Helgarpósturinn - 02.11.1979, Blaðsíða 23

—he/garpásturinn Föstudagur 2. nóvember 1979
23
Þa& er óneitanlega nokkur
kaldhæ&ni a& einmitt þegar ýmis-
legt gefur til kynna a& Sjálf-
stæ&isflokkurinn eigi aö hafa alla
buröi til aö vinna meiriháttar
kosningasigur um næstu mána&a-
mót, þá logar flokkurinn I illdeil-
um út af prófkjörum og
framboöum. Einn andstæöinga
sjálfstæðismanna oröaöi þaö svo,
aö sjálfstæðismenn gengju nú
hart fram I því aö sanna glund-
roökenninguna á sjálfum sér —
kenninguna sem þeir hafa beitt
meö svo góöum árangri I áróöri
gegn svonefndum vinstri flokkum
hingaö til.
Þegar þetta er ritað hefur
þegar komiö til klofnings hjá
sjálfstæöismönnum i
Noröurlandskjördæmi eystra,
algjört þrátefli er I uppstillingu
framboöslistans á Suöurlandi og
gefur allt eins lyktaö meö klofn-
ingi, mikill óróleiki 1 verkalýös-
armi flokksins i Reykjavlk I kjöl-
far prófkjörsins vegna slæmrar
Illvlgar deilur eru nú vlöa innan Sjálfstæöisflokksins út af framboösmálum og gamlir samherjar berast
á banaspjótum.
Glundroðakenningin til föðurhúsanna
útreiöar helstu kandidata flokks-
ins þar og meiriháttar kurr er
meöal sjálfstæöismanna á
Suöurnesjum út af þvl hversu
fulltrúar þeirra báru skaröan hlut
frá boröi I prófkjörinu I þvi kjör-
dæmi.
Nú er þvi öldin önnur en þegar
Sjálfstæöisflokkurinn var imynd
staöfestunnar og eindrægninnar I
Islenskum stjórnmálum, og þaö
getur veriö fróölegt aö velta
vöngum yfir þvi hvernig stendur
á þessari ókyrrð nú án þess aö
ætlunin sé aö fara a& rá&i út i þá
sálma hér.
Astæöurnar eru vafalaust
margar og margslungnar en
varla er út I hött aö halda þvi
fram að ósættiö megi aö
einhverju leyti rekja til dvinandi
foringjavalds I flokknum, sem
löngum hefur þó veriö helsta
kennimerki hans. Þar hafa vafa-
laust bæöi langvarandi foringja-
átök innan flokksins og tilkoma
prófkjöranna sitt a& segja.
Prófkjörsilldeilur þurfa þó ekki
endiiega aö ska&a flokka heldur
geta þvert á móti orðið þeim til
framdráttar. Um það höfum við
dæmiö af Alþýöuflokknum fyrir
si&ustu kosningar en þá er þess aö
gæta aö bæöi var þá meiri tlmi
milli prófkjöra og kosninga til aö
láta sárin gróa og eins tókst
alþýöuflokksmönnum að láta lita
svo út aö I þvi prófkjöri færi fram
eins konar uppgjör milli hins
1 síöustu viku bárust þær fregn-
ir frá Bandarikjunum, aö banda-
riskur njósnagervihnöttur heföi
oröiö var viö glampa, sem
hugsanlega gæti stafaö af kjarn-
orkusprengingu. Sagöi I til-
kynningu utanrikisráöuneytisins,
aö glampinn væri „visbending,
sem gæfi til kynna þann mögu-
leika, „aö kjarnorkusprengja
heföi veriö sprengd,” i Indlands-
hafi, Suöur-Atlantshafi, á Suöur-
skautslandinu, eöa i
Suöur-Afriku.” Þessi atburöur
varö slöla I september og ekkert
gamla og nýja tlma. Þess sjást
hins vegar lltil merki I prófkjör-
um Sjálfstæðisflokksins auk þess
sem hrepparlgur og átök mis-
munandi hagsmunahópa veröa
mun fyrirferöameiri I svo stórum
flokki sem Sjálfstæöisflokkurinn
er.
