Heilbrigðisskýrslur - 06.12.1994, Blaðsíða 13

2. Undirbúningur rannsóknar
2.1. Rannsóknarsnið
Á undanfornum árum hafa farið fram kannanir á þekkingu, viðhorfum og hegðun
í sambandi við alnæmi (títtnefndar K.A.P.-kannanir - “Knowledge, Attitude and
Practice studies”) í Evrópu og víðar (WHO Regional Publications European Series,
No. 36 , 1990 bls. 13). Af ýmsum ástæðum var ákveðið að gera slíka könnun á
Islandi. K.A.P.-kannanir hafa ýmsa kosti. Þær þykja henta einna best í byrjun
forvarnarstarfs, sérstaklega til að kanna á hvaða þætti leggja beri áherslu í fræðslu
ásamt því að koma auga á þá hópa sem hafa meiri þörf fyrir fræðslu en aðrir. Einnig
nýtast slíkar kannanir til að greina breytingar á viðhorfum, þekkingu almennings
á alnæmi og kjmhegðun ef þær eru endurteknar með nokkurra ára millibili. K.A.P.-
kannanir geta hjálpað til við að meta árangur fræðslu- og forvarnarstarfs, þó erfitt
geti verið að greina hvort árangur í fræðslustarfi, svo sem aukin þekking, breytt
kjmhegðun eða viðhorf, séu í beinum tengslum við upplýsingaherferðir (WHO
Regional Publications European Series, No. 36 , 1990 bls. 13-14). Með íslenskri
könnun gefst tækifæri til að bera niðurstöður saman við niðurstöður sambærilegra
rannsókna meðal nágrannaþjóða, s.s. í Danmörku og Noregi. K.A.P-kannanir hafa
bæði verið gerðar meðal almennings og sérstakra hópa, t.d. samkynhneigðra,
fíkniefnaneytenda og unglinga (WHO Regional Publications European Series, No.
36,1990 bls. 13).
Þessari rannsókn er fyrst og fremst ætlað að safna ákveðnum, tölulegum
upplýsingum, lýsa ákveðnum breytum eða finna samband milli breyta.
Rannsókninni er hins vegar ekki ætlað að greina orsök einhvers fyrirbæris né
samband orsaka og afleiðinga.
2.2. Mælitæki rannsóknar
Ákveðið var að nota spurningalista til þess að afla upplýsinga um kynhegðun
íslendinga og þekkingu þeirra á alnæmi á íljótlegan hátt. Þrátt fyrir marga kosti
hafa spurningalistar nokkra galla sem vert er að hafa í huga. Þátttakendur geta
sleppt spurningum án þess að gefa á því skýringu. Svör þátttakenda byggja á
skilningi þeirra á einstökum spurningum sem þarfekki alltafað vera sá sami. Þess
má loks geta að sumar spurningar geta neytt þátttakendur til að velja svar sem
samræmist ekki alveg skoðunum þeirra, t.d. í satt-ósatt eða já-nei spurningum.
Sérstakur spurningalisti var saminn fyrir rannsóknina. Við gerð hans voru
hafðar til hliðsjónar hliðstæðar kannanir sem gerðar hafa verið í Danmörku og
Noregi á síðastliðnum árum. Einnigvar höíðhliðsjón aftveimurviðhorfskönnunum
sem gerðar voru hér á landi árið 1987. Þannig geta svör við spurningum um viðhorf
gefið vísbendingu um hvort breytinghafi orðið á viðhorfum Islendinga til sjúkdómsins
og HlV-smitaðra síðastliðin fimm ár. I forprófun kom fram að það tók að meðaltali
um 20 mínútur að svara spurningalistanum með 34 spurningum, en rannsóknir
Treece og Treece (1986, bls. 277-278) hafa sýnt að þátttakendur vilja yfirleitt ekki
eyða nema að hámarki 25 mínútum í að svara spurningalista.
Ákveðið var að senda þátttakendum spurningalistana í pósti svo þeim gæfist
kostur á að svara í einrúmi fremur en að taka viðtöl í síma eða augliti til auglitis.
Talið var óráðlegt að spyrjafólk símleiðis ítarlegra spurninga um kynhegðun, bæði
vegna íjölda spurninga og eins vegna þess að talin var hætta á að einhverjir myndu
sjá sér leik á borði og hringja í fólk á fólskum forsendum.
11