerta getu
sína vera vandamál?
„Já, þeir gera það. Nánar til tekið
telur annar hver þeirra skerta kyn-
getu vera vandamál eða verulegt
vandamál í sínu lífi.“
Þvagleki er þekkt vandamál
margra blöðruhálskarla. „Sex af
hverjum tíu svarenda hafa þvag-
leka. Hann er tíðastur meðal þeirra
sem farið hafa í brottnám kirtils-
ins. Annar hver þeirra notaði eitt
eða fleiri bindi við þvagleka á degi
hverjum, samanborið við þriðja
hvern svarendanna í heild. 17%
eða tæplega fimmti hver svarenda
í heild taldi þvagleka vera nokkuð
eða verulegt vandamál í daglegu
lífi sínu.“
Lærdómsríkar niðurstöður
Að sögn Guðmundar telja forsvars-
menn Euprom-könnunarinnar að
helstu lærdómar sem draga megi af
könnuninni séu þrír. „Í fyrsta lagi
að jafnan þurfi að meta hvort virkt
eftirlit geti verið fyrsti kostur með-
ferðar því að virkt eftirlit veldur
minnstri skerðingu á lífsgæðum.
Munurinn sést best hvað varðar
kynlíf og þvagleka eins og kemur
fram í glærunni hér á síðunni. Í
öðru lagi er það mikilvægi snemm-
greiningar blöðruhálskrabba-
meins og skipulegrar skimunar
eftir því.
Í þriðja lagi er mikilvægi þess að
blöðruhálskrabbameinum sé sinnt
á sérhæfðum deildum með besta
mögulega tækjabúnaði til grein-
inga og meðferða, deildum sem
mannaðar eru sérfræðiteymum
með mikla reynslu og þjálfun.“
Vitundarvakning mikilvæg
Í samræmi við þessar niðurstöður
og helstu lærdóma er vitundar-
vakning um sjúkdóminn eitt
helsta verkefni Europa UOMO
samtakanna og reyndar Fram-
farar einnig. „Frumubreytingar í
blöðruhálskirtli finnast ekki nema
karlar séu vel vakandi, þekki til
sjúkdómsins og láti fylgjast með
sér. Félagið okkar Framför er með
vitundarvakningu í nóvember
hvert ár, heldur úti heimasíðu
með fræðsluefni og hjá Framför er
hægt að fá viðtöl eftir greiningu og
samtöl við karla sem þekkja sjúk-
dóminn af eigin raun.“
Lesa má ítarlegri frétt um niður-
stöður könnunarinnar á framfor.is
og skýrsluna í heild sinni má finna
á europa-uomo.org (veljið flipann
Who we are, næst Quality of life og
loks Go to EUPROMS study page). n
Frumubreytingar í
blöðruhálskirtli
finnast ekki nema karlar
séu vel vakandi, þekki til
sjúkdómsins og láti
fylgjast með sér.
Guðmundur Páll Ásgeirsson
Virkt eftirlit
Geislameðferð -
hormónahvarfsmeðferð
Lyfjameðferð
Geislameðferð
Brottnám blöðruháls-
kirtils (skurðaðgerð)
100
100
57
18
92
86
73
21
17
12
n Þvaglekavandamál, meðaltal niður-
staðna úr EPIC
n Kynlíf, meðaltal niðurstaðna úr
EPIC spurningalistanum
Jafnan þarf að meta hvort virkt eftirlit geti verið fyrsti meðferðarkostur. Virkt
eftirlit veldur minnstu raski á lífsgæðum
Helstu lærdómar
(EPIC eða The Expanded Prostatic Index Composite er staðlaður
spurningalisti og matskvarði á einkenni og vandamál tengd
blöðruhálskirtilskrabbameini).
Nýlega voru kynntar niður-
stöður vefkönnunarinnar
Euprom þar sem karlar með
blöðruhálskrabbamein
mátu líðan sína og lífsgæði.
Krabbameinsfélagið Framför er
aðili að Europa UOMO (ítalska:
Evrópukarlinn) sem eru Evrópu-
samtök félaga karla með blöðru-
hálskrabbamein. Nýlega stóðu
samtökin að vefkönnun sem nefn-
ist Euprom þar sem félagsmenn
mátu líðan sína og lífsgæði. Tæp-
lega 3.000 karlar svöruðu könnun-
inni og var meðalaldur þeirra 70
ár og meðalaldur við greiningu var
64 ár. Um 82% þátttakenda voru í
sambúð eða hjónabandi.
Við ræddum stuttlega við Guð-
mund Pál Ásgeirsson, varafor-
mann Framfarar, sem er félag karla
með krabbamein í blöðruháls-
kirtli og aðstandenda þeirra, um
helstu niðurstöður könnunarinnar
en nánar má lesa um hana á vef
Framfarar, framfor.is.
Hverjar voru helstu niðurstöður
könnunarinnar að þínu mati?
„Í stuttu máli þá kom það fram
að greining og meðferð blöðru-
hálskrabbameins hafði áhrif á
lífsgæði og líðan karlanna sem
svöruðu spurningalistanum, allt
frá tiltölulega litlum áhrifum og
til verulega íþyngjandi áhrifa.
Íþyngjandi áhrif voru þeim mun
meiri sem sjúkdómurinn hafði
náð lengra og meðferðir höfðu
verið róttækari. Helsti lærdómur
af niðurstöðunum er hve mikilvæg
snemmgreining er, þ.e. að blöðru-
hálskrabbamein greinist á fyrstu
stigum. Það gerist ekki nema karlar
láti fylgjast vel með heilsu blöðru-
hálskirtilsins.
En skoðum könnunina aðeins
nánar. Þegar spurt var um áhrif
meðferða á lífsgæði kom í ljós að
margir svarenda mátu skerðingu
kynferðislegrar getu hafa veru-
lega neikvæð áhrif á lífsgæði sín.
Þvagleki dró auk þess töluvert úr
lífsgæðum margra.“
Kvíði og depurð algeng
Í könnuninni var einnig spurt um
vanlíðan, þreytu og svefnvanda.
„Reyndust það vaxandi vandamál
eftir því sem sjúkdómurinn var
lengra genginn og þurfti róttækari
meðferða við og langmest hjá
þeim sem undirgengust lyfjameð-
ferð. Meira en þriðjungur þeirra
hafði fundið til vanlíðunar, þreytu
eða svefnleysis á þeim tíma sem
könnuninni var svarað. Fjórði
hver karl sem hafði farið í geisla-og
hormónahvarfsmeðferð greindi frá
svefnvanda á síðustu sjö dögum.“
Fjölþjóðleg könnun á
lífsgæðum karla með
blöðruhálskrabbamein
Helsti lærdómur
af niðurstöðun-
um er hve mikil-
væg snemm-
greining er, segir
Guðmundur
Páll Ásgeirsson,
varaformaður
Framfarar, fé-
lags karla með
krabbamein í
blöðruhálskirtli
og aðstandenda
þeirra.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ERNIR
Málþing 12. nóvember
Göngudagur í Heiðmörk
6.nóvember kl. 14:00
7LAUGARDAGUR 5. nóvember 2022 blái treFillinn