Goðasteinn - 01.09.2016, Blaðsíða 27

25
Goðasteinn 2016
sem spunninn er úr ást safnvarðarins til héraðsins og gesta Skógasafns. Þessi
þáttur færir Skógasafni líf og birtu langt umfram það sem getur orðið í safni
sem einungis er sett upp af fræðilegri nákvæmni.
Síðustu misseri hefur Þórður sinnt ritstörfum en látið af daglegum störfum í
Skógasafni. Þegar þetta er ritað er 23. bók Þórðar í prentun en þar er á ferðinni
alhliða fræðslurit um mjólkuriðnað gamla bændasamfélagsins. Tvö eða fleiri
fullbúin handrit bíða prentunar og enn keppist hinn aldni þulur við. Hann er
meðvitaður um að miklu skiptir að koma öllu því á blað sem til er á rissblöðum
og í ótrúlegu minni langrar ævi.
Þegar kemur að minni og þekkingu er Þórður í hópi afburðamanna og
sjóndeildarhringurinn er að sama skapi víður. Hann hefur í meira en þrjá ald-
arfjórðunga unnið ósleitilega að söfnun, ekki bara á munum heldur ekki síður
að söfnun upplýsinga. Fyrir liðlega hálfri öld starfaði hann að spurningaskrám
sem Þjóðminjasafnið sendi út til eldri borgara vítt og breytt um landið. Með
þessu starfi opnuðust Þórði nýjir heimar og ný lönd þar sem söfnunarstarf hans
hafði þá áður verið að mestu bundið við hans heimahéruð í Rangár- og Skafta-
fellsþingum. Þessara kynna sér glöggt merki í þjóðháttaritum Þórðar þar sem
hann hefur í áratugi unnið að samanburði og rannsóknum á verklagi mismun-
andi héraða og sveita. Hinar nánu heimildir Þórðar spanna svið sem nær langt
aftur á 19. öld og þannig er ekki ofsagt að sem höfundur hafi Þórður þriggja
alda sýn.
Þegar fyrri tíðar skrásetjarar segja okkur frá vinnubrögðum, þjóðlífi og
menningu gamla bændasamfélagsins eru þeir á tali við lesendur sem sjálfir
eru hluti sama samfélags. Það sem þeir segja frá eru því örlítil frávik frá því
sem vanalegt er skrásetjara og lesurum hans fyrir hálfri og heilli öld síðan.
Fyrir okkur, börn 21. aldarinnar, eru þessar frásagnir oft og einatt torskildar
vegna einmitt þessa.
Fræðimaðurinn Þórður í Skógum hefur hér aðra stöðu. Hann er í ritum
sínum á tali við nútíma tölvukynslóð og veit vel af áratuga starfi við leiðsögn
ferðamanna í Skógasafni hvar skóinn kreppir í þekkingu. En um leið er hann
hluti af hinu gamla sjálfsþurftarsamfélagi og rekur því aldrei í vörðurnar um
skilning á því sem á fjörur rekur í þekkingu. Sumt af þessum reka er okkur
nútímabörnum gagnslítill en í höndum Þórðar verður hann að fullu gagni. Að
þessu leyti er Þórður Tómasson einstök þjóðargersemi íslenskrar menningar og
ritstörf hans verðmæti sem seint verða fullmetin.
Megi forsjónin og góðvættir gefa okkur að meistarinn mikli í Skógum haldi
enn um langa hríð á penna og bjargi á land sem mestu af þeirri mynd sem enn
er hægt að draga upp af horfnu sveitasamfélagi Íslands.