Upp í vindinn - 01.05.1982, Blaðsíða 40

skipuleggjenda, þess efnis að samgöngukerfi leiði af sér
landnotkun. Þeir héldu því fram að samgöngukerfi væri tæki
er ákvarðar aðgengni og mótar borgir. Það að gera land að-
gengilegt er mikið vandamál og samgöngukerfið ákvarðar
hversu mikið land með ákveðinni aðgengni er fáanlegt. En
þessu hefur því miður ekki verið sinnt sem skyldi. Markmið
með umferðarskipulagi hefur verið umferðartæknilegs eðlis
og miðað fyrst og fremst við að draga úr slysum, töfum,
mengun o.fl. Því mikilsverða tæki, sem samgöngur eru við
að móta mannlegt umhverfi hefur ekki verið sinnt. Hinum
ýmsu ferðamátum hefur verið gert mishátt undir höfði því
umferðarkerfið hefur verið miðað við „bílismann". Nú er
Ijóst að bílisminn á eftir að aukast enn, skipulagsaðgerðir
þurfa því að miða að því að nýta kosti bílsins og draga úr
áhrifum af göllum hans.En hvernig á skipulag að vera? Ekki
er til nein töfraformúla fyrir því, en einhverju verður að
fórna. Aðgengni, samgöngukostnaður og umhverfisgæði eru
háð hvort öðru og nátengd og verður því að reyna að fara
hinn gullna meðalveg. Það skipulag sem næst kemst því
að ná fram sem bestri lausn í ofangreindum atriðum er hið
svokallaða Radburnskipulag er fundið var upp í Bandaríkj-
unum en hefur verið þróað og breytt á Norðurlöndum. Hvað
umferðarkerfi þess varðar má líkja því við æðakerfi í dýri
þar sem æðar mynda ákveðið net og flokkast niður m.t.t
hlutverks. Stórar slagæðar notast til flutnings milli líkams-
hluta þar er streymið mikið og gengur fljótt og ótruflað fyrir sig.
Æðarkerfið greinist svo niður eftir því sem nær dregur ákv-
örðunarstað og æðarnar minnka og þrengjast þar til komið
er út í fínustu háræðar. Sömu lögmálin gilda með umferðar-
skipulag eftir Radburn kerfinu. Leitast er við að flokka götur
niður eftir ferðatilgangi ökumannsins til að fá sem jafnast og
greiðast streymi. Stofnbrautir samsvara slagæðum og flytja
umferð milli bæjarhluta þ.e. íbúðar-, iðnaðar- og miðbæjar-
svæða. Stofnbrautir eru götur í hæsta gæðaflokki og um-
ferðin gengur greitt og óhindrað. Eftir því sem vegfarendur
nálgast ákvörðunarstað sveigja þeir út af stofnbrautinni á
viðeigandi tengibraut og eru komnir á götu sem er af lægri
gæðaflokki og gerð fyrir minni hraða. Þá tekur safnbrautin
við og þar næst húsa- eða verslunargata sem líkja má við
háræðar, þar er endastöð og þangað fer enginn nema hann
eigi erindi. Hvað vinnst svo með þessu? Það fást kyrrlát
íbúðarhverfi þar sem engin bílagegnumakstur er og að-
gengin góð. Flutningar ganga greiðlega, samgöngukostn-
aður í lágmarki. Síðast en ekki síst möguleikar á að halda
góðu umhverfi. Víðtækar rannsóknir sem gerðar hafa verið
á tíðni og tildrögum umferðarslysa benda eindregið til yfir-
burða Radburn-kerfisins. Má þar nefna rannsóknir SCAFT-
vinnuhópsins í Svíþjóð. Við gerð aðalskipulags Reykjavíkur
1963 voru gerðar miklar umferðarkannanir og komust þeir
verkfræðingar að nákvæmlega sömu niðurstöðum óháð er-
lendum rannsóknum.
Öllum ætti að vera Ijóst að þegar ökumenn eru að aka
lengri leiðir aka þeir með þannig hugarfari að þeir vilja kom-
ast fljótt um það svæði sem liggur á milli og þeir eiga ekki
erindi í. Séu aðrir ökumenn sem eiga erindi í hverfið aka
þeir með allt öðru hugarfari eru e.t.v. að leita að, aka inní
eða út úr bílastæðum.Þetta skapar slysahættu, því er nauð-
syn að gegnumakstursökumennirnir séu á öðrum götum en
hinir sem eiga erindi í hverfið. Það er því sama frá hvaða
sjónarhorni litið er á málið, allt ber að sama brunni þ.e. að-
greining og flokkun umferðar.
5. Umferðarksipulag hérlendis.
Tiltölulega stutt er síðan farið var að kenna byggðar-
skipulag og samgöngutækni í byggingarverkfræði. Þess
vegna er stór hluti íslenskra byggingarverkfræðinga ekki vel
að sér í þessum málum. Bera flest bæjarfélög þess merki
að við gerð skipulags voru umferðarverkfræðingar ekki
hafðir með í ráðum, arkitektar sem hafa verið nær einráðir í
skipulagsmálum hafa takmarkaða þekkingu á umferðar-
skipulagi. Afleiðingarnar blasa hvarvetna við. Undantekning
á þessu var gerð aðalskipulags fyrir Reykjavík 1963, þar
var ráðgert fullkomið net umferðaræða fyrir Reykjavík. En
því miður höfðu þeir sem síðan áttu að framfylgja þessu og
byggja eftir, ónóga þekkingu á eðli málsins og þess vegna
hefur verið sleppt úr mikilvægum hlekkjum og gæðaflokkun
gatna ekki verið sinnt sem skyldi.
Hvað getur þú ímyndað þér að gerðist ef einni meiri hátt-
ar æð væri lokað í handleggnum á þér? Jú, streymið myndi
þrengja sér eftir næstu samsíða æðum sem alls ekki voru
tilbúnar til að taka við þessi mikla streymi og afleiðingarnar
yrðu alvarlegar. Nákvæmlega hið sama hefur skeð þegar
hinni mikilvægu stofnbraut sem liggja átu niður Fossvogsdal
var sleppt.
Umferðin hefur þrengt ser inn á næstu götur er liggja
samsíða þ.e. Bústaðaveg og Nýbýlaveg sem alls ekki eru
né geta orðið færar um að flytja bessa umferð. Hverjar eru
svo afleiðingarnar af þessu? Onæði fyrir íbúana, slys-
ahætta, þrengsli, tafir, aukinn kostnaður. Við Höfðabakk-
abrúna átti að tengjast stofnbraut er liggja átti á hæðarbrún-
inni þar sem fremstu hús við Vesturberg eru nú. Henni yar
sleppt. Umferðin fer því um Vesturbergið sem getur ekki
flutt þetta umferðarmagn og veldur ónæði og slysahættu.
Hvað er svo gert? Jú, það eru settar upphækkaðar
þrengingar í Vesturbergið sem rýra flutningsgetuna enn
meir og auka vandann. þannig eru margar ráðstafanirnar
sem gripið hefur verið til. Greinilegt er að þeir sem þarna
standa að verki hafa ekki næga þekkingu á nútíma umferð-
arskipulagi. Hér er um mjög alvarlegt mál að ræða því að
gott samgöngukerfi er mjög mikilvægt eins og reynt hefur
verið að skýra hér að framan.
40