Heilbrigðisskýrslur - 06.12.1994, Blaðsíða 19

greinarmunur á kynmökum í “fóstu” sambandi, við skyndikynni og í framhjáhaldi.
Þá verður hægt að skoða hvort neyslan sé mest áberandi meðal ungs fólks og við
skyndikynni.
3.2.1. Utanlandsferðir
Varúðarráðstafanir gegn HlV-smiti eru nauðsynlegar hvort sem fólk er á far-
aldsfæti eða með fasta búsetu. Hins vegar hagar fólk sér oft að ýmsu leyti öðruvísi
en vant er á ferðalögum. Skýringarnar eru meðal annars þær að á ferðalögum er
ferðalangurinn kominn burt frá sínu daglega umhverfi þar sem ákveðin félagsleg
boð og bönn ríkja.
Ferðalög geta verið ýmiss konar, t.d. skemmtiferðir, viðskiptaferðir og ferðir
tengdar námi. Minni félagsleg höft og breyttar aðstæður virðast oft veita ferðalöngum
ákveðið frelsi sem getur gert það að verkum að þeir taka meiri áhættu en ella.
Ferðalög til annarra landa eru snar þáttur í lífsmynstri Islendinga eins og annarra
vestrænna þjóða. Árið 1990 fóru 142.054 íslendingar til útlanda (Tölur frá Útlend-
ingaeftirlitinu 1991). í þessari tölu eru eflaust einhverjir sem taldir hafa verið oftar
en einu sinni. Miðað við þennan íjölda ferðalanga mætti gera ráð fyrir því að u.þ.b.
helmingur þjóðarinnar hafi verið á faraldsfæti árið 1990. Sama ár komu 141.722
erlendir ferðamenn hingað til landsins, samkvæmt sömu skráningu.
Niðurstöður rannsókna í nágrannalöndunum benda til þess að tengsl séu á milli
ferðalaga erlendis og útbreiðslu HlV-smits. (Biggar og Melbye, 1992 bls. 593,
Norska heilbrigðisráðuneytið 1993, bls 2. og Hendriks 1991, bls. 59 og Mann o.fl.
1991, bls. 833-834).
Vitað er að hluti HlV-smitaðra á íslandi hefur smitast á ferðalagi erlendis, en
nauðsynlegt er að skoða ferðavenjur út frá sérstöðu hvers samfélags fyrir sig.
Þannig hafa t.d. Hollendingar aðallega beint sjónum sínum að þeim samlöndum
sínum sem einhvern tímann hafa búið sunnan Sahara-eyðimerkurinnar í Afríku
(Dutch Program Committee for AIDS research, 1992, bls. 129-30).
Ákveðið var að athuga til hvaða landa eða heimshluta þátttakendur höfðu
ferðast. í stað þess að spyrja um ferðalög til einstakra landa var heiminum skipt
í heimshluta og sú skipting er að nokkru leyti byggð á mismunandi útbreiðslu
alnæmis. Þannigvoru t.d. lönd Suður-Evrópu og Miðjarðarhafslöndin höfð saman
í flokki og Samveldi sjálfstæðra ríkja (áður Sovétríkin) og Austur-Evrópa höfð
saman í flokki (sjá nánar flokkun í spurningalista í viðauka). Einnig var spurt
hvers eðlis ferðirnar hefðu verið. Þannig verður hægt að athuga hvort eðli ferðar
tengjist því á einhvern hátt hvort viðkomandi hafi tekið áhættu, t.d. hvað varðar
kynmök við einstakling sem stundar vændi, eða sem sprautar sig með fíkniefnum
í æð. Fyrst ljóst er að ferðalög eru “óbeinn” áhættuþáttur í útbreiðslu HIV smits
hlýtur forvarnarstarf að beinast í æ ríkara mæli að ferðalöngum sem ákveðnum
markhóp (Gillies og Carballo, 1990, bls. 948).
17