Goðasteinn - 01.09.1988, Side 31

X.
Við erum staddir uppi í Stóru-Dímon eða Rauðaskriðum og við
blasa Markarfljótsaurar. Allt þetta mikla flæmi ofan úr Fljótshlíð
og austur undir Eyjafjöll er gróðurlítið vegna þess að Markarfljót
hefur farið um allt þetta svæði og eytt gróðri í sunnanverðri sýslunni
á líkan hátt og Hekla hefur eytt byggðum í norðurhluta Rangár-
þings.
Þegar horft er yfir auðnina kemur mér í hug vísa Bjarna
Thorarensens, sem hann orti við andlát Baldvins Einarssonar:
ísalands óhamingju
verður allt að vopni.
Eldur úr iðrum þess,
ár úr fjöllum,
breiðum byggðum eyða.
Hér hefur Markarfljót eytt byggðum. Vera munu um 60 km frá
þeim stað þar sem Markarfljót hefur runnið í sjó vestast til þess
staðar sem það hefur komið austast til sjávar í Holtsós. Stundum
hefur það farið með Fljótshlíð, stundum meðfram Eyjafjöllum. En
á þeim tíma, sem Njála gerist, rann það meðfram Rauðaskriðum í
vestur, framhjá Gunnarshólma í Álana.
Nú vekur undrun margra að Hólmabæirnir svokölluðu vestan
Markarfljóts skuli tilheyra Eyjafjallasveit en ekki Austur-Land-
eyjum. Það er einmitt vegna þess að á þeim tímum þegar hreppa-
skipting hefur orðið hefðbundin og föst var Markarfljót í þeim
farvegi vestur frá Dímon og til sjávar þar sem Álarnir og Affallið
eru nú. Þetta gerir söguna af falli Þráins miklu skiljanlegri en hún
er ef menn vita ekki annað en að Markarfljót hafi runnið þá sem
það gerir nú. Við skulum líta aðeins á frásögnina um fall Þráins í
ljósi þess sem ég hef verið að segja.
Þráinn Sigfússon hefur þegið heimboð Runólfs í Dal, ætlar heim
að Grjótá og þarf að ríða yfir Markarfljót. Njálssynir vita hvenær
hann ætlar heim á leið og sitja fyrir honum í Rauðaskriðum.
Líklegasti staðurinn er þar sem við stöndum. Hér sést prýðilega
niður undir Dal og frásögnin er á þessa leið.
„En þeir fóru upp í Rauðaskriður og biðu þar. Máttu þeir þaðan
sjáþegar hinir riðu austan frá Dal. Sólskin var um daginn og heið-
Goðasteinn
29