Ský - 01.04.2000, Qupperneq 68

Jón Kalman Stefánsson skrifar hér um skál
allt frá Jónasi Hallgrímssyni til Oskars Arn
Davíð Oddssyni, Megasi og fleirum.
■ tvo
• eitt
„Svei, svei! Reykjavík, það er ómerkilegt orð,“ skrifaði
úrillur Jónas Hallgrímsson vini sínum Konráði Gíslasyni í
ágústmánuði árið 1837, en þá var höfuðstaður íslands tæp-
lega þúsund manna þorp sem gerði menn þunglynda. „Þeir
segja, að hér sé hættan mest/ og héma þróist frónskan verst/
og útlend tízka temjist flest/ og tungan sé í nauð“, orti Einar
Benediktsson sextíu árum eftir að Jónas hataðist við staðinn
í bréfi og víst er, að fáum stöðum hefur verið hallmælt af
jafnmikilli innlifun og Reykjavík, þessari uppsprettu solls-
ins, vesalmennsku, leti; staður þar sem tungunni og þjóðern-
inu hnignaði. Og þrátt fyrir að helmingur landsmanna búi nú
í eða við þessa borg, sem stundum virðist geta teygt óendan-
lega úr sér í allar áttir, þá eimir enn eftir af hinu neikvæða
viðhorfi. Hvaðan ertu, var rúmlega þrítugur maður spurður
fyrir örfáum árum; Safamýri, svaraði hann. Það er ekki stað-
ur, sagði þá spyrjandinn.
En hvort sem Reykjavík er staður eða ekki hefur hún
eignast sín skáld, sögur eru skrifaðar án þess að farið sé út
fyrir borgarmörkin, það er sungið um hana og æ stærri hluti
þjóðarinnar getur tekið undir þau orð Dags Sigurðarsonar að
„gatan var sú jörð sem við erfðum.“
Fyrir um tveimur áratugum söng, eða æpti, hljómsveitin
Vonbrigði: „O, Reykjavík, ó Reykjavík/ þú yndislega borg“,
og náði með hráleika lagsins, villtum söngnum, að reisa borg-
inni bautastein í íslensku rokki; að gera lagið að ástarjátningu
hinnar óstýrilátu, eilífu æsku til borgarinnar sinnar. En löngu
áður en pönkið flæddi um stræti Reykjavíkur eignaðist borgin
skáldið sitt, Tómas Guðmundsson, skáldið sem uppgötvaði
fegurð Reykjavíkur. Þegar Fagra veröld kom út árið 1933
virtist fáum hafa komið til hugar að yrkja öðruvísi um höfuð-
staðinn en eftir forskrift Jónasar: svei, svei! ómerkilegt orð.
En þá, í kreppunni miðri, yrkir lífsglaður Tómas:
Þín er borgin björt af gleði.
Borgin heit af vori og sól.
Og ekki síður:
Það kvað vera fallegt í Kína.
Keisarans hallir skína
hvítar við safírsænum.
En er nokkuð yndislegra
leit augað þitt nokkuð fegra -
en vorkvöld í vesturbænum?
Það var fáheyrt, já fjarstæðukennt, að gefa í skyn, nánast
66
Ský
LJÓSM.: EINAR FALUR INGÓLFSSON