En litum þessu næst á þau tvö
kjördæmi, þar sem átökin I Sjálf-
stæöisflokknum eru þegar komin
eöa að komast I su&umark og
byrjum á Suöurlandi. Atökin um
framboöslista flokksins I þvl
kjördæmi eru einna líkust
foringjaófrlöi þjóöveldistlmans
og álika flókin og Sturlungaaldar-
ófrlöurinn, þegar Haukdælir
(Arnesingar), Oddaverjar
(Rangæingar) og Svlnfellingar
(Skaftfellingar) herjuöu sitt á
hvaö nema hvaö nú hafa Eyverj-
ar bæst I slaginn.
Undirrót þessara átaka er
uppstilling framboðslista flokks-
ins fyrir siöustu kosningar, þegar
Steinþór Gestsson fékk þriöja
sætiö á listanum og féll af þingi.
Flestir höföu hins vegar reiknaö
meö aö Steinþór fengi þá
umyröalaust fyrsta sætiö eftir að
Ingólfur á Hellu hætti en banda-
lag milli Rangæinga, Skaft-
fellinga og Eyjamanna um aö
raska ekki röb fulltrúa einstakra
byggöarlaga á listanum tryggöi
Rangæingum efsta sætiö, Vest-
mannaeyingum hiö næsta og
Skaftfellingum fjóröa sætiö.
slikum vopnum. Lengi hefur sá
orörómur verið á kráki, a& Isra-
elsmenn hafi komið sér upp
kjarnorkuvopnabúri, sem þeir
myndu nota, ef i nau&irnar ræki.
Þessi orörómur hefur aldrei feng-
ist staöfestur, en hernaöarsér-
fræöingar benda á að hertækni-
legir yfirburöir Israelsmanna
muni ekki til eiliföar tryggja
öryggi þeirra og telja þvi sumir,
aöstjórninni i Jerúsalem hafi þótt
vissaraaö smiöa kjarnorkuvopn.
1 byrjun þessa árs lýstu Banda-
rikjamenn yfir þvi, aö ýmislegt
Arnesingar voru ákveönir i aö
láta þetta ekki gerast nú, enda
gátu þeir sýnt fram á að flest
atkvæöi eru á bak viö fulltrúa
Arnessýslu. Þeir geröu þvi kröfu
um opiö prófkjör samkvæmt regl-
um flokksins ellegar aö Steinþór
fengi fyrsta sætiö. Vestmannaey-
ingar lögöust algjörlega gegn
hugmyndum um prófkjör og
segja sumir aö ástæ&an hafi veriö
sú aö forustumenn flokksins i
Eyjum hafi óttast aö Arni John-
sen myndi bera sigurorð af
Guömundi Karlssyni, alþingis-
manni, I sliku prófkjöri en Arni á
sér hins vegar fáa talsmenn innan
sjálfs flokksapparatsins i Eyjum.
I þess staö eiga þeir aö hafa gert
sér ferö upp á land á fund
Arnesinga og gert viö þá banda-
lag um að þeir styddu Steinþór i 1.
sætiö ef Arnesingar styddu þeirra
mann, Guömund Karlsson i 2.
sætiö og þar meö var Eggert
Haukdal Rangæingur kominn i
þriöja sætiö.
Þessu vildu Rangæingar og
bandamenn þeirra i Skaftafells-
sýslu ekki una og á þriggja daga
kjördæmisráðsfundi um si&ustu
helgi var karpað fram og aftur
um uppstillingu efstu manna án
þess aö niöurstaöa fengist. Rang-
æingar og Skaftfellingar báru þar
upp tillögu um aö efnt yröi til
prófkjörs I öllu kjördæminu en þó
þannig sta&iö aö uppstillingu a&
tryggt væri aö aöeins atkvæöa-
talin eru hafa tæknigetu til a&
smlöa kjarnorkuvopn, eru
Taiwan og Suöur-Kórea talin lik-
legust til aö koma sér upp
sprengjum. Japanir myndu sjálf-
sagt geta smiöaö kjarnorkuvopn,
en þar I landi er mikil andstaöa
gegn sllkum vopnum og þykir
fáum furöa. A Taiwan hafa menn
áhyggjur af framtiöinni, þar sem
Bandarlkin hafa nú komið á eöli-
legri sambúö viö Kina og numiö
úr gildi varnarsamning viö
Taiwan og eru stjórnendur þar
þvi taldir hafa áhuga á kjarn-
hæsti maður I hverju byggöarlagi
fengi efstu sætin. Þessi tillaga var
felld á jöfnum atkvæöum 33 eeen
33 — tvö atkvæöi ógild og þótti þá
sýnt aö einhverjir liösmenn Arna
Johnsen úr rööum fulltrúa Eyja-
manna á fundinum höf&u stutt til-
löguna. önnur tillaga kom fram
en varö aldrei útrædd og geröi
hún ráö fyrir aö Eyjamenn fengju
þriöja og fjóröa sætiö á listanum
en fulltrúi Skaftfellinga flyttist
niður i fimmtasætiö. A þetta
munu Arnesingar, Rangæingar
og Skaftfellingar geta fallist, svo
og einhverjir Arna-menn úr
Eyjum en hins vegar stendur til-
lagan enn föst i flokksforustunni I
Eyjum.
