Fréttablaðið - 08.03.2023, Blaðsíða 12

Við hér á Íslandi höfum í
langan tíma hugsað um
okkur sem eyju í mjög
margvíslegum skilningi
og umræðan hefur ein-
kennst mjög af sérstöðu-
hyggju.
Til að birta andláts-, útfarar- eða
þakkartilkynningar í Fréttablaðinu þarf að
senda tölvupóst á timamot@frettabladid.is
eða hringja í síma 550 5055 .
Merkisatburðir |
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir,
afi og langafi,
Magnús R. Jónsson
kaupmaður,
lést síðastliðinn sunnudag
á Sólvangi í Hafnarfirði.
Guðbjörg Magnúsdóttir Sigurður Hallgrímsson
Björk Magnúsdóttir
Magnús R. Magnússon Kristjana Kristjánsdóttir
Ástkær stjúpfaðir okkar, tengdafaðir,
afi, langafi, bróðir og mágur,
Jón Friðrik Sigurdsson
sem varð bráðkvaddur að heimili
sínu, Móhellu 16, Selfossi, 28. febrúar
síðastliðinn, verður jarðsunginn frá
Bústaðakirkju þriðjudaginn 14. mars klukkan 15.
Jón Rúnar Einarsson Kristín Valborg Sævarsdóttir
Anna Einarsdóttir
Herdís Einarsdóttir Indriði Karlsson
Aðalheiður S. Einarsdóttir Jón Ingi Björgvinsson
Kristján Þór Ingvarsson Aðalheiður Bjarnadóttir
Markús Sigurdsson Erna Brynjólfsdóttir
og fjölskyldur
Kristín Loftsdóttir mannfræð-
ingur segir að í umræðunni um
að gera ákveðin málefni sýnileg
sé mikilvægt að staldra við og
spyrja: Sýnileiki fyrir hverja?
arnartomas@frettabladid.is
Kristín Loftsdóttir, prófessor í mann-
fræði við Háskóla Íslands, f lytur hádeg-
iserindi í Gerðarsafni í dag þar sem
hún mun skoða sýnileika og ósýnileika
jaðarsettra hópa og uppgjör við kyn-
þáttahyggju.
„Ég ætla að skoða hugtakið sýnileika
í tengslum við ósýnileika og hvernig við
getum notað það til að hugsa um tengsl-
in milli fortíðar og samtíðar,“ útskýrir
Kristín. „Í umræðunni í dag erum við
svo oft að tala um hvernig við getum gert
ákveðin málefni sýnileg til þess að reyna
að ýta samfélaginu til betri vegar. En þá
er svo mikilvægt að staldra við og spyrja:
Sýnileiki fyrir hverja?“
Kristín segir að þegar við spyrjum
okkur að því þá leiði það okkur til
umræðu um forréttindi.
„Ákveðnir aðilar hafa forréttindi sem
lýsa sér í því að ákveðin málefni hafa
verið þeim ósýnileg eða að þeir hafi ekki
þurft að hugsa um þau,“ segir hún.
Samtengd saga
Í erindi sínu hyggst Kristín leggja sér-
staka áherslu á kynþáttafordóma og
sögu heimsins sem sé samtengd ofbeldi
og nýlendustefnu.
„Þrátt fyrir að við höfum alls konar
fræði sem kortleggja þessa sögu og
hversu lengi hið hnattræna norður
hefur verið í tengslum við hið hnatt-
ræna suður þá gleymast þessi tengsl oft
í ákveðinni umræðu, eins og til dæmis
þegar við tölum um flóttafólk og hælis-
leitendur,“ segir hún. „Það verður ósýni-
legt hversu mikið af sögunni síðastliðin
fimm hundruð ár snýst um heim sem er
mjög samtengdur.“
Ekki bara eyja
Að mati Kristínar er eitt af einkennum
21. aldarinnar að fólk sé í sífellt auknum
mæli farið að hugsa um sjálft sig í hnatt-
rænu samhengi.
„Ekki bara út frá þeim breytingum
sem hafa orðið í samtímanum, heldur
líka í samhengi við málefni eins og
umhverfismál og hvernig aðgerðir hafa
haft víðtæk áhrif, bæði annars staðar og
inn í framtíðina,“ lýsir hún. „Við hér á
Íslandi höfum í langan tíma hugsað um
okkur sem eyju í mjög margvíslegum
skilningi og umræðan hefur einkennst
mjög af sérstöðuhyggju.“
Sem dæmi rifjar Kristín upp sam-
félagsumræðuna sem myndaðist eftir
efnahagshrunið.
„Þá var umræðan lengi vel eins og ekk-
ert væri að gerast annars staðar í heim-
inum. Við sjáum alltaf betur hvað Ísland
hefur verið hluti af samtengdum heimi,
ekki bara síðastliðin þrjátíu ár heldur í
miklu lengri tíma.“
Brot í nýju ljósi
Kristín segir mikilvægt að Íslendingar
átti sig á því að við glímum við sömu
áskoranir og aðrir.
