FLE fréttir - 01.01.2009, Page 3

nr. 3/2006 um ársreikninga og er í samræmi við
alþjóðlega reikningsskilastaðlinn IFRS 7 (Finan-
cial instruments: Disclosures).
APB bendir einnig á að samkvæmt staðli ISA
701 (Modifications to the Independent Auditors
Report) ber endurskoðanda að vekja athygli á
því í skýringarmálsgrein eða fylgja leiðbeining-
um í ISA 570 (Going concern) að öðru leyti ef
reikningsskilin bera með sér að óvissa sé um
rekstrarhæfi. Jafnframt er vakin athygli á því
sem fram kemur í 7. gr. í ISA 701 þar sem bent
er á að endurskoðandi skuli athuga hvort rétt
sé að setja skýringarmálsgrein í áritun ef um sé
að ræða annars konar óvissu en varðar rekstr-
arhæfi.
Við þær aðstæður sem nú ríkja á fjámála-
mörkuðum er nefnt sem dæmi að um geti ver-
ið að ræða verulega óvissu um fjármögnun eða
verulega óvissu um mat fjármálagerninga. Með
óvissu í þessu sambandi er átt við atvik sem
stjórn fyrirtækisins getur ekki haft áhrif á en
varða reikningsskilin.
Ahrif árferðis á endurskoðun
Vandamál endurskoðenda við þær aðstæður
sem skapast þegar árar eins og nú á fjármála-
mörkuðum og við samdrátt í efnahagslífinu er
ekki skortur á leiðbeiningum um endurskoðun.
í ábendingum sínum vísar breska endurskoð-
unarráðið til gildandi alþjóðlegra endurskoð-
unarstaðla en ræðir ekki um þörfina á nýjum
leiðbeiningum, nýjum stöðlum.
Vissulega hafa orðið breytingar í umhverfinu
en þær hafa verið margar og fleiri en leiða af
þrengingum á fjármálamarkaði og samdrætti í
efnahagslífinu. Endurskoðunarstaðlar og reikn-
ingsskilastaðlar hafa tekið breytingum til þess
að mæta nýjum kröfum.
Hér í upphafi ræddi ég um þessa vel þekktu
skiptingu ábyrgðar milli stjórnar og endurskoð-
anda á endurskoðuðum reikningsskilum. Sam-
eiginlegt markmið um áreiðanleg reikningsskil
er það sem við göngum út frá. En hvað gerist
þegar aðstæður breytast?
Stjórn þarf að standa undir miklum vænting-
um og er undir miklum þrýstingi að sýna sem
besta afkomu og stöðu - ekki síst þegar þrengir
að. Ýmsir hagsmunaaðilar vilja miklu fremur sjá
skammtíma hagsmunum sínum borgið en hags-
munum heildarinnar til lengri tíma. Afkoma og
eiginfjárstaða geta sett lánasamninga í upp-
nám. Markaðsvirði hlutabréfa getur fallið, tiltrú
lánveitenda getur fallið og fjármagnskostnaður
hækkar.
Tilhneiging þeirra sem geta haft áhrif á reikn-
ingsskil við slíkar aðstæður er að leita logandi
Ijósi að leiðum til þess að sveigja reikningsskil-
in að skammtíma hagsmunum og leitast við að
túlka álitamál sér í hag. Ekkert kann í sjálfu sér
að vera athugavert við það svo lengi sem kröf-
unni um glögga mynd er ekki vikið til hliðar.
Flins vegar bjóða þessar aðstæður upp á
ágreining milli endurskoðanda og stjórnar um
framsetningu reikningsskila þar sem hagsmun-
ir þeirra sem setja fram reikningsskilin stangast
á við þá glöggu mynd sem endurskoðendum er
ætlað að standa vörð um.
Kringumstæður geta með öðrum orðum skap-
ast þar sem reynir á faglegt sjálfstæði endur-
skoðandans.
I áhugaverðri grein eftir Howard og Joanne
Rockness sem birtist í Journal of Business Et-
hics1 er fjallað um ýmis áföll á bandarískum fjár-
málamörkuðum á síðustu öld allt fram til þess
að Sarbanes-Oxley lögin voru sett á árinu 2002.
Greinin birtist á árinu 2005 og fjallar um það
hvort árangurs megi vænta af setningu laga til
þess að tryggja kröfur um siðferði á fjármála-
makaði (Legislated Ethics) og þar með glögga
mynd við framsetningu fjárhagsupplýsinga til
aðila á markaði. Kjarninn í þeim vandamálum
sem rakin eru í greininni er ekki einungis að
reikningsskilareglur hefðu verið óljósar eins og
var í einhverjum tilvikum svo stjórnendur gátu
sveigt þær sér í hag heldur hitt að ef reglurnar
voru skýrar var blekkingum beitt til þess að ná
fram tiltekinni niðurstöðu í reikningsskilunum.
Viðskiptahagsmunir réðu í einhverjum tilvikum
afstöðu endurskoðenda sem slógu af faglegum
kröfum til að viðhalda viðskiptasambandi sínu.
Vandamálið var sem sagt ekki skortur á leið-
beinandi reglum heldur hugarfar stjórnenda og
endurskoðenda.
Úr þessum jarðvegi er sprottin krafan um
stjórnarhætti fyrirtækja sem krefst heiðarleika
og gagnsæis við framsetningu upplýsinga á fjár-
málamarkaði.
Auðvitað hefur árferði á fjármálamörkuðum
og samdráttur í efnahagslífinu áhrif á endur-
skoðun. Vissulega þurfa endurskoðendur að
taka tillit til þess umhverfis, sem fyrirtæki sem
þeir endurskoða, starfa í en það þýðir ekki að
þörf sé á nýjum leiðbeinandi reglum heldur ef til
vill breyttar áherslur.
Það sem við þurfum að hafa í huga umfram
annað við þær aðstæður sem hér eru til um-
fjöllunar er ekki eingöngu áhrif árferðis á fjár-
málamörkuðum og samdráttar í efnahagslíf-
inu á endurskoðun heldur og ekki síður áhrif
slíkra aðstæðna á endurskoðendur. Sagan virð-
ist segja að við aðstæður sem þessar reyni með
sérstökum hætti á faglegt sjálfstæði endurskoð-
andans þegar ágreiningur kann að skapast um
hvernig reikningsskil skal setja fram til þess að
þau sýni notanda þeirra þá glöggu mynd sem að
er stefnt. Þekking og faglegt sjálfstæði endur-
skoðandans er ávallt lykilatriði í störfum hans
hvað sem líður árferði á fjármálamörkuðum og
samdrætti í efnahagslífinu.
'Rockness and Rockness, Journal of Business
Ethics 57:31-54, 2005
An accountantis someone who
knows the cost of everything
and the value of nothing
The accounfant's prayer:
Lord, help me be more
relaxed about insignificant
details, starting tomorrow at
10.53:16 am, Eastern Daylight
Saving Time
Money doesn't bring you
happiness, but it enables you
to look for it in more places.
Accountants aren't boring
people, we just get excited
over boring things.
V._________________________________
FLE f/iétu janúar 2009 • 3