Arnesingar munu einnig hafa
veriö meö annaö tilbrigöi viö
þessa tillögu, þar sem gert var
ráö fyrir að Guömundur og
Eggert vlxluöu sætum en Arni
yr&i áfram i 4. sæti sem einskonar
fulltrúi ungs fólks.
Eftir kjördæmisráösfundinn
um helgina hafa siöan birst yfir-
lýsingar Rangæinga og Skaft-
fellinga um að þeir hyggi á sér-
framboð, fái þeir ekki annaö af
tveimur efstu sætunum á listan-
um. Meirihluti kjördæmisráös-
manna úr Eyjum stendur hins
vegarfast á þvi aö þeim beri ann-
ÖG^Qc^Éöcál
yfirsýn
' iörniáíl
orkuvopnasmiöi. Suöur-Kóreu-
menn, eru sömulei&is áhyggju-
fullir vegna þess, aö Bandarikja-
menn hafa sýnt áhuga á þvi aö
kalla heim stóran hluta her-
liösins, sem veriö hefur I landinu
frá þvl Kóreustriöinu lauk. Rá&a-
menn framantaldra þjóöa telja
sig margir hverjir hafa fulla
ástæðu til aö styrkja stööu rikja
sinna meö kjarnorkuvopnum, og
búast menn þvi einkum viö tiö-
Hverjir ráða yfir kjarnorkuvopnum?
a& sætiö og máliö er þvi enn I
algjörum hnút. I fyrradag voru
svo fjórir efstu mennirnir á
siöasta lista — Steinþór,
Guömundur Karlsson, Eggert
Haukdal og Siggeir Björnsson,
fulltrúi Skaftfellinga, kallaðir
suður á fund Geirs Hallgrims-
sonar, Gunnars Thoroddsen,
Birgis Isleifs Gunnarssonar og
Ingólfs á Hellu til aö reyna aö
finna lausn á þessum framboðs-
vanda en niöurstaöa fékkst engin
og þvi getur enn til tlðinda dregiö
hjá sjálfstæöismönnum á
Suöurlandi.
I Norðurlandi eystra er þegar
soöiö upp úr hjá sjálfstæ&ismönn-
um og þar velta menn þvi nú
einkum fyrir sér hversu sterkur
Jón Sólnes muni reynast. Ekki
ber mönnum saman um hversu
álitlegur listi Jóns sé. D-lista
menn segja hann veikan en aörir
telja hann mjög frambærilegan
og benda á að á lista Jóns sé t.d.
einn maöur, Friörik Þorvaldsson,
algjörlega óumdeildur maður og
mjög vinsæll nyröra, sem geti
oröiö Jóni harla drjúgur til að
halda uppi viröingu lista hans.
Fylgi Jóns er llklega nokkuö
einskoröaö viö Akureyri og næsta
nágrenni. Jón hefur löngum veriö
i augum ýmissa Akureyringa þaö
sem Albert Guömundsson er i
augum márgra Reykvikinga —
sannkallaöur verndari
akureyrskra hagsmuna Af
Akureyringum er Jón Sólnes
almennt ekki litinn þvi hornauga
sem hann er hér syöra — enginn
skúrkur heldur miklu fremur
fórnarlamb ofrikis og ofsókna
höfuöborgarvaldsins. 1 spjalli
minu við ýmsa Akureyringa gat
ég ekki merkt annaö en iisti hans
nyti rikrar samú&ar og aö menn
þar dáöust aö kjarki gamla
mannsins og karlmennsku. Hann
neitaöi aö láta knésetja sig fyrr
en I fulla hnefana.
