Borgfirðingabók - 01.12.2014, Qupperneq 43

43
B O R G F I R Ð I N G A B Ó K 2014
það kom kannski hnúður á þá, sem kallaðir voru eitlar. Ég man
að það kom fyrir oftar en einu sinni að Kristján á Indriðastöðum
bað Þórð að koma og höggva niður þennan eitil. Ég eða einhver
af okkur systkinunum löbbuðum þá inn eftir með Þórði. Hann
settist við hverfisteininn, og það var vatn í stokknum, og svo steig
hann steininn og hafði meitil við þangað til eitillinn var orðinn
upphöggvinn. Þá var betra að leggja á á eftir.
En járnsmíði gat hann ekki sinnt?
Það leiddi af sjálfu sér að ef að þurfti að hita járn þá gerði hann
það ekki. Hann gat ekki farið með eld eða farið höndum um heitt
járnið. En náttúrulega gerði hann ýmislegt og smíðaði úr járni.
Það er til dæmis sérstaklega merkilegt áhald sem er til á Safninu,
sem hann bjó sér til þegar hann var að gera við kerruhjólin. Það
var þannig að áður en hann bjó sér þetta til fannst honum það
seinlegt að gera pílárana í hjólin. Það var allt í lagi með þann hluta
þeirra sem gekk inn í miðstykkið. Hann var bara flatur og hægt að
reka hann í sitt sæti. En svo var það með sívala endann sem gekk
út í bughring hjólsins. Það fannst honum svolítið erfitt við að eiga
svo honum datt í hug að búa til áhald sem gæti rennt til þennan
sívala tappa, með tönn og allt saman. Áhaldið varð að knýja áfram
með borsveif. Pinni stóð út úr því sem hann gat sett borsveifina á.
Svo sneri hann sveifinni og þegar tappinn var orðinn nógu langur
þá stoppaði áhaldið sjálft af og stillti þannig lengd tappans. Og
svo var það líka að áhaldið tók alveg réttan halla á pílárana, sem
miklu máli skipti.
En svo þegar hann var búinn að gera við pílárana og bugstykkin
þá var eftir að koma gjörðinni á. Þetta varð allt að vera stíft og
slétt og mátti alls ekki skralla til. Þá bjó hann sér til gjörð úr
skeifnateini og snittaði bolta á sitt hvorn enda hans en hafði
smábil á milli endanna. Svo herti hann á boltunum þangað til að
hann gat slegið gjörðina upp á hjólið eftir að hann var búinn að
að þvinga það svona saman. Þannig sat gjörðin alveg pinnföst á
kerruhjólinu. Fyrir Þórð var ekkert um að ræða að hita gjörðina,
eins og venja mun hafa verið við smíði kerruhjóla.
Þórður smíðaði kerruhjól að miklu leyti nema náið, miðstykkið,
hann smíðaði það aldrei, hann fékk það hjá Kristni vagnasmið í
Reykjavík. En svo smíðaði hann hestakerrurnar alveg hreint. Þeir