Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.06.1981, Blaðsíða 35

Danir mældu og kortlögðu island. Undirstaðan (grmdvöllurinn) var þríhyminga-
net, sem hafði í rauninni það eina hlutverk að bera uppi kortagerð í mæli-
kvarða 1:100.000 og í vissum tilvikum 1:50.000. Það er þess vegna til of
mikils mælst að ætlast til þess að hægt sé að nota þessar mælingar og niður-
stöður þeirra sem undirstöðu við tæknilegar framkvæmdir með þeirri nákvæmni
sem nútíma tækni krefst.
Menn tóku því fljótlega til þess ráðs að nota staðbundin kerfi til þess að
ná þeirri nákvæmni sem var nauðsynleg vegna framkvæmdar verkefnisins og
væntanlega voru allar mælingar gerðar með tilliti til þess.
Á mörgiim stöðum, og þá ekki síst á höfuðborgarsvæðinu og nágrenni þess, hafa
safnast saman upplýsingar og verið skráðar á kort og margvíslega uppdrætti og
í ýmsum staðbundnum kerfum. Stundum og ekki ósjaldan hafa fleiri en einn
aðili verið að safna og skrásetja upplýsingar um svipuð atriði á sama svæði
og hvorugur veit um hinn eða hina.
Nútíma tækni krefst meiri og betri upplýsinga um svæði sem taka á til með-
ferðar. Þessar upplýsingar eru til og í flestum tilfellum aðgengilegar en
í þessum umræddu mismianandi kerfum. Nútíma tækni og vísindi gera mönnum það
kleift að samræma þetta í eitt og sama kerfi og safna saman öllura gögnum á
einn stað þannig að æskileg gögn verði aðgengileg fyrir þá sem þurfa á þeim
að halda.
Til þess að þetta sé hægt verður að velja kerfi sem er hentugt til skrá-
setningar og yfirfærslu og umreikninga eldri kerfa í þetta nýja kerfi.
Landmælingar íslands hafa nú í nokkur ár framkvæmt allar nýmælingar og út-
reikninga í svokölluðu Gauss-Kruger kerfi. Gauss-Kruger er réttara sagt
vörpun (hnettinum varpað á láréttan flöt) og verður lýst hér á eftir. Þessi
lýsing er úrdráttur úr erindi, sem haldið var á fundi með Skipulagsstofu
höfuðborgarsvæðisins.
Gauss-Krúger-vörpun.
Gauss-Krúger er þverstæð homsönn hólkvörpun (Mercator) . Þessari vörpun má
ekki blanda saman við U.T.M. (Universal-Transversal-Mercator) vörpun en
skyldleiki er þarna á milli. Munurinn á þessu tvennu er sá, að lengdar-
baugurinn svæðismiðjunnar í Gauss-Krúger vörpun hefur mælikvarðann 1.0000000
en sami baugur hefur mælikvarðann 0,9996 í U.T.M. Mælikvarði lengda breyttist
með fjarlægð frá miðjubaug og miðast við miðju mældrar línu eða
m = j (y2/R2)
U.T.M. kerfið var upphaflega ætlað til hernaðarlegra nota. Mælikvarðinn
ákveðinn fyrir kortagerð á suðlægum breiddargráðum. Hér á íslandi er
óheppilegt að nota U.T.M. vegna þess að fjarlægð milli lengdarbauga er það
stutt að mæ1ikvarðinn verður aldrei 1.000000. 1 U.T.M. vörpu er hnettinum
skipt í 6 gráðu belti. Það er hagkvæmt að nota sömu beltaskiptingu þegar
Gauss-Krúger kerfið er notað. 1 báðum þessum kerfxmi eru lóðhnit (x) miðuð
við miðbaug, (munur sést á meðf. korti), láhnit hafa viðbót = 500.000 m
miðað við miðjubaug (21*). Þessi beltaskipting er nær eingöngu notuð við
kortagerð. Það verður að gera mun á hnitakerfi til kortagerðar og hnita-
kerfi sem nota á við tæknimælingar. Erlendis hefur þetta verið gert og
þá eru notuð belti, sem eru mest 3 gráður, sumsstaðar 2,5 gon(nýgráður) eða
2,25 gráður, (þetta gert til þess að lengdarleiðréttingar verði ekki of
stórar).
Athugun hefxir leitt x ljós að heppilegt er að nota Gauss-Krúger vörpun með
6 gráðu beltaskiptingu þegar um kortagerð er að ræða. Landið lendir aðallega
í tveim beltum, miðlengdarbaugar eru 21 W.GR. og 15 W.GR.
Leiðrétting lengda vegna fjarlægðar frá miðju beltisins 21* i stefnu Austur-
Vestur er á Reykjavíkursvæðinu um 29 mm/km. eða leiðrétt lengd 1.000029xlengd.
Á reykjanessvæðinu yrði sama leiðrétting um 75 mm/km. leiðrett lengd
1.000075xlengd.