Fróðskaparrit - 01.01.1978, Qupperneq 63

Forn búseting í Føroyum
71
at finna í jarðarbókini. í Árnafirði er bert ein 10 marka kongs-
garður at finna, men ikki tær 6 ognarmerkurnar. 1 Haralds-
sundi er ein 9 marka kongsgarður, men eingin konto fyri tær
7 ognarmerkurnar. 1 Ðepli finna vit IV2 marka festið, men
onga skattakonto fyri tær 6V2 ognarmerkurnar í bygdini. Á
Norðtoftum verður hálvmarkarfestið skattað, men ikki 3x/2
mørk í ogn, o. s. fr. Hesi dømini vísa okkum, at í jarðarbók-
unum finna vit ikki allar teir menn, sum áttu ognarjørðina,
og tað ber tí ikki til at góðtaka tey úrslit, Arnbjørn Morten-
sen er komin fram til.
Hvør er so kongsskatturin? Eg veit ikki at svara, men hann
kann ikki vera nakar koppskattur. Hann kann heldur ikki
vera nakar jarðarskattur, tí vit finna nógva jørð, sum ikki
verður skattað, og eisini er skattaálíkningin uttan nakað sam-
band við markatalið. Ein møguleiki er, at kongsskatturin upp-
runaliga varð álíknaður gørðum, ið høvdu meira enn eitt ávíst
markatal, eins og kongsskatturin í Islandi (Benediktsson 1970:
435—36), men síðani, so hvørt sum garðarnir eru sundur-
skiftir, er vorðin eitt slag av bústaðarskatti, samanber skatta-
grundirnar í Suðuroy, sum bæði Lunddahl (1911: 427) og
Bjørk (1960: 48) nýta at styðja eina líknandi hugsan. Tað ber
ikki til at gita seg fram, men tað ber til at granska. Tað ber
til at samanbera jarðarbøkurnar við annað søguligt keldutilfar,
eitt nú tingbøkurnar úr 17. øld, skiftibøkurnar úr 18. øld og
fólkateljingina í 1801 og harvið kannað hvussu kongsskatturin
verður álíknaður, samanborið við kend jarðar- og búsetingar-
viðurskifti. Somuleiðis ber til at samanbera kongsskattin í Før-
oyum við skattaviðurskiftini í grannalondum okkara. Hetta
er ein stór granskingaruppgáva, men eg meti eina neyva keldu-
greining av jarðarbókunum at vera eina ta týdningarmestu upp-
gávuna innan føroyska søgugransking í dag. Arnbjørn Morten-
sen gjørdi eina góða roynd, men vann ikki á mál, tí tað grund-
leggjandi arbieiðið við keldugreiningini var ikki gjørt.
Jarðarbýtið umleið 1600 og í 17. øld kann tó verða mett
út frá øðrum keldutilfari enn jarðarbókunum. í teimum elstu
skiftunum síðst í 17. øld finna vit ognarskrásetingar, ið vísa