„Ein af þessum áskorunum er einmitt
fordómar og óréttlæti fortíðarinnar,“
segir hún. „Þótt Íslendingar hafi ekki átt
nýlendu sjálfir þá tóku íslenskir mennta-
menn þátt í umræðu sem einkenndi
umræðuna í Evrópu um fjölbreytileika.
Það var ein af leiðunum sem Íslendingar
nýttu til að staðsetja sig í þeim hópi sem
þeir töldu vera siðmenninguna.“
Erindi Kristínar er f lutt sem hluti af
fyrirlestraröð sem haldin er í tengslum
við sýninguna Að rekja brot sem nú
stendur yfir í Gerðarsafni.
„Ég held að nafnið á sýningunni sé
áhrifamikið til að velta fyrir sér hvernig
við ætlum að glíma við fortíðina. Við
getum notað brot úr fortíðinni til að
skapa einhvers konar heildarmynd, en
við getum líka notað brot til þess að sjá
hlutina út frá nýju sjónarhorni.“ n
Eyja í margvíslegum skilningi
Kristín segir ákveðna aðila hafa forréttindi sem lýsi sér í því að ákveðin málefni hafi
verið þeim ósýnileg eða að þeir hafi ekki þurft að hugsa um þau. Mynd/Aðsend
arnartomas@frettabladid.is
Sýningin Ég lifi enn – sönn saga var
frumsýnd í Tjarnarbíói í upphafi árs og
hefur hlotið frábærar viðtökur. Í stuttu
máli er verkið innblásið af persónulegri
reynslu aðstandenda af því að fylgja
sínum nánustu inn í þriðja æviskeiðið
og þeirra sem eru staddir í því sjálfir.
Eftir sýninguna í dag, á alþjóðlegum
baráttudegi kvenna, verður boðið upp á
umræður um sýninguna og efni hennar
út frá heilbrigðiskerfinu, aðstandendum
og félagslífi eldra fólks.
„Það er mjög spennandi að gera
sýningu sem hefur brýnan boðskap og
við lögðum frá upphafi af stað með að
gera þetta sem vakningarverk,“ segir
Rebekka A. Ingimundardóttir, listrænn
stjórnandi verkefnisins. „Þetta virðist ná
til bæði yngri og eldri kynslóðarinnar.
Við erum svo hrædd við hugmyndina
um að eldast og jafnvel eldra fólk, en
sumir vilja meina að það sé vegna þess
að eldra fólk minni okkur á dauðann.“
Hópurinn sem tekur þátt í umræð-
unum í dag er fjölbreyttur, en þar verða
Alma Möller landlæknir, Guðbjörg
Pálsdóttir, formaður Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga, Berglind Magnús-
dóttir, verkefnastjóri Gott að eldast,
Helga Margrét Guðmundsdóttir, tóm-
stunda- og félagsfræðingur, verkefna-
stjóri félagsauðs hjá Reykjavíkurborg, og
Soffía Dögg Garðarsdóttir, aðstandandi
og stofnandi Skreytum hús.
„Leiksýning er eitt, þar sem verið er að
fylla upp í hið listræna, en svo er hjartað
eitt og hugurinn annað. Þegar við tölum
um hugann þá þarf hann oft meira pláss
til að skilja það sem hann var að skynja,“
svarar Rebekka aðspurð hvernig hug-
myndin um umræðurnar kom til. „Við
vildum geta rætt upplifunina sem fólk
fær í tengslum við það að horfa á verkið
og skoða ólík sjónarhorn út frá konum
og umönnunarstörfum.“ n
Hræðslan við að eldast
Sýningin tekur á ólíkri upplifun fólks af þriðja æviskeiðinu.
1971 Bardagi aldarinnar fer fram; Joe Frazier sigrar
Muhammad Ali í hnefaleikum í Madison Square
Garden.
1973 IRA stendur fyrir sprengjutilræðum í Whitehall og
Old Bailey í London.
1973 Íbúar Norður-Írlands kjósa að vera áfram hluti af
Bretlandi. Írskir þjóðernissinnar hvetja fólk til að
sniðganga kosningarnar.
1974 Charles de Gaulle-flugvöllur opnaður í París.
1979 Hollenska fyrirtækið Philips kynnir geisladiskinn
opinberlega.
1980 Íslenska kvikmyndin Veiðiferðin frumsýnd.
1980 Fyrsta rokkhátíðin í Sovétríkjunum hefst í Tbilisi.
1983 Alþingi lögfestir Lofsöng (Ó, guð vors lands) sem
þjóðsöng Íslendinga.
1983 IBM setur tölvuna
IBM PC XT á
markað.
1983 Ronald Reagan
kallar Sovétríkin
„heimsveldi hins
illa“.
1985 Bílsprengja, sem beint er gegn íslamska klerkinum
Sayyed Mohammad Hussein Fadlallah, springur í
Beirút með þeim afleiðingum að 80 deyja.
1986 Japanska könn-
unarfarið Suisei
flýgur fram hjá hala-
stjörnu Halleys.
1990 Samtökin Stígamót
stofnuð.
2008 Hljómsveitin
Jakobínarína heldur
sína síðustu tón-
leika á Organ.
12 tímamót FRÉTTABLAÐIÐ 8. mARs 2023
mIÐVIKUDaGUR