Nú er aðeins a& sjá hversu langt
hann heggur inn i fylgi sjálf-
stæðismanna fyrir noröan.
Kannski nær hann einungis aö
fella Haíidór Blöndal annan
manna D-listans, og einn af
þremur yfirskoöunarmönnum
Alþingis, sem upp komu um
tvigreidda simareikninga hans.
En kannski er llka tilganginum
þar meö náð.
annaö bendir til þess, aö kjarn-
orkutilraunhafiveriö gerö þarna,
eftirlitsflugvélar hafa ekki oröiö
varar neinnar geislunar. Engu aö
slöur telja margir aö
Suöur-Afrikumenn hafi þarna
sprengt litla kjarnorkusprengju á
laun og benda á aö þeir ráöi yfir
nægilegri tækniþekkingu til þess
aö smiöa kjarnorkuvopn.
Suöur-Afrlkumenn hafa neitaö aö
hafa gert kjarnorkutilraun og
segjast engin áform hafa um aö
smi&a kjarnorkuvopn. Þessar
fregnir hafa oröiö til þess, aö
margir velta nú fyrir sér hvort
fleiri rlki ráöi yfir kjarnorku-
vopnum, en opinberlega er viöur-
kennt, Bandaríkin, Sovétrikin,
Bretland, Frakkland, Klna og
Indland eru kjarnorkuveldi, en aö
auki ráöa fjölmargar aörar þjóöir
yfir tæknigetu til aö koma sér upp
benti til þess, aö Pakistanir væru
aö smiöa kjarnorkusprengju. Zia
Ul-Haq, forseti landsins, neitaöi i
fyrstu aö nokkuö væri hæft i þess-
um fregnum en I slöustu viku vildi
hann ekki aftaka aö Pakistanir
myndu gera tilraunir meö kjarn-
orkuvopn.
I Suöur-Ameriku er taliö
liklegt, aö bæöi Argentina og
Brasilia hafi áhuga á kjarnorku-
vopnasmlöi. Báöar þjóöirnar eru
meö á prjónunum áætlanir um
kjarnorkuknúin raforkuver og
Brasiliumenn hafa keypt af
Vestur-Þjóöverjum tækjabúnaö,
sem nota mætti til vopnafram-
leiöslu, þd aö Brasilíumenn segi
aö þeir hafi einungis áhuga á friö-
samlegri notkun. Argentinumenn
hafa reynt aö kaupa samskonar
búnaö, aö þvi er fregnir herma.
Af Austur-Asiurikjum, sem
Eftir
"■jörn
/igni
Sigurpálsson
Eftir
Boga
Agústsson
indum I kjarnorkumálum af
þeim. Aörar þjóöir hafa visinda-
þekkingu ognauösynleg efni til aö
smlöa kjarnorkuvopn, en engan
áhuga, að þvi er taliö er. Af
slikum rikjum má nefna VesturA
Þýskaland og Kanada og fleiri
eru I þessum hópi.
Ráöamenn á Vesturlöndum hafa
áhyggjur af frekari útbreiöslu
kjarnorkuvopna, eftir þvi sem
rikjunum fjölgar, sem ráöa yfir
sllkum vopnum, þvl eyksthættan
á aö þau veröi notuð. En þeir sjá
litla möguleika á þvi aö hindra
frekari útbreiöslu. Carter,
Bandarikjaforseti, hefur lagt aö
bandamönnum sinum, a& tak-
markakjarnorkua&stoö viö önnur
riki og einnig sölu nau&synlegra
efna, svo sem úrans. En slikar
aögeröir myndu koma aö tak-
mörkuöu haldi, þvi þau rlki, sem
hér um ræöir ráöa sameiginlega
yfir flestu því sem þarf til smiöi
kjarnorkuvopna. Þannig eru ein-
hverjar mestu úranbirgöir heims
i Suöur-Afriku og óstaöfestar
fregnir herma, aö Suöur-Afriku-
menn hafi selt Israelsmönnum
úran og þegiö i sta&inn tækni-
aöstoö.
Mestar likur viröast því til aö
fjölga muni I „kjarnorku-
klúbbnum” á næstu árum og aö
þaö sé litiö, sem önnur riki geti
gert til aö koma I veg fyrir þaö.